3.5. Staw kolanowy i skokowy – funkcje w mechanice chodu
2. Rola stawu skokowego w mechanice chodu
Staw skokowy pełni kluczową funkcję w mechanice chodu, stanowiąc centralny punkt transferu sił pomiędzy stopą a podudziem. Jego specyficzna budowa anatomiczna oraz zdolność do wykonywania ruchów w kilku płaszczyznach sprawiają, że jest on niezbędny dla zapewnienia stabilności, absorpcji wstrząsów, a także umożliwienia prawidłowego poruszania się człowieka.
1. Struktura stawu skokowego
Staw skokowy składa się z dwóch głównych części:
- stawu skokowo-goleniowego (górny staw skokowy) – odpowiedzialny głównie za ruchy zgięcia grzbietowego (uniesienie palców w górę) oraz zgięcia podeszwowego (opuszczenie stopy w dół),
- stawu skokowo-piętowo-łódkowego (dolny staw skokowy) – umożliwia ruchy na boki, takie jak inwersja (podnoszenie przyśrodkowej strony stopy) i ewersja (podnoszenie bocznej strony stopy).
Te dwa połączone stawy umożliwiają kompleksowy ruch stopy, niezbędny dla adaptacji do nierówności podłoża, a także dla efektywnego przenoszenia ciężaru ciała podczas fazy chodu.
2. Fazy chodu a rola stawu skokowego
W trakcie chodu staw skokowy pracuje w sposób dynamiczny, odpowiadając za przenoszenie ciała przez różne etapy cyklu kroku. Możemy wyróżnić trzy główne fazy chodu, w których staw skokowy odgrywa kluczową rolę:
Faza podporu: Rozpoczyna się, gdy pięta dotyka podłoża (moment kontaktu piętowego). Staw skokowy wykonuje zgięcie grzbietowe, co pozwala na stabilne oparcie stopy na ziemi i absorpcję sił wynikających z uderzenia o podłoże. Następnie, stopa przechodzi do fazy przetaczania, gdzie ciężar ciała przenoszony jest z pięty na palce, a staw skokowy wykonuje zgięcie podeszwowe, co przygotowuje stopę do odbicia.
Faza odbicia: Na końcu fazy podporu, kiedy ciało przechodzi nad stopą, staw skokowy osiąga maksymalne zgięcie podeszwowe, umożliwiając odepchnięcie się od podłoża i rozpoczęcie fazy przenoszenia nogi w powietrzu.
Faza przenoszenia: W tej fazie, staw skokowy ponownie wykonuje zgięcie grzbietowe, umożliwiając uniesienie stopy nad podłożem, co pozwala na swobodny ruch nogi do przodu. Zdolność stawu do dynamicznej zmiany pozycji jest kluczowa dla płynności chodu oraz minimalizowania ryzyka potknięcia się.
3. Absorpcja wstrząsów i adaptacja do podłoża
Podczas chodu staw skokowy odgrywa również istotną rolę w absorpcji wstrząsów, które powstają podczas kontaktu stopy z podłożem. Dzięki ruchom inwersji i ewersji, staw skokowy pozwala na dostosowanie stopy do nierówności terenu, co jest kluczowe dla utrzymania równowagi i płynności ruchu. Ta zdolność do adaptacji zmniejsza również ryzyko urazów, takich jak skręcenia stawu skokowego, które mogą wyniknąć z nagłych zmian w pozycji stopy.
4. Kontrola stabilności
Stabilność stawu skokowego w czasie chodu zapewniana jest głównie przez liczne więzadła oraz mięśnie otaczające ten staw. Więzadła skokowe boczne i przyśrodkowe zapewniają ochronę przed nadmiernymi ruchami bocznymi, podczas gdy mięśnie, takie jak mięsień piszczelowy przedni i mięśnie strzałkowe, stabilizują staw w trakcie fazy podporu i odbicia.
Podsumowanie
Staw skokowy, poprzez swoją złożoną biomechanikę, odgrywa kluczową rolę w mechanice chodu. Jego zdolność do wykonywania ruchów w kilku płaszczyznach umożliwia płynny, efektywny i stabilny chód, adaptację do różnorodnych powierzchni oraz ochronę przed przeciążeniami. Stabilność stawu jest wynikiem synergii między strukturami kostnymi, więzadłami oraz mięśniami, co sprawia, że jest jednym z najważniejszych elementów układu ruchu człowieka.