Poprzedni

3. Muzykoterapia jako narzędzie łagodzenia zaburzeń nastroju i dystymii

W zaburzeniach nastroju, zwłaszcza przewlekłej dystymii, celem muzykoterapii jest przywrócenie równowagi afektywnej poprzez modulację układu limbicznego oraz wzmocnienie pozytywnych skojarzeń. Dźwięki i melodie o określonej strukturze akordowej, tempie i dynamice pobudzają wydzielanie serotoniny i dopaminy, a jednocześnie hamują nadmierną aktywność układu stress–axis (HPA), co sprzyja złagodzeniu przygnębienia i apatii.

I. Podstawy teoretyczne

  1. Harmonizacja afektywna

    • Skale durowe i ich akordy (C-dur, G-dur) zwiększają aktywność w przednim zakręcie obręczy i okolicy brzuszno-przyśrodkowej kory czołowej, co koreluje z poprawą nastroju.

    • Powolne, łagodne progresje akordowe (I–IV–V–I) wspierają poczucie bezpieczeństwa i spójności emocjonalnej.

  2. Rytmiczne uziemienie

    • Tempo 60–80 BPM jest bliskie częstotliwości tętna w stanie relaksu; synchronizacja oddechu i bicia serca z biciem perkusyjnym obniża poziom kortyzolu.

  3. Melodyczny dialog

    • Naprzemienne frazy terapeuta–pacjent (call-and-response) stymulują poczucie współuczestnictwa i wzmacniają motywację do zmiany psychicznej.

II. Ćwiczenia praktyczne

1. „Akordowe kotwice”

  • Cel: zakotwiczenie stanu spokoju w pamięci proceduralnej.

  • Przebieg:

    1. Terapeuta wybiera prostą progresję I–vi–IV–V w tempie 70 BPM.

    2. Pacjent słucha 4-tak­towej zapowiedzi, a następnie sam odtwarza akordy na kalimbie lub dzwonkach chromatycznych.

    3. Po każdej repetycji (8 tak­tów) pacjent wykonuje chwilę świadomego oddechu, wyobrażając sobie, że dźwięk akordu wypełnia go spokojem.

    4. Po 5 powtórzeniach pacjent sam inicjuje progresję i zatrzymuje się na samodzielnie wybranym akordzie „kotwicy” (np. VI).

    5. Refleksja: jakie odczucia wiążą się z poszczególnymi akordami?

2. „Melodia dobrego nastroju”

  • Cel: tworzenie spersonalizowanej frazy, którą pacjent będzie mógł odtwarzać w momentach przygnębienia.

  • Przebieg:

    1. Terapeuta prezentuje krótkie motywy w różnych tonacjach durowych (C, G, D).

    2. Pacjent wybiera tonację, w której czuje się „najlżej”.

    3. Wspólnie komponują prostą melodię 8-tak­tową: najpierw terapeuta gra motyw, pacjent dołącza swój wariant, powtarzają do rozłożenia automatycznego.

    4. Pacjent codziennie przez tydzień odtwarza melodię rano i wieczorem, łącząc ją z techniką głębokiego oddechu.

    5. Pod koniec tygodnia omawiają wpływ frazy na codzienne samopoczucie.

3. „Rytmiczny spacer”

  • Cel: wzmocnienie połączenia ciało–umysł i przerwanie napięcia psychicznego poprzez ruch zsynchronizowany z muzyką.

  • Przebieg:

    1. Wybór utworu instrumentalnego z wyraźnym bitem w tempie ok. 75 BPM.

    2. Pacjent spaceruje po pokoju, krok w takt bębna.

    3. Co 16 kroków robi przysiad zsynchronizowany z opadającym akordem.

    4. Po czterech sekwencjach (spacer-przysiad) zatrzymuje się i zamyka oczy, wsłuchując się tylko w perkusję – przy wdechu „wchodzi” w rytm, przy wydechu „opuszcza” napięcie.

    5. Refleksja płynąca z integracji ruchu, oddechu i dźwięku.

4. „Narracja harmoniczna”

  • Cel: zrozumienie swojej historii emocjonalnej i możliwość jej rekonstruowania w bezpiecznym, dźwiękowym medium.

  • Przebieg:

    1. Pacjent wybiera trzy momenty dnia (rana, południe, wieczór) opisując swoje emocje: np. „poranny stres”, „popołudniowa apatia”, „wieczorna nadzieja”.

    2. Do każdej emocji terapeuta dobiera inny akord lub krótki motyw (molowy, neutalny, durowy).

    3. Wspólnie tworzą sekwencję 12-tak­tową: akord emocji 1 → akord emocji 2 → akord emocji 3 → „całkowite uwolnienie” (powrót do I w tonacji durowej).

    4. Pacjent odgrywa całość i na końcu identyfikuje, które takt było najtrudniejsze, a które dawało największą ulgę.

    5. Następnie konwertuje tę sekwencję na prostą improwizację, by poczuć aktywną rolę w procesie.

5. „Dźwiękowa tablica celów”

  • Cel: kognitywne zakotwiczenie realistycznych, pozytywnych myśli w formie muzycznej.

  • Przebieg:

    1. Pacjent zapisuje 3–5 realnych, codziennych celów („wstanę o 7”, „zrobię krótki spacer”).

    2. Każdy cel przypisuje krótkiej frazie rytmicznej (np. „wstanę o 7” – cztery równomierne uderzenia dzwonków; „spacer” – rytm kroków).

    3. Wspólnie układają sekwencję z tych fraz, tworząc 16-tak­towy motyw motywacyjny.

    4. Pacjent odtwarza motyw codziennie rano, powtarzając w myślach każdy cel w rytm frazy.

    5. Wieczorem ocenia, które cele zostały zrealizowane i jakie zmiany w nastroju zauważył dzięki tej „muzycznej afirmacji”.

Systematyczne wykonywanie tych ćwiczeń prowadzi do:

  • Zwiększenia elastyczności poznawczej (przełamywanie automatycznych, pesymistycznych schematów myślowych przy pomocy harmonicznych „przypływów” pozytywnych tonacji),

  • Wzrostu poczucia kontroli nad własnym nastrojem (samodzielne inicjowanie i modulowanie dźwiękowej sekwencji uspokajającej lub motywacyjnej),

  • Wzmocnienia połączenia ciało–umysł (ruch i rytm redukują napięcie HPA),

  • Utrwalenia nawyku „muzycznego samopomiaru” – natychmiastowej autorefleksji w czasie odtwarzania fraz.

Dzięki temu pacjenci z dystymią uczą się świadomie korzystać z muzyki jako terapeutycznego narzędzia w codziennej regulacji emocji, co przekłada się na trwałe poprawienie jakości ich życia.


Poprzedni