Poprzedni
Następny

2. Praca z muzyką nad rozpoznawaniem i wyrażaniem trudnych emocji

Teoria rozpoznawania i ekspresji emocji przez muzykę

  1. Model „wheel of emotion” Plutchika
    – Emocje podstawowe (radość, złość, smutek, strach, wstręt, zaskoczenie) oraz ich mieszanki mogą być odwzorowane w barwie, tempie i dynamice muzyki. Progresje molowe i dysonanse sygnalizują smutek i lęk, akordy durowe i konsonans – radość i spokój.

  2. Korelaty neurofizjologiczne
    – Dźwięki o wysokiej częstotliwości (3–5 kHz) aktywują ciało migdałowate w kierunku lęku, niższe (200–400 Hz) uspokajają. Rytmy nieregularne (polirytmia) wywołują poczucie dezorientacji, co umożliwia eksplorację trudnych stanów.

  3. Emotional granularity
    – Uczenie się rozróżniania subtelnych odcieni emocji („irytacja” vs „złość”, „usta” vs „życiowa rozpacz”) staje się łatwiejsze, gdy każda jakość emocjonalna ma przypisany motyw muzyczny.

  4. Empatyczne zanurzenie i ekspozycja
    – Praca z utworami wywołującymi trudne wspomnienia (ekspozycja) w kontekście bezpiecznej improwizacji pozwala na kontrolowane przeżycie i werbalizację tych emocji.

I. Ćwiczenia receptywne – rozróżnianie i nazewnictwo emocji

1. „Spektrum barwy emocji”

  • Metoda: Przygotować 8 fragmentów utworów (1 min każdy), od balansujących konsonansów do dysonansów.

  • Zadanie: Po każdym fragmencie pacjent zapisuje:

    • nazwę emocji (wybierając spośród listy 12 emocji),

    • natężenie odczucia (0–10),

    • miejsce w ciele, gdzie emocję odczuwał (np. klatka, brzuch).

  • Cel: Rozróżnianie i nazywanie emocji na podstawie barwy i dynamiki dźwięku.

2. „Obserwacja fal emocjonalnych”

  • Metoda: Nagranie ambientowe z płynnymi zmianami tonacji molowej i durowej co 30 s.

  • Zadanie: Podczas słuchania pacjent zaznacza na wykresie liniowym zmiany nastroju, opisując pod wykresem skojarzenia, myśli, obraz.

  • Cel: Dostrzeganie przejść między stanami i budowanie świadomości ich dynamiki.

II. Ćwiczenia aktywne indywidualne – werbalizacja przez dźwięk

3. „Improwizacja etykiet emocjonalnych”

  • Metoda: Instrument prosty (flet, kalimba).

  • Zadanie: Pacjent wybiera trudną emocję (np. wstyd) i improwizuje 2 min używając tylko trzech dźwięków. Po sesji opisuje, dlaczego wybrał dźwięki i jak odzwierciedlają emocję.

  • Cel: Zestawianie dźwięków z językową nazwą emocji.

4. „Kompozycja monologu”

  • Metoda: Keyboard z kilkoma akordami.

  • Zadanie: Pacjent tworzy 3‑min kompozycję w trzech częściach: I – oto jak czuję tę emocję, II – co ta emocja we mnie robi, III – co chciałbym jej powiedzieć. W dzienniku opisuje symbolikę każdej części.

  • Cel: Umożliwienie dialogu wewnętrznego z emocją poprzez muzyczną narrację.

III. Ćwiczenia w parach – dialog niewerbalny

5. „Echo emocji”

  • Metoda: Praca w parach na instrumentach melodycznych.

  • Zadanie: Partner A improwizuje frazę wyrażającą emocję, Partner B odpowiada „echo” – powtarza motyw z modyfikacją akcentów oddających tę samą emocję. Zamiana ról. Następnie werbalna refleksja.

  • Cel: Rozwijanie empatii i uważnego słuchania emocjonalnego przekazu.

6. „Rytmiczne lustro”

  • Metoda: Dwie osoby i bębny ramowe.

  • Zadanie: Partner A gra rytm o nieregularnej strukturze, Partner B naśladuje. Po 2 min zamieniają się. Każdy opisuje, jakie emocje towarzyszyły grze i odbiorowi.

  • Cel: Uświadomienie mechanizmów percepcji i ekspresji emocji w interakcji.

IV. Ćwiczenia grupowe – eksploracja i wsparcie

7. „Krąg emocjonalnych historii”

  • Metoda: Grupa siedzi w kole, każdy ma shaker.

  • Zadanie: Kolejno każdy przez 1 min improwizuje rytm i melodię wyrażając jedno uczucie (np. żal). Pozostali słuchają, a potem w jednym zdaniu werbalizują, co poczuli.

  • Cel: Rozbudowa języka emocji i wzmacnianie wsparcia grupowego.

8. „Melodyjna mozaika”

  • Metoda: Grupa dzieli się na cztery podgrupy – każda odpowiada za inną emocję (radość, smutek, złość, strach).

  • Zadanie: Podgrupy tworzą 1‑min motyw, a następnie łączą je w czteroczęściowy utwór. Po zagraniu omawiają przejścia między emocjami.

  • Cel: Uświadomienie dynamiki emocjonalnej i nauka transformacji między stanami.

V. Ćwiczenia synestezyjne – pogłębiona ekspresja

9. „Paleta dźwiękowo‑zapachowa”

  • Metoda: Dźwięk (2 min fragment utworu reprezentujący konkretną emocję) + zapachy (cytrus, kadzidło, zioła).

  • Zadanie: Pacjent opisuje, jak zapach wzmacnia lub zmienia odczuwanie emocji, rysuje symbol zapachu.

  • Cel: Wielozmysłowa integracja emocji i pogłębienie świadomości.

10. „Wizualne rezonanse”

  • Metoda: Projekcja abstrakcyjnych wizualizacji zsynchronizowanych z muzyką (3 min).

  • Zadanie: Pacjent maluje farbami formę odpowiadającą odczuwanej emocji, a potem nadaje jej tytuł.

  • Cel: Zewnętrzne zobrazowanie emocji i refleksja nad ich kształtem.

VI. Refleksja i utrwalanie

11. „Dziennik emocjonalnego muzyka”

  • Zadanie: Po każdej sesji pacjent notuje technikę, emocję, której dotyczyło, intensywność (0–10) oraz skojarzenia słowne i fizyczne odczucia.

12. „Mapa progresu”

  • Metoda: Co cztery tygodnie pacjent tworzy „mapę emocji” na dużym arkuszu – umieszcza w nim motywy, kolory i notuje zmiany w rozróżnianiu emocji od początku terapii.

Poprzez bogactwo technik receptywnych, aktywnych, interaktywnych i synestezyjnych, praca z muzyką umożliwia nie tylko rozpoznawanie i nazywanie trudnych emocji, ale także ich bezpieczną i konstruktywną ekspresję, co stanowi kluczowy krok w procesie terapeutycznym osób uzależnionych.


Poprzedni
Następny