2.3. Osie i płaszczyzny ruchu w układzie kostnym
1. Definicje osi i płaszczyzn ruchu
Osiągnięcie pełnego zrozumienia mechaniki ruchu wymaga znajomości podstawowych pojęć dotyczących osi i płaszczyzn ciała. Ciało ludzkie, aby mogło wykonywać ruchy w sposób kontrolowany, dzieli się na różne płaszczyzny i osie, które pomagają klasyfikować kierunki ruchów oraz zrozumieć ich złożoność.
Osie ciała to wyimaginowane linie, wokół których odbywa się ruch. W anatomii człowieka wyróżnia się trzy podstawowe osie: oś pionową (longitudinalną), poprzeczną (transwersalną) i strzałkową (sagittalną). Każda z nich jest związana z określonymi rodzajami ruchu, a zrozumienie ich ról pozwala na ocenę funkcjonalności stawów.
Płaszczyzny ciała to wyimaginowane powierzchnie dzielące ciało na części. Najczęściej używane płaszczyzny to płaszczyzna strzałkowa, czołowa i poprzeczna. Płaszczyzny te służą do określenia ruchów w odniesieniu do przestrzeni oraz opisu lokalizacji różnych struktur anatomicznych.
Zrozumienie tych definicji jest kluczowe, ponieważ pozwala uporządkować sposób, w jaki ciało wykonuje ruchy. Dzięki temu możemy precyzyjnie określić, w której płaszczyźnie odbywa się ruch oraz wokół jakiej osi.
Oś pionowa (longitudinalna)
- Opis: Oś pionowa przebiega przez ciało od góry do dołu, tworząc linię, wokół której mogą odbywać się ruchy rotacyjne.
- Znaczenie: Ruchy obrotowe, takie jak rotacje tułowia czy szyi, odbywają się wokół osi pionowej. Jest ona niezwykle ważna w kontekście ruchów, które angażują kręgosłup oraz stawy kuliste, np. staw biodrowy.
Oś poprzeczna (transwersalna)
- Opis: Oś poprzeczna biegnie przez ciało w poprzek, od jednego boku do drugiego.
- Znaczenie: Ruchy zgięcia i prostowania odbywają się wokół osi poprzecznej, takie jak zgięcie w stawie łokciowym lub kolanowym. Jest to kluczowa oś dla zrozumienia mechaniki ruchu w kończynach dolnych i górnych.
Oś strzałkowa (sagittalna)
- Opis: Oś strzałkowa biegnie od przodu do tyłu ciała.
- Znaczenie: Ruchy odwodzenia i przywodzenia, czyli takie, które odprowadzają lub przyprowadzają kończynę w stosunku do linii środkowej ciała, zachodzą wokół osi strzałkowej. W stawie biodrowym ruchy te są niezwykle istotne, na przykład w kontekście chodzenia czy biegu.
Każda z tych osi jest istotna w ocenie ruchu. Na przykład w kontekście diagnostyki problemów stawowych, analiza osi, wokół których zachodzi zaburzenie ruchu, pozwala precyzyjnie zlokalizować problem i jego naturę, co ma bezpośredni wpływ na wybór odpowiednich technik terapeutycznych.