Muzykoterapia – prak ...

Formułowanie celów terapeutycznych w muzykoterapii bazuje na modelu SMART (Specific, Measurable, Achievable, Relevant, Time-bound), z uwzględnieniem:

1. Specyfiki indywidualnej – diagnoza kliniczna, profil emocjonalny i społeczny, poziom umiejętności muzycznych.

2. Możliwości pacjenta – zasoby motywacyjne, fizyczne i poznawcze; jego własne aspiracje.

3. Kontekstu społeczno-kulturowego – oczekiwania rodziny, normy kulturowe, dostępność wsparcia.

4. Etapów rozwoju terapii – cele krótkoterminowe (stabilizacja lęku, nauka samoregulacji), średnioterminowe (poprawa komunikacji, nawyków relaksacyjnych) i długoterminowe (wzrost samoświadomości, integracja tożsamości).

Cele powinny być:

• Konkretnie opisane („redukcja poziomu lęku podczas sesji o 30% według Skali Lęku STAI w ciągu 6 sesji”),

• Mierzalne (użycie narzędzi oceny przed/popołudniowych, np. dzienniczki nastroju),

• Realistyczne (biorące pod uwagę zasoby pacjenta),

• Istotne dla pacjenta i zespołu terapeutycznego,

• Określone w czasie (krótki–średni–długi horyzont).

Praktyczne ćwiczenia

1. Warsztat „SMART w praktyce”

   • Pacjent i terapeuta wspólnie wypełniają formularz SMART dla jednego wyzwania (np. wzrost otwartości na improwizację głosową).

   • Zadanie: określenie wskaźników (ilość prób improwizacji, ocena komfortu 1–10), terminów (3 sesje) i kryteriów ukończenia.

   • Efekt: pacjent rozumie, na czym polega każdy element SMART i angażuje się w formułowanie własnych celów.

2. „Cele w obrazie”

   • Pacjent wybiera z banku ilustracji lub sam nakreśla obrazy symbolizujące stan wyjściowy i oczekiwany (np. zawirowane fale vs. spokojne lustro wody).

   • Do każdego obrazu dobiera krótki opis celu terapeutycznego.

   • Efekt: wizualizacja wspiera zapamiętanie i emocjonalne związanie się z celem.

3. Mapa progresu

   • Na osi czasu (6–8 tygodni) pacjent zaznacza punkty kontrolne: „poziom napięcia 7→5→3” czy „ilość uśmiechów podczas sesji”.

   • Zadanie: na każdej sesji aktualizować mapę po ćwiczeniu muzycznym relaksacyjnym.

   • Efekt: monitorowanie zmian i korygowanie celów w locie.

4. Dialog terapeutyczny „Co dla Ciebie znaczy sukces?”

   • Terapeuta zadaje pytania: „Jak będziesz wiedział, że sesja odniosła skutek?”, „Co poczujesz, zobaczysz lub powiesz?”.

   • Pacjent formułuje odpowiedzi jako swoisty kontrakt terapeutyczny.

   • Efekt: personalizacja celów i wzmocnienie odpowiedzialności pacjenta.

5. Scenariusz „Sesja z wyzwaniem”

   • Pacjent określa jedno trudne zachowanie (np. unikanie improwizacji). Razem planują:

     • Cel: „Podjąć 2-min improwizację na instrument perkusyjny bez przerwy”.

     • Punkty pośrednie: 30 s → 1 min → 2 min.

   • Na kolejnych sesjach wykonują kolejne etapy, notując odczucia.

   • Efekt: rozbicie celu na małe kroki ułatwia osiągnięcie sukcesu.

6. Kwestionariusz wartości „Muzyka a cele życiowe”

   • Pacjent ocenia w skali 1–5, na ile terapia muzyczna wpisuje się w jego najważniejsze wartości (np. autonomia, relacje, rozwój).

   • Zadanie: zoorganizować cele terapeutyczne wokół najwyżej ocenionych wartości.

   • Efekt: spójność terapii z systemem wartości pacjenta zwiększa motywację.

7. „Kontrakt dźwiękowy”

   • Terapeuta i pacjent nagrywają krótką ścieżkę audio, w której pacjent deklaruje cel: „Chcę, aby moje oddechy w czasie improwizacji były spokojniejsze”.

   • W kolejnych sesjach odtwarzają fragment nagrania przed rozpoczęciem ćwiczenia.

   • Efekt: wzmocnienie intencji i zaangażowania pacjenta.

8. Ćwiczenie „Feedback od instrumentu”

   • Cel: rozwinąć precyzję dynamiki (np. ciche uderzenia na dzwonkach).

   • Pacjent wykonuje zadanie, a terapeuta notuje procent trafień w zadanym zakresie.

   • Razem korygują cel na kolejny tydzień (np. zwiększyć trafienia z 60 % do 80 %).

   • Efekt: konkretne dane dla mierzenia: „trafność” jako wskaźnik osiągnięcia celu.

9. Sesja „Koło celów”

   • Na kartce rysuje się koło z 4 sektorami: emocje, ciało, relacje, poznanie.

   • Pacjent wpisuje w każdy sektor od jednego do dwóch celów (np. “redukcja bólu w ramionach przy grze na gitarze” w sektorze ciało).

   • Następnie wybiera z nich priorytet na najbliższe sesje.

   • Efekt: kompleksowa lista celów, jasny priorytet.

10. „Analiza barier i wsparcia”

    • Dla każdego celu pacjent określa: wewnętrzne bariery (lęk, ból), zewnętrzne (brak instrumentu), zasoby (rodzina, dostęp do studia).

    • Na tej podstawie terapeuta i pacjent ustalają, które wskaźniki wykonalności trzeba uwzględnić w celu SMART.

    • Efekt: eliminacja „nierealnych” celów i zabezpieczenie warunków sukcesu.

Dzięki powyższym metodom terapeuta wraz z pacjentem wypracowuje cele, które są jednocześnie ambitne i osiągalne, mierzalne i – co najważniejsze – osadzone w osobistej historii, wartościach i możliwościach pacjenta.