Poprzedni
Następny

3. Przykłady sesji muzykoterapii w poprawie wyników rehabilitacji pooperacyjnej

Rehabilitacja pooperacyjna to okres krytyczny w procesie powrotu pacjenta do zdrowia, podczas którego kluczowe jest nie tylko fizyczne leczenie ran, ale także odbudowa funkcji motorycznych, kontrola bólu, przywrócenie sprawności emocjonalnej i zwiększenie motywacji do aktywności. Muzykoterapia – dzięki swojej zdolności do angażowania wielu układów neuropsychicznych jednocześnie – staje się coraz bardziej uznanym narzędziem wspierającym procesy rehabilitacyjne pooperacyjne w ujęciu holistycznym. Jej zastosowanie opiera się zarówno na ugruntowanych podstawach neuropsychologii muzyki, jak i na wieloletniej praktyce klinicznej obejmującej różne populacje pacjentów: od dzieci po osoby w podeszłym wieku, po zabiegach ortopedycznych, kardiochirurgicznych, neurologicznych czy ginekologicznych.

Teoretyczne podstawy

Pod względem neurofizjologicznym, muzyka wpływa na szereg struktur mózgowych zaangażowanych w proces rehabilitacji. W szczególności aktywuje:

  • układ limbiczny – regulujący emocje i motywację,

  • kora przedczołowa – odpowiedzialna za planowanie i kontrolę zachowań,

  • jądra podstawy i móżdżek – wspomagające koordynację i rytmizację ruchu,

  • pień mózgu – wpływający na funkcje wegetatywne (np. oddech, ciśnienie krwi),

  • kora słuchowa – odbierająca i przetwarzająca bodźce akustyczne.

Z perspektywy teorii uczenia się, muzyka może pełnić funkcję bodźca warunkowego, który ułatwia kodowanie i przypominanie konkretnych schematów ruchowych. W procesach rehabilitacyjnych pooperacyjnych istotne znaczenie ma synchronizacja rytmu muzyki z ruchem, która poprzez tzw. entrainment (czyli zsynchronizowanie fal mózgowych i impulsów motorycznych z rytmem) przyspiesza reedukację motoryczną.

Dodatkowo, muzyka uruchamia mechanizmy neuroplastyczności, wspierając tworzenie nowych połączeń neuronalnych i reorganizację szlaków ruchowych po uszkodzeniu tkanek operacyjnych, zwłaszcza w przypadkach operacji neurologicznych, ortopedycznych czy po udarach.

Przykłady sesji muzykoterapeutycznych

1. Sesja rytmicznej reedukacji chodu (RGR – Rhythmic Gait Rehabilitation)

Cele: Poprawa symetrii i tempa chodu po operacjach biodra, kolana lub kręgosłupa.

Przebieg:

  • Pacjent ustawiony na bieżni z podpiętą funkcją metronomu (60–90 bpm w zależności od możliwości).

  • Muzykoterapeuta dostosowuje rytm do naturalnego tempa chodu pacjenta, a następnie wprowadza motywy rytmiczne (np. marsze perkusyjne lub muzykę marszową klasyczną – np. Prokofiew, Ravel).

  • W miarę postępów zwiększana jest złożoność rytmiczna i długość utworu.

  • Zastosowanie zróżnicowanej dynamiki i akcentów dźwiękowych wzmacnia świadomość przestrzenno-ruchową.

Efekt: Poprawa równowagi, redukcja asymetrii w kroku, wydłużenie czasu marszu bez zmęczenia.

2. Sesja muzyczno-oddechowa po torakotomii i zabiegach kardiochirurgicznych

Cele: Regulacja oddechu, zwiększenie pojemności płuc, redukcja napięcia międzyżebrowego.

Przebieg:

  • Sesja rozpoczyna się od biernego słuchania utworów instrumentalnych z wolnym tempem (30–60 bpm), np. ambient, muzyka klasyczna (np. Erik Satie, Arvo Pärt).

  • Następnie pacjent wykonuje ćwiczenia oddechowe w rytmie muzyki: powolne wdechy na 4 takty, wydechy na 6–8 taktów.

  • Kolejna faza: toning – pacjent wydaje długie samogłoski (np. „oooo”, „aaa”) na wydechu, wspierając rezonans i wzmacniając mięśnie oddechowe.

  • Ostatnia część: improwizacja głosowa z instrumentami perkusyjnymi (np. bębny oceaniczne), by wprowadzić element aktywnej pracy z przeponą.

Efekt: Zwiększona pojemność oddechowa, lepsze nasycenie tlenem, zmniejszenie bólu w klatce piersiowej.

3. Sesja aktywizująca zakres ruchu kończyn górnych po operacjach barku lub ramienia

Cele: Rozciąganie mięśni i zwiększenie mobilności stawu barkowego.

Przebieg:

  • Pacjent otrzymuje prosty instrument melodyczny (np. dzwonki, cymbałki, kalimba), ustawiony na wysokości wzroku.

  • W rytmie utworu granym przez terapeutę (np. „Oda do radości” lub improwizacja pentatoniczna), pacjent podnosi rękę i uderza w kolejne dźwięki instrumentu.

  • Wariant: zamiast instrumentu – kolorowe plansze na ścianie; pacjent „gra” palcami na kolorowych polach zgodnie z rytmem muzyki.

  • Tempo utworu i wysokość plansz zwiększane są progresywnie wraz z poprawą zakresu ruchu.

Efekt: Większy zakres odwodzenia i zgięcia w stawie, poprawa koordynacji wzrokowo-ruchowej.

4. Sesja muzykoterapii narracyjnej w rekonwalescencji po zabiegach ginekologicznych

Cele: Wzmocnienie obrazu ciała, redukcja napięcia emocjonalnego, przywrócenie poczucia integralności ciała.

Przebieg:

  • Wybór utworów reprezentujących emocje pacjentki (np. muzyka filmowa, utwory etniczne, śpiewy intuicyjne).

  • Tworzenie opowieści muzycznej – pacjentka wybiera kolejność utworów, a następnie tworzy narrację symbolicznie opisującą proces uzdrowienia.

  • W części aktywnej – pacjentka tworzy swój motyw dźwiękowy za pomocą instrumentów strunowych lub bębnów szamańskich.

  • Sesja kończy się zapisem utworu pacjentki w formie prostego nagrania, które może być odtwarzane w domu jako afirmacja zdrowienia.

Efekt: Poprawa nastroju, zwiększenie samoakceptacji, spadek napięcia psychofizycznego.

5. Sesja z wykorzystaniem harmonii tonalnej do przywrócenia równowagi wegetatywnej

Cele: Stabilizacja ciśnienia tętniczego, rytmu serca i napięcia mięśniowego.

Przebieg:

  • Użycie klasycznej harmonii dur-moll z modulacjami w skali pentatonicznej.

  • Pacjent leży w pozycji relaksacyjnej, a muzykoterapeuta gra na instrumencie akustycznym (np. harfa, gitara klasyczna, monochord).

  • Ruchy terapeutyczne pacjenta są zsynchronizowane z progresją harmoniczną (np. podniesienie ręki przy modulacji do dominanty).

  • Czas trwania sesji: 30–45 minut.

Efekt: Uspokojenie układu autonomicznego, poprawa koncentracji, przyspieszenie regeneracji.

6. Sesja odtwórczo-komunikacyjna po zabiegach operacyjnych w obrębie jamy brzusznej

Cele: Przywrócenie aktywności mięśni głębokich, stymulacja emocjonalna, poprawa nastroju.

Przebieg:

  • Muzykoterapeuta gra krótkie frazy muzyczne, a pacjent odpowiada ruchem brzucha – rytmiczne napinanie i rozluźnianie powłok brzusznych.

  • Następnie pacjent odgrywa melodię na djembe lub darbukach, angażując mięśnie brzucha i przepony.

  • Zastosowanie technik call-and-response: terapeuta gra rytm, pacjent go powtarza, dodając własne improwizacje.

Efekt: Lepsza kontrola mięśni core, integracja emocjonalno-cielesna, wzrost pewności siebie.

Każda z opisanych sesji może być modyfikowana w zależności od typu zabiegu chirurgicznego, wieku pacjenta, jego stanu psychofizycznego i preferencji muzycznych. Skuteczność interwencji zwiększa się, gdy są one personalizowane i prowadzone w sposób ustrukturyzowany z uwzględnieniem celów krótkoterminowych (np. zmniejszenie bólu), średnioterminowych (np. poprawa zakresu ruchu) oraz długoterminowych (np. powrót do funkcjonowania społecznego).

Chcesz, bym przygotowała profesjonalne skrypty sesji, nuty, tabele lub grafiki do tych ćwiczeń?


Poprzedni
Następny