3.2 Staw ramienny – biomechanika i funkcje
2. Zakres ruchu i biomechanika ruchu w różnych płaszczyznach
Staw ramienny, jako staw kulisty, ma zdolność do wykonywania ruchów we wszystkich trzech płaszczyznach anatomicznych: czołowej, strzałkowej i poprzecznej. Zakres ruchu (range of motion – ROM) w tych płaszczyznach jest bardzo szeroki, co pozwala na dużą swobodę w wykonywaniu różnorodnych czynności. Ruchy te są wynikiem synergii pracy mięśni, więzadeł i stawów, a ich biomechaniczne znaczenie obejmuje zarówno siłę generowaną przez mięśnie, jak i stabilizację zapewnianą przez struktury pasywne.
1. Płaszczyzna czołowa
W płaszczyźnie czołowej, staw ramienny umożliwia ruchy takie jak odwodzenie i przywodzenie. Odwodzenie (abduction) to ruch, który oddala kończynę od linii środkowej ciała, natomiast przywodzenie (adduction) zbliża kończynę do tej linii. Ruchy te są możliwe dzięki mięśniom takim jak mięsień naramienny (część boczna), mięsień nadgrzebieniowy oraz stożek rotatorów. Więzadła oraz torebka stawowa pełnią kluczową rolę w zapewnieniu stabilności podczas tych ruchów, szczególnie w końcowych zakresach odwodzenia, gdzie staw jest najbardziej narażony na niestabilność.
2. Płaszczyzna strzałkowa
W płaszczyźnie strzałkowej odbywają się ruchy zgięcia (flexion) i wyprostu (extension). Zgięcie polega na podniesieniu kończyny górnej do przodu, co angażuje mięśnie takie jak mięsień naramienny (część przednia), mięsień piersiowy większy oraz mięsień dwugłowy ramienia. Wyprost, czyli ruch przeciwny, polega na odprowadzeniu kończyny w tył, co aktywuje mięśnie takie jak mięsień naramienny (część tylna), mięsień najszerszy grzbietu oraz mięsień obły większy. Mechanika tych ruchów jest skomplikowana przez działanie łopatki, która współpracuje ze stawem ramiennym w celu optymalizacji zakresu ruchu i redukcji ryzyka kompresji struktur miękkich.
3. Płaszczyzna poprzeczna
Ruchy w płaszczyźnie poprzecznej obejmują rotację wewnętrzną (internal rotation) i rotację zewnętrzną (external rotation) stawu ramiennego. Rotacja wewnętrzna to ruch, w którym przednia część ramienia obraca się w kierunku ciała, a rotacja zewnętrzna to ruch przeciwny. Mięśnie odpowiedzialne za te ruchy to m.in. podłopatkowy (rotacja wewnętrzna) oraz mięśnie nadgrzebieniowy i podgrzebieniowy (rotacja zewnętrzna). Te ruchy mają szczególne znaczenie w stabilizacji stawu podczas dynamicznych aktywności, takich jak rzucanie piłki lub praca przy dużych obciążeniach.
4. Obwodzenie (circumduction)
Staw ramienny pozwala również na wykonywanie ruchu zwanego obwodzeniem, który jest połączeniem wszystkich podstawowych ruchów, czyli zgięcia, wyprostu, odwodzenia, przywodzenia oraz rotacji. Obwodzenie umożliwia tworzenie ruchu okrężnego kończyny górnej, co jest kluczowe dla wielu codziennych i sportowych aktywności.
Każdy z tych ruchów ma swoje specyficzne znaczenie biomechaniczne i wymaga doskonałej koordynacji pomiędzy mięśniami oraz strukturami pasywnymi. Zakres ruchu w stawie ramiennym zależy od wielu czynników, takich jak elastyczność torebki stawowej, siła mięśniowa oraz mechanika współpracy z łopatką i obojczykiem. Właściwa biomechanika tych ruchów jest kluczowa dla zdrowia stawu i zapobiegania urazom.