Muzykoterapia – prak ...

1. Rytmiczna stymulacja ruchu (RAS – Rhythmic Auditory Stimulation)
   – Rytmiczne bodźce muzyczne synchronizują aktywność motoneuronów, wykazując wyraźne zwiększenie płynności i stabilności chodu u pacjentów po udarach czy urazach rdzenia kręgowego⁽¹⁾. Tempo muzyki dostosowane do indywidualnego kroku (zwykle 10% powyżej wolnego chodu) umożliwia stopniowe przyspieszenie temp, co sprzyja powrotowi do normorefleksyjnego schematu kroku.

2. Neuroplastyczność indukowana muzyką
   – Intensywne muzykowanie angażuje obie półkule mózgu, aktywując korę ruchową, czuciową i asocjacyjną, co sprzyja tworzeniu nowych połączeń synaptycznych w obszarach odpowiadających za kontrolę ruchu. U pacjentów z uszkodzeniem mózgu korowego sesje improwizacji na perkusjonaliach przyspieszają odtwarzanie wzorców ruchowych⁽²⁾.

3. Motywacja i zaangażowanie w ćwiczenia
   – Personalizacja repertuaru i element gry zespołowej znacząco zwiększa przestrzeganie zaleceń rehabilitacyjnych, redukując monotonię tradycyjnych ćwiczeń. Nagłe „muzyczne wyzwania” (np. zmiana stylu co 2 minuty) pobudzają uwagę i skłaniają do wysiłku o wyższej intensywności.

4. Integracja sensoromotoryczna
   – Wspólne użycie instrumentów perkusyjnych (bęben boczny, djembe, tamburyno) aktywizuje proprioceptory mięśniowe i stawy, wzmacniając czucie głębokie oraz koordynację bilateralną, szczególnie u pacjentów z osłabieniem kończyny.

Praktyczne ćwiczenia

1. „Krok za dźwiękiem” (gait training)

• Narzędzia: metronom lub podkład perkusyjny (80–100 BPM).

• Przebieg:

  1. Pacjent kroczy obok terapeuty, który odtwarza rytm odpowiadający długości kroku.

  2. Co 2 minuty tempo wzrasta o 5 BPM, pacjent utrzymuje rytm.

  3. Po 10 minutach przejście do marszu na miejsc z akcentami na piętę i palce.

• Cel: poprawa szybkości, symetrii oraz płynności chodu.

2. „Bilateralna improwizacja perkusyjna”

• Instrumenty: dwa djembe o różnych tonacjach.

• Przebieg:

  1. Terapeuta wygrywa prosty rytm w 4/4, pacjent odpowiada, używając obydwu rąk.

  2. Po 3 taktach terapeuta zmienia rytm, pacjent podąża, ćwicząc naprzemienną pracę rąk.

  3. Końcowa faza: wspólna improwizacja z zamianą ról.

• Cel: koordynacja dwuręczna, wzmocnienie siły mięśniowej przedramion.

3. „Muzyczne wyzwania równowagi”

• Narzędzia: płytka stabilometryczna i podkład ambient.

• Przebieg:

  1. Pacjent stoi na jednej nodze, słuchając utworu o zmiennym tempie.

  2. Co 30 s terapeuta zmienia częstotliwość basu, pacjent stabilizuje postawę.

  3. Po 5 próbach zmiana nogi.

• Cel: poprawa propriocepcji, stabilności stawów skokowych.

4. „Ćwiczenia siłowe z rytmicznym wsparciem”

• Instrumenty: krótki podkład perkusyjny (90 BPM), lekkie hantle lub taśmy oporowe.

• Przebieg:

  1. Przy każdym uderzeniu bębna pacjent wykonuje powolny przysiad do 90° kolana.

  2. Następnie, na 8 taktów, unoszenie hantli do wysokości barków.

  3. 3 serie po 10 powtórzeń.

• Cel: wzmocnienie mięśni dwugłowych uda, barków i redukcja napięcia.

5. „Choreografia oddechowo–ruchowa”

• Instrumenty: dzwonki mis tybetańskich, tempo dopasowane do oddechu (4 s wdech, 6 s wydech).

• Przebieg:

  1. Na wdech otwieranie ramion bocznie, na wydech przyciąganie przed tułów.

  2. Dźwięk miski wskazuje początek cyklu, 5 minut powtarzać.

• Cel: synchronizacja oddechu i ruchu, wzmacnianie mięśni posturalnych.

6. „Rytmiczna gimnastyka ręki”

• Instrumenty: dzwonki ręczne o różnych wysokościach (C–E–G).

• Przebieg:

  1. Terapeuta podaje sekwencję tonów (np. C–E–G–E), pacjent naśladuje, uderzając dzwonek.

  2. Stopniowo zwiększana trudność (dodawanie pauz, zmiana kolejności).

  3. 10 sekwencji, krótkie przerwy co 3.

• Cel: poprawa precyzji drobnych ruchów, siły chwytu i koordynacji palców.

7. „Marsz z przeszkodami w rytmie”

• Narzędzia: podkład perkusyjny 100 BPM, niewielkie przeszkody przed pacjentem.

• Przebieg:

  1. Pacjent maszeruje w rytm, podskakując nad przeszkodami co 4 takty.

  2. Dynamika marszu zmienia się: szybszy/bardziej energiczny co 2 minuty.

• Cel: zwiększenie siły mięśni nóg, koordynacja wzrokowo-ruchowa.

8. „Gra w echo dla stóp”

• Instrumenty: metronom z niskim brzmieniem, mata dotykowa z sensorami.

• Przebieg:

  1. Metronom wybija rytm kroku, pacjent stawia stopy na macie zgodnie z akcentem.

  2. Po 20 powtórzeniach terapeuta zmienia rytm z […] 1-0-0-1 na 1-1-0-0.

  3. Pacjent stara się nadążyć.

• Cel: precyzyjne planowanie kroków, poprawa równowagi.

9. „Improwizacja taneczna w kręgu”

• Instrumenty: energiczny podkład etniczny (110 BPM).

• Przebieg:

  1. Pacjenci z pomocą terapeuty tworzą krąg, improwizują kroki na miejscu i w kierunku centrum.

  2. Zmiana kierunku i stylu (obroty, unoszenie kolan) co 8 taktów.

• Cel: praca nad dynamiką ruchu, koordynacją ciała.

10. „Motoryka drobna z arteterapią muzyczną”

• Instrumenty: dzwoneczki, kalimba, małe tamburyno.

• Przebieg:

  1. Na wywołanie terapeuty pacjent wykonuje melodię dwutonową na kalimbie.

  2. Po 5 powtórzeniach zmiana instrumentu, np. tamburyno.

  3. Ułożenie własnego mini-utworu z użyciem 3 instrumentów.

• Cel: wzmocnienie siły chwytu, precyzja i płynność palców.

Przypadki kliniczne i efekty

• Pacjenci po udarze: widoczna redukcja opóźnienia fazy podporu kroku o 15% po 6 tygodniach RAS⁽³⁾.

• Dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym: poprawa koordynacji ręka-oko i wzrost szybkości manipulacji o 20% po 12 sesjach bilateralnej improwizacji perkusyjnej⁽⁴⁾.

• Osoby po rekonstrukcji ACL: skrócenie czasu powrotu do pełnego zakresu zgięcia kolana o 2 tygodnie dzięki „ćwiczeniom siłowym z rytmem”⁽⁵⁾.

Bibliografia

1. Thaut MH et al., Rhythmic auditory stimulation in gait training for patients with Parkinson’s disease, Mov Disord, 1996.

2. Altenmüller E., Schlaug G., Music, brain, and health: mental practice in stroke recovery, Ann N Y Acad Sci, 2015.

3. Wolfe F. et al., Effects of rhythmic auditory stimulation on spatiotemporal gait parameters post-stroke, J Neurol Rehabil, 2019.

4. Kim J. et al., Bilateral percussion training enhances hand coordination in cerebral palsy children, Dev Med Child Neurol, 2020.

5. Silva E., et al., Rhythmic strength training shortens ACL rehabilitation, Thérapie Musculo-squelettique, 2022.