Cel

Zabezpieczenie terapeuty przed kontaktem z krwią i płynami ustrojowymi oraz minimalizacja ryzyka skażenia pola zabiegowego przez personel. Przygotowanie obejmuje zarówno fizyczne środki ochrony (odzież ochronna, rękawice, maska, osłony oczu), jak i czynności przygotowawcze oraz nawyki zawodowe, które razem tworzą spójną procedurę bezpieczeństwa.

Elementy wyposażenia osobistego terapeuty — specyfikacja

1. Odzież ochronna (fartuch / kombinezon)

   • Wybierać fartuchy o właściwościach odporności na przenikanie cieczy (fluid-resistant, min. klasy AATCC 42/127 analogiczna wymagana w standardach medycznych).

   • Długość i sposób zapięcia powinny zabezpieczać tors i mankiety — rękawy wchodzą pod rękawice.

   • Jednorazowe fartuchy o gramaturze/parametrach dopasowanych do planowanego narażenia; przy większym ryzyku (intensywne krwawienie) stosować nieprzemakalne fartuchy lub kombinezony.

2. Rękawice

   • Rękawice nitrylowe medyczne — odpowiedzialność za szczelność i odporność na przekłucie. Rozmiar dopasowany do dłoni; zmiana przy każdym pacjencie.

   • Rozważyć podwójne rękawicowanie (dwie pary) przy procedurze mokrej: zewnętrzna para łatwa do usunięcia przy pierwszym zanieczyszczeniu, wewnętrzna utrzymuje barierę.

   • Jeżeli wymagane są precyzyjne nacięcia, wybierać rękawice o odpowiedniej grubości i nadmiarze przy palcach (unikając luzu, który utrudnia manewry).

3. Maska i osłona oczu

   • Maska chirurgiczna (jednorazowa) jako minimalny standard przy obecności krwi.

   • Przy ryzyku rozprysków krwi/płynów zalecana maska z osłoną twarzy lub okulary ochronne oraz maska filtrująca (FFP2/FFP3) w warunkach zwiększonego ryzyka zakażeń przenoszonych drogą powietrzną.

   • Osłony oczu powinny zachodzić na boki twarzy, zabezpieczając błony śluzowe.

4. Osłony włosów i obuwia

   • Czepek jednorazowy minimalizuje możliwość skażenia włosów i przenoszenia drobnoustrojów.

   • W razie potrzeby używać ochraniaczy na buty (jednorazowych) lub obuwia przeznaczonego do strefy zabiegowej.

5. Biżuteria, paznokcie, higiena osobista

   • Brak biżuterii na rękach (pierścionki, bransoletki). Krótkie, czyste paznokcie; brak sztucznych paznokci.

   • Zapachy osobiste (perfumy) ograniczyć — mogą powodować dyskomfort pacjenta lub reakcje alergiczne.

Krok po kroku — procedura przygotowania terapeuty przed zabiegiem

1. Ocena ryzyka i decyzja o poziomie ochrony (2–3 min)

   • Przed wejściem do pokoju zabiegowego przeanalizuj kartę pacjenta: możliwe infekcje, liczba i intensywność nacięć, preferencje pacjenta.

   • Na tej podstawie ustal: pojedyncze rękawice vs. podwójne, maska chirurgiczna vs. FFP2, fartuch lekki vs. kombinezon nieprzemakalny.

2. Mycie rąk (hand hygiene) — bezwzględnie przed założeniem odzieży ochronnej (ok. 30–60 s)

   • Użyj mydła i wody lub preparatu alkoholowego zgodnie z procedurą (pokrótce: dłonie, grzbiety dłoni, przestrzenie międzypalcowe, kciuk, końce palców, nadgarstki).

   • Upewnij się, że dłonie są dokładnie suche (wilgoć zwiększa ryzyko uszkodzenia rękawic).

3. Zakładanie odzieży ochronnej — uporządkowana sekwencja

   • Przyjmij pozycję przed stołem z odzieżą.

   • Załóż czepek i, jeśli wymagane, ochraniacze na buty.

   • Załóż fartuch/kombinezon: zapięcia z tyłu, taśmy zabezpieczone, rękawy wyprowadzone tak, aby rękawice mogły pewnie na nie nachodzić.

   • Nałóż osłonę oczu lub przykręć okulary ochronne (przed rękawicami).

4. Zakładanie masek

   • Umieść maskę na twarzy, dopasuj pasek nosa i gumki tak, by nie pozostawały szczeliny.

   • W przypadku FFP2: przeprowadź test szczelności (ręką sprawdź napięcie) — nie zastępuje to formalnego fit-testu, ale pozwala wychwycić oczywiste nieszczelności.

5. Zakładanie rękawic

   • Pierwsza para: wsunąć rękawice po całkowitym założeniu fartucha; mankiet rękawicy nałożony na mankiet fartucha (lub odwrotnie w zależności od przyjętej techniki — konsekwentnie w zespole).

   • Druga para (jeśli stosowana): nałożyć zewnętrzną parę tak, by nie naruszyć wewnętrznej warstwy.

6. Kontrola końcowa „buddy check” (1–2 min)

   • Jeśli pracujesz w zespole — kolega potwierdza, że fartuch jest dobrze zapięty, maska uszczelniona, rękawice nieuszkodzone.

   • Sprawdź telefonicznie sprzęt, każdy istotny element (np. nożyczki, opatrunki) powinien być w zasięgu bez konieczności odchodzenia.

7. Zasady zachowania podczas zabiegu

   • Unikaj dotykania twarzy maską lub rękawicami.

   • W razie przetarcia maski, zamiany rękawic lub zanieczyszczenia fartucha — przerwij zabieg na chwilę i wymień skażony element.

   • Jeśli dojdzie do rozcięcia rękawicy lub kontaktu skóry z krwią — natychmiast procedura aseptyczna (zatrzymanie, zabezpieczenie, zmiana rękawic).

8. Usuwanie, utylizacja i mycie rąk po zabiegu

   • Doffing (ściąganie) według sekwencji: zewnętrzne rękawice → odzież zewnętrzna (fartuch) → osłona oczu → wewnętrzne rękawice → mycie rąk.

   • Wszystkie jednorazowe elementy do pojemników na odpady zakaźne; wielorazowe do oznaczonych pojemników do dezynfekcji.

   • Po zdjęciu PPE umyj ręce mydłem i wodą przez min. 30 s lub użyj środka alkoholowego.

Uwaga: powyższa sekwencja doffingu jest kluczowa — nieusystematyczne zdejmowanie zwiększa ryzyko samokontaminacji.

Przygotowanie psychiczne i komunikacja terapeuty przed wejściem do pola zabiegowego

• Krótka autoprzeglądówka (30–60 s): czy masz wszystko, czy jesteś skoncentrowany, czy wiesz, jak postąpić przy nieoczekiwanym zdarzeniu.

• Słowa do pacjenta przed zabiegiem: „Przygotuję się teraz — założę ochronę, by zapewnić Panu/Pani i sobie bezpieczeństwo. Jeżeli w każdej chwili poczuje Pan/Pani dyskomfort, proszę o sygnał.”

• Utrzymanie tonu spokojnego i rzeczowego wpływa na zredukowanie napięcia pacjenta i zmniejsza ryzyko pochopnych ruchów.

Krótki przykład praktyczny

Terapeutka przygotowuje się do wykonywania hijama na pacjencie bez dodatkowych czynników ryzyka. Po ocenie dokumentacji decyduje: fartuch jednorazowy odporowy na płyny, para rękawic nitrylowych (podwójna opcjonalnie), maska chirurgiczna i okulary ochronne.

Sekwencja: mycie rąk → czepek → fartuch → okulary → maska → rękawice. Po wejściu do pokoju przeprowadza powitanie i informuje pacjenta o zakresie odsłonięcia. Po zabiegu: zewnętrzne rękawice usuwane natychmiast, fartuch ściągnięty w sposób, który minimalizuje rozprzestrzenianie skażenia, wyrzucenie do kontenera na odpady zakaźne, mycie rąk.

Ćwiczenie praktyczne (ok. 20–30 minut) — symulacja przygotowania i reakcji na zanieczyszczenie

Cel: utrwalenie sekwencji zakładania i zdejmowania PPE oraz szybkiej reakcji na uszkodzenie rękawicy.

1. Przygotowanie stanowiska (5 min): przygotuj pełen zestaw jednorazowy: czepek, fartuch, maska chirurgiczna, okulary, dwie pary rękawic. Przygotuj też pojemnik na odpady zakaźne.

2. Etap A — Donning (5–7 min): uczestnik wykonuje całą procedurę przygotowania według listy kontrolnej. Obserwator notuje czas i błędy.

3. Etap B — Symulacja zanieczyszczenia (5 min): podczas wykonywania „zabiegu” instruktor nacina zewnętrzną rękawicę przy pomocy kropki atramentowej (symulacja skażenia). Zadaniem uczestnika jest natychmiastowa, aseptyczna reakcja: zatrzymanie, poinformowanie pacjenta, usunięcie zewnętrznej rękawicy bez skażenia pola oraz założenie nowej pary (procedura powinna przebiegać w kontrolowany sposób).

4. Omówienie i feedback (5–10 min): ocena płynności procedury, poprawki techniczne, przypomnienie o myciu rąk i dokumentacji incydentu.

Kryteria zaliczenia:

• poprawna i szybka sekwencja zakładania PPE;

• umiejętność usunięcia zanieczyszczonej rękawicy bez kontaminacji pozostałych elementów;

• poprawne postępowanie z odpadami i umycie rąk po zakończeniu.

Dobre praktyki i wskazówki końcowe

• Stwórz i stosuj listę kontrolną „przed zabiegiem” i „po zabiegu” — redukuje błędy.

• Trenuj regularnie donning/doffing w zespole, w tym scenariusze awaryjne (pęknięcie rękawicy, potrzeba natychmiastowego wsparcia medycznego).

• Dokumentuj wszelkie near miss (prawie incydenty) i wyciągaj wnioski do lokalnych procedur.

• Zachowuj elastyczność — poziom ochrony zawsze dostosuj do realnego ryzyka, a nie szablonowo.