6.2.2. Techniki obserwacji i dokumentacji procesu terapii
4. Rejestrowanie i klasyfikacja interwencji terapeutycznych
Rejestrowanie interwencji terapeutycznych wymaga systematycznego opisu każdej czynności terapeuty: od momentu włączenia określonego instrumentu czy techniki po sposób, w jaki terapeuta wprowadza zmiany w dynamice, tempie czy formie. Klasyfikacja pozwala na późniejszą analizę skuteczności poszczególnych działań. Proponowany system obejmuje:
-
Typ interwencji
-
Aktywna (np. improwizacja pacjenta z kierunkowaniem rytmicznym)
-
Reaktywna (np. modyfikacja fragmentu utworu pod wpływem zachowania pacjenta)
-
Pasywna (np. słuchanie terapeutyczne)
-
Wzmacniająca (np. wzmocnienie pozytywnej ekspresji głosowej pacjenta)
-
-
Kanał działania
-
Ruchowo-perkusyjny (uderzenia w bęben, tapowanie)
-
Melodyczno-harmoniczny (granie akordów, linię melodyczną)
-
Wokalny (śpiew, tonacja)
-
Multisensoryczny (łączony z dotykiem, światłem)
-
-
Funkcja terapeutyczna
-
Emocjonalna (wywołanie i modulacja afektu)
-
Poznawcza (utrwalanie schematów poznawczych)
-
Fizjologiczna (regulacja oddechu, napięcia mięśniowego)
-
Społeczna (budowanie kontaktu, koordynacja grupowa)
-
-
Parametry jakościowe
-
Czas trwania (w sekundach/minutach)
-
Intensywność (subiektywna ocena pacjenta 1–5 lub miernik dźwięku dB)
-
Stopień udziału pacjenta (skala 0–3: brak, minimalny, umiarkowany, pełny)
-
Ćwiczenia praktyczne
-
Tworzenie kodera interwencji
-
W parach: jedna osoba gra fragment improwizacji perkusyjnej, druga rejestruje interwencje według przygotowanej tabeli (typ, kanał, funkcja, czas trwania).
-
Po 5 min porównanie kodów i ustalenie wspólnego słownika definicji.
-
-
Warsztat „Ręczne klastry interwencji”
-
Na dużej tablicy wypisanie wszystkich interwencji z ostatniej sesji (karteczki Post-it).
-
Uczestnicy grupują je według typu (aktywna, reaktywna etc.), a następnie każdą grupę dzielą na kanały działania.
-
Dyskusja: które grupy były najczęściej używane i dlaczego?
-
-
Ćwiczenie „Opis bez oceny”
-
Terapeuta przeprowadza krótką sesję (3 min), podczas gdy drugi uczestnik notuje każdą interwencję opisowo, unikając słów wartościujących (np. zamiast „dobrze”, opis: „po 15 s wprowadził akord F-dur”).
-
Przekształcenie opisów na klasyfikację według schematu.
-
-
Symulacja „Sekwencja interwencji”
-
Prowadzący prosi pacjenta o grę wolnej improwizacji.
-
Terapeuta co 30 s wprowadza nową technikę (np. nagłe crescendo, zaproszenie do śpiewu).
-
Zadanie asystenta: rejestracja momentu wstawienia interwencji i reakcję pacjenta (kanał funkcja, czas reakcji).
-
-
Ćwiczenie „Analiza filmowa”
-
Ogląd grupowo 5-min materiał wideo z sesji.
-
Każdy uczestnik oznacza interwencje na indywidualnej karcie, potem porównanie klastrów (czy wszyscy zauważyli to samo?).
-
-
Warsztat „Mapowanie interwencji na cele”
-
Przygotować arkusz: w kolumnach cele (emocjonalny, poznawczy, fizjologiczny, społeczny), w wierszach interwencje.
-
Zadanie: dla każdej interwencji przypisać 1–3 cele, a następnie ocenić, które cele są nadreprezentowane.
-
-
Ćwiczenie „Kwestionariusz satysfakcji”
-
Po sesji pacjent wypełnia krótki formularz: które interwencje były dla niego najbardziej pomocne (skala 1–5) i dlaczego.
-
Terapeuta porównuje subiektywną ocenę z własną klasyfikacją.
-
-
Symulacja “Zautomatyzowane kodowanie”
-
Przygotować prostą listę kodów (np. A1 – aktywna ruchowa emocjonalna; P2 – pasywna melodyczna poznawcza).
-
Ćwiczenie: w czasie rzeczywistym terapeuta wybiera kod i wklepuje go w arkusz podczas sesji, by wyrobić nawyk szybkiej rejestracji.
-
-
Ćwiczenie „Analiza korelacji”
-
Na podstawie zarejestrowanych interwencji i notatek emocji (6.2.2.C) obliczyć, które interwencje najczęściej poprzedzają zmianę stanu emocjonalnego pacjenta.
-
Wspólne omówienie wyników i adaptacja planu kolejnych sesji.
-
-
Warsztat „Ewolucja interwencji”
-
Uczestnicy budują chronologiczny schemat interwencji z trzech kolejnych sesji tego samego pacjenta.
-
Analiza: jak zmieniała się struktura interwencji w miarę postępów pacjenta?
-
Tak szczegółowe rejestrowanie i klasyfikacja interwencji stanowi podstawę dla świadomego, opartego na danych podejścia w muzykoterapii, umożliwiając terapeucie ciągłe udoskonalanie metod i mierzenie ich efektywności.