8.3. Zasady aseptyki i przygotowania stanowiska do mokrej procedury: Kontrola gotowości stanowiska przed rozpoczęciem zabiegu

8. Kontrola gotowości stanowiska przed rozpoczęciem zabiegu

Cel kontroli

Zapewnienie, że miejsce zabiegowe jest kompletnie przygotowane pod względem organizacyjnym, logistycznym i bezpieczeństwa — zanim terapeuta wykona jakiekolwiek działania na pacjencie. Celem jest wyeliminowanie przerw, źródeł ryzyka i niepotrzebnego przemieszczania się w trakcie procedury oraz zagwarantowanie szybkiej reakcji w przypadku komplikacji.

Szybka lista kontrolna (pre-start checklist) — wykonaj na stojąco, głośno odczytując każdy punkt

Identyfikacja pacjenta i dokumentacja
- Potwierdź tożsamość pacjenta (imię, nazwisko, data urodzenia) oraz czy zgoda na zabieg jest kompletna i podpisana.
- Sprawdź w karcie medycznej ewentualne alergie, leki przeciwzakrzepowe i inne istotne informacje.
Zezwolenia i zgody dodatkowe
- Jeżeli przewidziano fotografię medyczną, upewnij się, że pacjent podpisał oddzielną zgodę na zdjęcia.
Stan wyposażenia i narzędzi
- Sprawdź, czy wszystkie niezbędne narzędzia (baniek, skalpele/ostrza jednorazowe, materiały opatrunkowe, chusty, gaziki) są w sterylnych/nieuszkodzonych opakowaniach i w ilości przewidzianej w protokole.
- Zweryfikuj działanie sprzętu pomocniczego (lampy zabiegowej — regulacja jasności i kąt padania, ssaka jeżeli używany, pompy próżniowej — zasilanie i manometr).
Ułożenie i ergonomia
- Rozmieść narzędzia w kolejności użycia (od lewej do prawej lub odwrotnie, w zależności od dominującej ręki) — minimalizuje to konieczność sięgania poza strefę aseptyczną.
- Sprawdź pozycję leżanki/stolu — dostęp do kręgosłupa, głowy, drożności oddechowej i ewentualna możliwość manewru w razie potrzeby.
Sterylność pola zabiegowego
- Potwierdź obecność i szczelność opakowań sterylnych; sprawdź daty ważności.
- Upewnij się, że pola jałowe (jeśli stosowane) są położone i nie naruszone.
Segregacja i dostępność odpadów
- Pojemnik na ostre odpady (sharps) w zasięgu ręki, oznaczony i zamocowany stabilnie.
- Worki/pojemniki na odpady zakaźne i inne frakcje oznaczone i gotowe.
Środki przeciwwstrząsowe i ratunkowe
- Zestaw ratunkowy / apteczka w pobliżu (lek/środki do tamowania krwawienia, środki przeciwwstrząsowe — zgodnie z uprawnieniami placówki).
- Działające połączenie do wezwania pomocy (telefon wewnętrzny/zwisający przy łóżku pacjenta).
Warunki komfortu i prywatności
- Zasłony/ekrany, przygaszone światło tam, gdzie potrzeba, temperatura pomieszczenia komfortowa.
- Upewnij się, że pacjent ma możliwość sygnalizacji dyskomfortu (np. prosty gest lub „stop”/klakson przy zabiegach wymagających minimalnej komunikacji).
Komunikacja zespołowa
- Osoba asystująca zna plan zabiegu, rolę podczas procedury i scenariusz na wypadek komplikacji.
Elektronika i dokumentacja
- Timer/kontroler czasu zabiegu w zasięgu ręki.
- Formularz zabiegowy, długopis, gotowe pola do wypełnienia (czas rozpoczęcia, obserwacje, użyte materiały).
Środki izolacyjne i RODO
- Jeżeli w pomieszczeniu są urządzenia rejestrujące (np. kamera do nauki) — upewnij się, że zgody RODO są dołączone i urządzenie wyłączone podczas prywatnych rozmów.
Plan transportu po zabiegu
- Jeśli pacjent wymaga po zabiegowej obserwacji lub transportu, potwierdź dostępność osoby/osób, miejsca obserwacyjnego i dokumentacji.

Zalecenie praktyczne: spis kontrolny powinien być wydrukowany, w formie laminowanej karty i umieszczony przy wejściu do pomieszczenia zabiegowego.

Procedura „time-out” — krótka przerwa przed nacięciem

Przed pierwszym użyciem ostrza wykonaj razem z zespołem time-out (głośne potwierdzenie):

potwierdź tożsamość pacjenta, miejsce zabiegu, rodzaj zabiegu, oczekiwane reakcje alergiczne, czy wszystkie narzędzia są na miejscu.
Time-out trwa zwykle 20–60 sekund, ale skutecznie zapobiega błędom wykonawczym.

Kontrola aseptyczna pola w minutach przed zabiegiem

5–10 minut przed planowanym rozpoczęciem: sprawdź ponownie daty ważności materiałów, nienaruszalność opakowań i kompletność pola.
Bezpośrednio przed nacięciem: wizualna ocena pola pacjenta (wilgoć, obecność włosów, ruchy pacjenta), przesunięcie zasłon, ostateczne ustawienie lampy i narzędzi.

Krótki przykład

Terapeuta A ma wykonać mokrą hijama na pacjentce z bólem międzyłopatkowym. Przed wejściem sprawdza: podpisaną zgodę; czy w apteczce jest preparat do tamowania krwawień; działanie lampy; obecność pojemnika na ostre; usytuowanie asysty; gotowość formularza zabiegowego. Wykonuje time-out: potwierdzają tożsamość, stronę zabiegu, liczbę nacięć i kod postępowania w przypadku nadmiernego krwawienia. Dopiero po uzyskaniu potwierdzeń rozpoczyna procedurę.

Ćwiczenie praktyczne (ok. 20–30 min) — przygotowanie stanowiska i time-out

Cel ćwiczenia: nabyć automatyzm w wykonywaniu pre-start checklist i prowadzeniu time-out.

Scenariusz (5 min): prowadzący przygotowuje kartę „pacjenta” z informacją o alergii na lateks i listą materiałów. Zadaniem uczestników jest przygotować stanowisko zgodnie z kartą.
Symulacja (10 min): uczestnik wykonuje kontrolę gotowości głośno, odczytując checklistę. Asystent wprowadza „zakłócenie” (np. brak jednej z opakowanych gazików) — uczestnik musi zareagować i znaleźć rozwiązanie (zamiennik, odroczenie zabiegu).
Time-out (2–3 min): uczestnicy wykonują standardowy time-out.
Omówienie (5–10 min): trener ocenia płynność, zauważa luki, proponuje usprawnienia w organizacji stanowiska (np. przemeblowanie układu narzędzi, lepsze oświetlenie).

Kryteria zaliczenia:

pełna, głośna realizacja checklisty;
poprawna identyfikacja i reakcja na brak/usterkę;
prawidłowe przeprowadzenie time-out;
umiejętność szybkiej reorganizacji stanowiska bez łamania reguł aseptyki.

Wskazówki organizacyjne (usprawniające rutynę)

Przygotuj stację „gotowości” zawierającą najmniej używane, ale krytyczne elementy (np. zapas ostrzy, dodatkowy zestaw opatrunków, przenośny aspirator).
Wprowadź zasadę „zero telefonów” w bezpośredniej strefie zabiegowej lub dedykowane urządzenie alarmowe — eliminujesz rozproszenia.
Ustal standardowe oznakowanie pól sterylnych i odpadów — wszyscy członkowie zespołu szybko rozpoznają elementy stanowiska.