Poprzedni

10. Znaczenie etycznej refleksji w rozwijaniu kompetencji zawodowych

  1. Koncepcja refleksji krytycznej

    • Refleksja etyczna oznacza systematyczne analizowanie własnych decyzji, postaw i działań terapeutycznych w świetle wartości etycznych i standardów zawodowych. Jej korzeniem jest model Schön’a (“reflective practitioner”) – terapeutę cechuje ciągłe uczenie się poprzez refleksję „w działaniu” i „nad działaniem”.

  2. Rozwój moralny według Kholberga

    • Etap konwencjonalny (porażenia się normami grupy) i postkonwencjonalny (stosowanie uniwersalnych zasad sprawiedliwości). Muzykoterapeuta dążący do etycznej dojrzałości osiąga poziom, w którym samodzielnie formułuje zasady postępowania, a nie jedynie je przestrzega.

  3. Modele kompetencji etycznej

    • Kompetencje poznawcze: znajomość kodeksu etyki, norm prawnych, artykułów o dylematach.

    • Kompetencje afektywne: umiejętność uznania złożoności sytuacji, empatyczne rozumienie perspektywy pacjenta.

    • Kompetencje wykonawcze: wdrażanie rozwiązań, dokumentacja refleksji, konsultacja superwizorska.

  4. Cykl refleksji Deweya

      1. Opis zdarzenia: “Co się stało w sesji, co wywołało moje wątpliwości etyczne?”

      1. Analiza doświadczenia: “Które wartości lub zasady stanęły ze sobą w konflikcie?”

      1. Hipotezy działań: “Jakie możliwe rozwiązania rozważam?”

      1. Plan działania: “Jakie kroki podejmę?”

      1. Ewaluacja efektów: “Czy podjęte kroki rozwiązały dylemat?”

Praktyczne ćwiczenia

  1. Dziennik etyczny

    • Cel: Wdrażanie rutyny refleksji „nad działaniem”.

    • Zadanie: Po każdej sesji muzykoterapeutycznej terapeuta zapisuje:

      • Opis sytuacji wzbudzającej wątpliwości (czas, kontekst, uczestnicy).

      • Które zasady etyczne były zaangażowane (np. autonomia vs. dobrostan).

      • Możliwe warianty postępowania.

      • Wybrana decyzja i krótka analiza, dlaczego została podjęta.

      • Efekty w kolejnych sesjach.

  2. Grupowa analiza przypadków (case conference)

    • Cel: Rozwijanie kompetencji poprzez wymianę doświadczeń.

    • Zadanie: Grupa 4–6 terapeutów spotyka się raz w miesiącu. Każdy przedstawia krótki opis dylematu etycznego (z anonimizacją). Reszta:

      • Zadaje pytania wyjaśniające.

      • Analizuje, jakie wartości wchodzą w konflikt.

      • Proponuje alternatywne rozwiązania.

      • Wypracowuje procedurę postępowania (checklistę).

  3. Symulacja superwizji etycznej

    • Cel: Ćwiczenie formułowania pytań i udzielania konstruktywnego feedbacku.

    • Zadanie: W parach: jeden odgrywa terapeuta z dylematem, drugi – superwizor. Terapeuta prezentuje problem, superwizor:

      • Pomaga zidentyfikować ukryte wartości i normy.

      • Sugeruje techniki pytania (np. “Co byś zrobił, gdybyś był pacjentem?”).

      • Zachęca do opracowania planu działań w duchu Deweya.

  4. Warsztat konfliktu wartości

    • Cel: Uświadomienie sobie zderzeń wartości w praktyce.

    • Zadanie: Facilitator przedstawia 5 hipotetycznych scenariuszy, np.:

      • Pacjent domaga się sesji bez dokumentacji z uwagi na traumę.

      • Rodzic wymusza konkretną metodę muzykoterapii na dziecku.

    • Zadaniem uczestników jest:

      1. Wypisać wartości (autonomia, dobro pacjenta, zgodność z prawem).

      2. Zaproponować hierarchię wartości i rozwiązanie.

      3. Zarekomendować sposób komunikacji w danej sytuacji.

  5. Kreatywna mapa wartości

    • Cel: Wzmacnianie świadomości etycznej przez wizualizację.

    • Zadanie: Na dużym arkuszu papieru terapeuci rysują “drzewo etyczne”.

      • Korzenie – fundamenty: kodeks, wartości osobiste.

      • Pień – zasady etyczne (poufność, autonomia, niekrzywdzenie).

      • Gałęzie – konkretne czynności (informowanie, dokumentacja, superwizja).

      • Liście – rezultaty: zaufanie, bezpieczeństwo, rozwój pacjenta.

  6. Refleksyjny e-learning

    • Cel: Utrzymanie regularności refleksji z wykorzystaniem technologii.

    • Zadanie: Co dwa tygodnie uczestnik otrzymuje e-mail z krótką symulacją dylematu etycznego (quiz interaktywny). Musi wybrać jedną z trzech dróg postępowania, otrzymując natychmiast feedback z odniesieniem do kodeksu i literatury.

Systematyczne stosowanie powyższych ćwiczeń wzmacnia kompetencje etyczne muzykoterapeuty poprzez:

  • Utrwalanie nawyku pisemnej refleksji.

  • Rozwijanie umiejętności analizy dylematów w zespole.

  • Doskonalenie komunikacji werbalnej i niewerbalnej w trudnych sytuacjach.

  • Budowanie indywidualnego „kompasu etycznego”, który towarzyszy każdej decyzji terapeutycznej.


Poprzedni