Poprzedni
Następny

3. Zastosowanie muzykoterapii w radzeniu sobie z emocjami wywołującymi nawroty


  1. Mechanizmy nawrotu
    – Kluczowym czynnikiem prowadzącym do nawrotów w uzależnieniu są silne, negatywne emocje: wstyd, bezsilność, złość, frustracja czy poczucie odrzucenia. Muzykoterapia oddziałuje na układ limbiczny, hamując nadmierną aktywność ciała migdałowatego i przywracając równowagę w korze przedczołowej, co pozwala na świadome reagowanie zamiast impulsywnego sięgania po substancję.

  2. Proces regulacji afektu
    – Techniki receptywne (słuchanie dobieranej pod stan emocjonalny muzyki) i aktywne (ekspresja przez instrument lub głos) działają dwuetapowo: najpierw obniżają natężenie emocji, a następnie umożliwiają ich przetworzenie i symboliczne „wyrzucenie” z ciała.

  3. Teoria zasobów psychicznych
    – Każda sesja muzykoterapii wzmacnia zasoby: poczucie sprawczości, nadziei i samoefektywności. Poprzez świadome wybieranie dźwięków i rytmów, pacjent uczy się kontrolować wewnętrzne stany, co przeciwdziała automatycznemu sięganiu po lek czy alkohol w kryzysie.

  4. Modele „stop-klatki” i „przeprogramowania skojarzeń”
    – Praca z fragmentami utworów wywołujących silne wspomnienia (stop-klatka) w wersji adaptowanej (zwolnione tempo, zmieniona armonia) pozwala na przebudowę negatywnych skojarzeń na neutralne lub pozytywne.

I. Ćwiczenia receptywne – natychmiastowa regulacja

1. „Lista ratunkowa dźwięków”

  • Przygotować playlistę 6–8 krótkich utworów (30–60 s każdy), różniących się tempem i barwą:

    1. Utwór łagodzący w tonacji durowej (60 BPM)

    2. Dron ambient w barwie ciepłej (200–400 Hz)

    3. Progresja akordów molowych (Dm–Bb–F–C) w tempie 70 BPM

    4. Delikatny jazzowy riff (80 BPM)

    5. Pieśń gospel o frazach „nie jestem sam”

    6. Klasyczny fragment Chopina wyciszający (Andante)

  • Zadanie: W chwilach kryzysu odtworzyć 2–3 wybrane utwory, notując, które najbardziej obniżyły poziom napięcia (0–10).

2. „Stop‑klatka emocji”

  • Wybrać fragment, który zwykle wyzwala natężone uczucia (np. popularna piosenka z czasów zażywania substancji).

  • Ćwiczenie:

    1. Odtworzyć 10–15 s fragmentu do momentu kulminacji.

    2. Zatrzymać (stop), zamknąć oczy, wziąć 3 głębokie wdechy.

    3. Włączyć ten sam fragment, ale w zwolnionej wersji (50% prędkości) i zmienionej tonacji (mol → durowa paralela).

    4. Powtórzyć 3 razy, spisując w dzienniku różnice w odczuciach.

II. Ćwiczenia aktywne – ekspresja i przetwarzanie

3. „Rytm wyzwolenia”

  • Instrument perkusyjny (djembe, cajon).

  • Ćwiczenie:

    1. 2 min wybijania wolnego rytmu 60 BPM, skupiając się na napięciu w ciele.

    2. 2 min przyspieszenia do 100 BPM, wyrażając intensywne emocje.

    3. 2 min powrotu do 60 BPM, wizualizując „odpuszczenie” lęku.

    4. Notatka: w którym momencie poczułeś ulgę.

4. „Głosowy krzyk bez słów”

  • Ćwiczenie:

    1. Rozgrzewka oddechowa (2 min).

    2. Wydobycie głosu na jednym tonie („ahhh”) crescendo przez 5 s i decrescendo przez 5 s. Powtórzyć 10 razy.

    3. Po każdym krzyku zanotować natężenie napięcia przed i po (0–10).

III. Ćwiczenia synestezyjne – pogłębione przetwarzanie

5. „Paleta emocji”

  • Przygotować farby, kredki i papier.

  • Ćwiczenie:

    1. Słuchając ambientu 5 min, wybrać 2–3 kolory symbolizujące aktualną emocję.

    2. Namalować abstrakcyjny obraz i napisać obok słowo-klucz („złość”, „rozczarowanie”).

    3. Przeglądając obraz po chwili, zastanowić się, co można dodać, by zmienić kolorystykę na bardziej neutralną (dowolne poprawki).

6. „Synestezyjna ekspresja”

  • W tle minimalistyczny motyw (70 BPM).

  • Ćwiczenie:

    1. Jednoczesne wypowiadanie krótkich fraz („czuję…”) i granie dźwięków symbolizujących tę frazę.

    2. Przykład: „czuję ogień” – zagrana szorstka perkusja; „czuję ciężar” – powolne glissando na keyboardzie.

    3. Po 10 cyklach zapisanie w dzienniku: które skojarzenia były najbardziej trafne.

IV. Ćwiczenia grupowe – wsparcie i wzajemne uczenie

7. „Krąg afirmacji dźwiękowych”

  • Grupa w kręgu, każdy z małym instrumentem (shaker, tamburyn).

  • Ćwiczenie:

    1. Każdy w kole odgrywa krótki motyw, oznaczający trudne emocje.

    2. Pozostali odpowiadają kojącym dźwiękiem (np. wolne akordy na kalimbie).

    3. Osoba prowokująca motyw opisuje, jak wpłynęła na nią reakcja grupy.

8. „Melodyjne odpuszczenie”

  • Wspólna improwizacja na keyboardzie w 3‑osobowych zespołach.

  • Ćwiczenie:

    1. Ustalić frazę w moll jako motyw problemu.

    2. Druga osoba wchodzi motywem w durowej paraleli, trzecia – rytmem perkusyjnym, harmonia narasta.

    3. Po 5 min utwór odbywa się w tonacji durowej, symbolizując odpuszczenie.

V. Zadania domowe – utrwalanie strategii

9. „Playlista anty‑nawrotowa”

  • Utworzyć playlistę 10 utworów: 5 receptywnych (kojące drony, progresje mol‑dur) i 5 aktywnych (rytmiczne, podnoszące energię).

  • Zadanie: W kryzysie wybrać adekwatny utwór i stosować jedną z opisanych technik; rejestrować w dzienniku efekty.

10. „Dziennik nawrotów i dźwiękowych interwencji”

  • Tabela: data, wyzwalacz emocjonalny, technika muzykoterapeutyczna, czas trwania, poziom napięcia przed i po.

  • Zadanie: Analiza przyczyn nawrotów i skuteczności dźwiękowych strategii w ciągu 4 tygodni.

VI. Ewaluacja efektywności

  1. Kwestionariusz automatycznych reakcji – przed i po 8 sesjach, ocena zmiany częstości i nasilenia impulsów do nawrotu.

  2. Pomiar HR i HRV – przed i po seansie muzykoterapii przy nawrocie, śledzenie zmian fizjologicznych.

  3. Wywiad motywacyjny – ocena subiektywnego poczucia kontroli nad emocjami w sytuacjach trudnych.

Dzięki bogatej gamie technik receptywnych, aktywnych, synestezyjnych i grupowych muzykoterapia dostarcza narzędzi do świadomego rozpoznawania, wyrażania i regulacji emocji wywołujących nawroty, co przekłada się na obniżenie ryzyka nawrotów i wzrost odporności psychicznej.


Poprzedni
Następny