Poprzedni
Następny

2. Przykłady sesji muzykoterapeutycznych dla pacjentów w różnych fazach terapii


Muzykoterapia powinna być dostosowana do etapu zmiany, w jakim znajduje się pacjent – według modelu Prochaski i DiClemente wyróżniamy: przedkontemplację, kontemplację, przygotowanie, działanie i utrzymanie. W każdej fazie kluczowe są inne cele: od wzbudzenia motywacji po konsolidację nowych zachowań. Muzyka – dynamiczna, refleksyjna lub wspierająca – pełni rolę katalizatora przejścia między tymi etapami.

I. Faza przedkontemplacji – wzbudzanie motywacji i świadomości potrzeby zmiany

1. „Dźwiękowy impuls”

  • Cel: Zaktywizować uwagę na problemie.

  • Ćwiczenie:

    1. Receptywne wprowadzenie (5 min): Słuchanie dramatycznego utworu orkiestrowego (np. fragment „Marsz Planetoid” Holsta) wywołującego poczucie zagrożenia.

    2. Refleksja pisemna (10 min): Pacjent opisuje w dzienniku, jakie uczucia pojawiły się podczas odsłuchu i czy kojarzą się z używaniem substancji.

    3. Improwizacja symboliczna (5 min): Na prostych instrumentach perkusyjnych (shakery, djembe) pacjent improwizuje według wzoru: 2 takty wolnego rytmu (groźba) → 2 takty ciszy (pustka).

2. „Motywator zmian”

  • Cel: Rozbudzić ciekawość i refleksję.

  • Ćwiczenie:

    1. Metoda aktywna (15 min): Pacjent wybiera piosenkę z tekstem o przełomie („I Will Survive” lub lokalny odpowiednik) i samodzielnie analizuje fragmenty, śpiewając je a cappella.

    2. Dyskusja (10 min): Terapeuta pyta, które wersy najbardziej rezonują z aktualną sytuacją pacjenta.

II. Faza kontemplacji – zgłębianie ambiwalencji i decyzji o zmianie

3. „Dialog wewnętrzny”

  • Cel: Umożliwić spotkanie części „za” i „przeciw” zmianie.

  • Ćwiczenie:

    1. Improwizacja w parach (20 min): Partner A gra frazę molową (4 takty) wyrażającą część oporu, partner B odpowiada frazą durową (4 takty) prezentującą motywację. Po pięciu wymianach role się zmieniają.

    2. Refleksja grupowa (10 min): Omówienie, która fraza była silniejsza i dlaczego.

4. „Skala korzyści‑kosztów”

  • Cel: Wizualizacja ambiwalencji.

  • Ćwiczenie:

    1. Receptywne (5 min): Słuchanie utworu z wyraźnymi kontrastami (np. „Bohemian Rhapsody”).

    2. Notatki w dzienniku (10 min): Po każdej zmianie tempa/pasma barwnego pacjent wpisuje korzyści i koszty decyzji o odstawieniu substancji.

III. Faza przygotowania – planowanie zmiany

5. „Mapa terapeutyczna dźwięków”

  • Cel: Utworzenie planu działań wyrażonego muzycznie.

  • Ćwiczenie:

    1. Instrumenty melodyczne (20 min): Pacjent komponuje sekwencję 8‑taktową: I–II takty: obecny stan; III–VI takty: kroki działania; VII–VIII takty: oczekiwany efekt.

    2. Prezentacja i feedback (10 min): W grupie każdy omawia swoje motywy i otrzymuje wspierające komentarze.

6. „Rytmiczne zobowiązanie”

  • Cel: Zakotwiczenie decyzji w ciele.

  • Ćwiczenie:

    1. Ćwiczenie perkusyjne (15 min): Pacjent wybiera rytm 4/4 (80 BPM) i ustanawia „rytuał” – każdy takt symbolizuje krok planu (np. 1 – kontakt z terapeutą, 2 – unikanie wyzwalaczy).

    2. Nagranie rytmu: Pacjent nagrywa swój rytm i używa go w krytycznych momentach jako przypomnienia o zobowiązaniu.

IV. Faza działania – wdrażanie zmian

7. „Sesja kontrolowanego katharsis”

  • Cel: Uwalnianie napięcia bez sięgania po substancję.

  • Ćwiczenie:

    1. Faza A (5 min): Wolny rytm (60 BPM) – identyfikacja napięcia.

    2. Faza B (7 min): Wzrost do 100 BPM – intensywne uderzenia, symboliczne „wyrzucanie” napięcia.

    3. Faza C (5 min): Powrót do 60 BPM – wizualizacja wypełnienia pustki zdrowymi nawykami.

8. „Muzyczny dziennik postępów”

  • Cel: Monitorowanie skuteczności działań.

  • Ćwiczenie:

    1. Codzienne nagranie 1‑min motywu wyrażającego aktualny stan.

    2. Tygodniowy przegląd: porównanie nagrań w celu identyfikacji zmian emocjonalnych i motywacyjnych.

V. Faza utrzymania – konsolidacja i zapobieganie nawrotom

9. „Playlisty wsparcia”

  • Cel: Utrzymanie stałego źródła wsparcia.

  • Ćwiczenie:

    1. Stworzenie dwóch playlist:

      • „Siła w muzyce” – 10 utworów podnoszących motywację.

      • „Spokój w dźwięku” – 10 utworów relaksacyjnych.

    2. Zadanie domowe: Korzystać z playlist według schematu: rano motywacyjna, wieczorem relaksacyjna; w momentach kryzysu najpierw relaks, potem motywacja.

10. „Warsztaty zapobiegające nawrotom”

  • Cel: Utrwalenie umiejętności radzenia sobie z wyzwalaczami.

  • Ćwiczenie grupowe:

    1. Scenki improwizowane – uczestnicy odgrywają sytuacje wyzwalające chęć powrotu do używania substancji, a grupa reaguje dźwiękowo (call‑and‑response) odpowiednią techniką.

    2. Omówienie skuteczności – refleksja nad tym, które dźwięki/podejścia działają najlepiej.

Monitorowanie i ewaluacja

  • Dziennik muzyczny: zapisy ćwiczeń i odczuwanego poziomu trudności (0–10).

  • Kwestionariusz abstynencji muzycznej: ocena użyteczności interwencji co miesiąc.

  • Sesje superwizyjne: omówienie trudności w dopasowaniu technik do zmieniających się potrzeb pacjenta.

Poprzez precyzyjne dostosowanie charakteru sesji muzykoterapeutycznych do faz terapii – od wzbudzania motywacji, przez planowanie i działanie, aż po utrzymanie efektów – można kompleksowo wspierać pacjentów w procesie zdrowienia z uzależnień.


Poprzedni
Następny