Poprzedni

10. Muzykoterapia wspierająca terapię grupową w ośrodkach uzależnień

W podejściu grupowym muzykoterapia stanowi katalizator procesów:

  1. Kohezji i identyfikacji – wspólna aktywność muzyczna buduje poczucie „my” (ingroup), wzmacniając więzi między uczestnikami i obniżając izolację charakterystyczną dla osób uzależnionych.

  2. Modelowania społecznego – obserwacja ekspresji emocji i radzenia sobie innych członków grupy dostarcza nowych wzorców adaptacyjnych.

  3. Bezpiecznej ekspresji – muzyka umożliwia werbalnie trudne treści (wstyd, poczucie winy) przekazać w formie dźwiękowej, redukując opór przed otwartością.

  4. Regulacji emocji zbiorowych – synchronizacja rytmu i melodii w grupie ułatwia ujednolicenie stanów afektywnych, sprzyjając wspólnej równowadze układu nerwowego.

Wdrożenie muzykoterapii w terapii grupowej integruje elementy: sekwencji receptywnych, aktywnych, improwizacyjnych i refleksyjnych, zarazem zachowując elastyczność w doborze repertuaru i instrumentarium.

I. Ćwiczenia receptywne grupowe

1. „Krąg wspólnego słuchania”

  • Opis: Uczestnicy siedzą w kole, słuchają 5‑minutowego nagrania neoklasycznego (np. Arvo Pärt).

  • Ćwiczenie: Po odsłuchu każdy opisuje jednym zdaniem, jakie uczucia i obrazy pojawiły się w jego wnętrzu. Terapeuta zapisuje kluczowe słowa na flipcharcie, ukazując wspólne tematy.

2. „Falowanie nastrojów”

  • Opis: Trzy fragmenty muzyki (ambient, neoklasyka, łagodny jazz) po 4 min każdy.

  • Ćwiczenie: Po każdym fragmencie grupa wstaje i w ciszy manifestuje nastrój ruchem (kołysanie, rozciąganie, delikatne skłony). Po zakończeniu – krótka rundka: „jak ten ruch odzwierciedlał mój stan”.

II. Ćwiczenia perkusyjne i rytmiczne

3. „Bębny jedności”

  • Opis: Krąg perkusyjny z djembe, bębnami ramowymi i shakerami. Tempo początkowe: 60 BPM.

  • Ćwiczenie:

    1. Faza wspólnego rytmu (3 min): wszyscy grają identyczny rytm w 4/4.

    2. Faza „przekazywania” (5 min): każdy kolejno wprowadza własny ornament rytmiczny, a pozostali go kopiują.

    3. Faza integracji (2 min): powrót do ustalonego rytmu 60 BPM.

  • Cel: Wzmocnienie empatii (słuchanie i odpowiadanie), budowa wspólnego pulsu.

4. „Gorąca linia” (Call-and-response)

  • Opis: Terapeuta ustanawia prosty motyw perkusyjny (8 takty).

  • Ćwiczenie: Grupa powtarza motyw, a następnie w trzech rundach każdy uczestnik improvisuje własny 4-taktowy „odzew”. Po zakończeniu każdej rundy grupa dyskutuje, które wariacje wprowadzały energię, a które spokój.

III. Ćwiczenia melodyjno‑wokalne

5. „Śpiew grupowy – mantra trzeźwości”

  • Opis: Prosty refren („Razem wolni, razem silni”) z prostą melodią w tonacji durowej.

  • Ćwiczenie:

    1. Nauka refrenu w kanonie (każda z trzech grup śpiewa tę samą melodię, zaczynając w odstępach co 2 takty).

    2. Wspólny śpiew przez 5 min naprzemiennie z akompaniamentem perkusyjnym.

  • Cel: Wzmacnianie poczucia wspólnoty i motywacji do abstynencji.

6. „Kalimba partnerska”

  • Opis: Praca w parach na kalimbach (każdy ma własną).

  • Ćwiczenie: Partner A gra prosty motyw w tempie 70 BPM, Partner B odpowiada improwizacją harmoniczną. Po 2 min zamieniają się rolami. Rundy powtarzane trzykrotnie.

IV. Ćwiczenia improwizacyjne

7. „Narracja dźwiękowa”

  • Opis: Grupa tworzy wspólne „muzyczne opowiadanie” w 4 aktach (wewnętrzny kryzys, poszukiwanie, przełom, nadzieja).

  • Ćwiczenie:

    1. Akt I (3 min): każdy wybiera instrument (lub głos) i tworzy tło napięcia.

    2. Akt II (3 min): dodają kolejne warstwy dźwiękowe symbolizujące próbę zmiany.

    3. Akt III (3 min): intensywna improwizacja perkusyjna/melodyczna jako symbol przełomu.

    4. Akt IV (3 min): tonacja durowa, spadek dynamiki – zakończenie „światłem”.

  • Refleksja: Po zakończeniu grupa opisuje proces przejścia między aktami – co się zmieniło w atmosferze i emocjach.

V. Ćwiczenia ruchowo‑muzyczne

8. „Taniec synchronizacji”

  • Opis: Muzyka etniczna w tempie 80 BPM.

  • Ćwiczenie: Uczestnicy poruszają się w kręgu, wykonując ten sam prosty krok na każdą pierwszą i trzecią miarę, potem improwizują wewnątrz kręgu przez 2 min. Runda powtarzana czterokrotnie, każdorazowo z nowym motywem ruchowym.

9. „Most dźwiękowy”

  • Opis: Taśma z odgłosami wody i melodyjną progresją gitarową (Am–C–G–F).

  • Ćwiczenie: Grupa stoi naprzeciw siebie w dwóch rzędach. Na hasło „fale” wykonują delikatne fale rękami synchronizowane z dźwiękiem, tworząc „dźwiękowy most” między rzędami.

VI. Ćwiczenia refleksyjne

10. „Dziennik grupowy”

  • Opis: Po każdej sesji muzykoterapeutycznej uczestnicy wspólnie wypełniają kartę:

    • użyte techniki,

    • najważniejsze odczucia (trudności i sukcesy),

    • indywidualne wnioski do kolejnej sesji.

11. „Mapowanie emocji”

  • Opis: Na dużym arkuszu flipcharta grupa rysuje koło emocji. Po sesji każdy dokleja karteczkę z nazwą emocji, jaką wywołało u niego ćwiczenie.

VII. Monitorowanie efektów grupowych

  1. Skala grupowej kohezji (Group Cohesion Scale) – wypełniana co 4 tygodnie.

  2. Kwestionariusz motywacji do abstynencji (Treatment Motivation Questionnaire) – przed i po cyklu 12 sesji.

  3. Analiza jakościowa nagrań sesji improwizacyjnych – co 6 sesji terapeuta i grupa odsłuchują fragmenty, identyfikując wzorce zmian w dynamice i tonacji.

  4. Feedback peer‑to‑peer – co 3 sesje uczestnicy przekazują sobie pozytywne spostrzeżenia dotyczące zaangażowania i postępów każdego członka.

Dzięki powyższym, wszechstronnym ćwiczeniom muzykoterapia w formacie grupowym staje się integralnym narzędziem wspierającym proces leczenia uzależnień, budując więzi, samoregulację i motywację do trwałej zmiany.

Poprzedni