Klasyfikacja przeciwwskazań

• Przeciwwskazania bezwzględne — stanowią zakaz wykonania zabiegu; ryzyko przewyższa możliwe korzyści.

• Przeciwwskazania względne — wymagają ostrożności, modyfikacji techniki lub konsultacji ze specjalistą; zabieg może być wykonany wyłącznie po ocenie ryzyka i uzyskaniu świadomej zgody pacjenta.

• Czynniki zwiększające ryzyko powikłań — ich obecność nie wyklucza automatycznie zabiegu, ale wymaga ścisłego nadzoru, modyfikacji parametrów lub współpracy z lekarzem.

Lista przeciwwskazań bezwzględnych (wybór najważniejszych)

1. Aktywne, uogólnione zakażenie / sepsa — manipulacja tkanek lub mokra procedura może nasilić rozprzestrzenianie zakażenia.

2. Nieustabilizowane krwotoki lub zaburzenia hemostazy niekontrolowane (np. ciężkie hemofilie bez opieki specjalistycznej, aktywne krwawienie) — ryzyko masywnego krwotoku, szczególnie przy mokrej hijamie.

3. Ciężkie choroby układowe w stanie ostrym wymagające hospitalizacji (np. ostry zawał serca, ciężka niewydolność oddechowa).

4. Złośliwe nowotwory w obszarze zabiegowym — ryzyko stymulacji wzrostu, złamania patologicznego; konsultacja onkologa obowiązkowa.

5. Ostre zapalenie żył powierzchownych z zagrożeniem zatorowości (zakrzepowe zapalenie żył) — masaż i próżnia mogą spowodować oderwanie skrzepliny.

6. Skóra z aktywną chorobą dermatologiczną obejmującą rejon zabiegowy (np. zakażenia bakteryjne, grzybicze, rumień wielopostaciowy, rozległe oparzenia) — ryzyko rozsiewu infekcji i pogorszenia zmian.

7. Niedawno przebyty zabieg chirurgiczny w rejonie zabiegowym — do czasu całkowitego gojenia i zgody chirurga.

8. Brak współpracy pacjenta lub zaburzenia świadomości uniemożliwiające wyrażenie zgody / ocenę stanu podczas zabiegu.

Przeciwwskazania względne i warunki wymagające modyfikacji

• Leki przeciwzakrzepowe i antyagregacyjne (np. warfaryna, NOAC, ASA): zwiększone ryzyko krwawienia i siniaków; preferować delikatniejsze techniki, unikać mokrej hijamy i głębokiego release’u bez konsultacji.

• Ciężkie nadciśnienie tętnicze niestabilne — ostrożność przy dynamicznych technikach i przy gwałtownych zmianach pozycji.

• Ciąża — wiele technik manualnych można wykonywać po odpowiednich modyfikacjach; mokra hijama jest przeciwwskazana; wczesne etapy ciąży i niektóre punkty/obszary — konsultacja położnicza.

• Choroby autoimmunologiczne w fazie zaostrzenia — zwiększona wrażliwość tkanek, ryzyko nasilenia stanu zapalnego.

• Zaawansowana osteoporoza — unikać silnych sił mechanicznych, głębokich manipulacji i agresywnego release’u.

• Leki immunosupresyjne / chemioterapia — większe ryzyko zakażeń i opóźnionego gojenia.

• Zaawansowane zmiany naczyniowe (tętniaki, rozszerzenia żylne) — ryzyko uszkodzenia struktur naczyniowych.

• U pacjentów starszych z frailty (znaczna kruchość) — stosować delikatne techniki i skrócone protokoły; rozważyć mniejsze dawki bodźca.

Specyficzne przeciwwskazania dla bańkowania (suchego i mokrego)

• Mokra hijama: przeciwwskazana przy zaburzeniach krzepnięcia, aktywnych infekcjach, braku aseptyki, w ciąży oraz gdy osoba nie ma formalnych wskazań i nadzoru medycznego wymaganych prawem.

• Suche bańkowanie: unikać bezpośrednio nad świeżymi bliznami, nad miejscami zagrażających pęknięć skóry, nad dużymi żylakami i nad miejscami z podejrzeniem zakażenia.

• Dynamiczne „sliding” cupping: ostrożność przy skórze cienkiej, przy silnej kurczliwości mięśniowej (ryzyko pęknięcia naskórka), przy niestabilnych stawach — stosować mniejszą siłę ssania.

Postępowanie przed zabiegiem — ocena ryzyka i dokumentacja

1. Skrócony wywiad ukierunkowany: leki (szczególnie przeciwzakrzepowe), choroby przewlekłe, ostatnie operacje, objawy ogólne (gorączka, osłabienie), alergie, ciąża.

2. Badanie przedmiotowe: ocena skóry, palpacja obszaru, ocena tętna i ciśnienia, szybkie testy funkcjonalne jeśli konieczne.

3. Jeżeli istnieje wątpliwość — konsultacja z lekarzem odpowiedniej specjalności (chirurg, internista, hematolog, położnik).

4. Świadoma zgoda: jeśli przeciwwskazanie jest względne i decydujemy się na modyfikację — pacjent musi zostać poinformowany o ryzyku i wyrazić pisemną zgodę. Zapisz w dokumentacji zakres informacji i zgodę.

5. Dokumentacja: wpis o ocenach ryzyka, konsultacjach, modyfikacjach techniki oraz podpis pacjenta.

Jak postępować, gdy przeciwwskazanie ujawni się podczas zabiegu

• Natychmiast przerwać procedurę.

• Oceń objawy i stan pacjenta (krwawienie, zawroty, duszność).

• Jeśli jest krwawienie — unieś ucisk, załóż opatrunek (jeśli to bańkowanie mokre), wezwij pomoc medyczną przy krwotoku lub wątpliwościach.

• Dokonaj pełnego wpisu w dokumentacji opisującego zdarzenie, podjęte kroki i informacje przekazane pacjentowi.

• Zainicjuj konsultację medyczną jeśli wskazane.

Sytuacje wymagające natychmiastowego skierowania do lekarza / szpitala

• Niemożność zatrzymania krwawienia po mokrej procedurze.

• Objawy zatorowości / silne bóle, duszność ew. objawy neurologiczne po zabiegu.

• Objawy zakażenia ogólnoustrojowego (gorączka, dreszcze) po zabiegu.

• Podejrzenie głębokiego uszkodzenia tkanek lub żył.

Zasady modyfikacji techniki przy przeciwwskazaniach względnych

• Zmniejsz intensywność próżni / czas trwania zabiegu.

• Zastąp mokrą procedurę suchą — gdy ryzyko krwawienia jest umiarkowane.

• Wykorzystuj delikatne techniki manualne zamiast głębokiego release’u.

• Zwiększ częstotliwość monitoringu i skróć sesję.

• Zaplanuj krótsze cykle terapeutyczne z częstszymi kontrolami i dokumentacją.

Komunikacja z pacjentem — elementy, które muszą być omówione

• Wyjaśnienie przeciwwskazań i możliwych konsekwencji.

• Alternatywne metody terapeutyczne (np. delikatna terapia manualna, fizjoterapia bez próżni, program ćwiczeń).

• Konsekwencje świadomego zignorowania przeciwwskazania (podpisana zgoda i adnotacja, że pacjent rozumie ryzyko).

Krótki przykład (praktyczny zapis)

Pacjentka: A.K., 58 lat, leki: rivaroksaban. Cel: redukcja napięcia mięśniowego w barku.
Ocena: brak aktywnego krwawienia, skóra bez zmian, pacjentka przyjmuje lek NOAC — przeciwwskazanie względne do mokrej hijamy; ryzyko siniaków i krwawienia zwiększone.
Postępowanie: zrezygnowano z mokrej hijamy; zastosowano delikatne suche bańkowanie z niską próżnią i masażem bańką gliding 5 min; dokumentacja: pełny wpis, informacja o ryzyku i zgoda ustna i pisemna. Kontrola: za 7 dni, monitoring siniaków i bólu; zalecenie konsultacji hematologa przy planie bardziej inwazyjnym.

Krótkie ćwiczenie praktyczne (2–3 minuty)

1. Weź kartę pacjenta (realną lub scenariusz ćwiczebny). Odpowiedz na trzy pytania:
   a) Czy pacjent ma przeciwwskazania bezwzględne? (tak/nie — wymień).
   b) Jeśli nie, czy istnieją przeciwwskazania względne? Jak zmodyfikujesz zabieg?
   c) Jaka jest decyzja: wykonuję pełny zabieg / modyfikuję / odsyłam do lekarza? Uzasadnij w jednym zdaniu.

2. Zapisz decyzję w formie krótkiego notatnika klinicznego (3–4 zdania) i wyznacz termin kontroli.

Stosowanie powyższych zasad minimalizuje ryzyko powikłań, chroni pacjenta i terapeuty oraz podnosi jakość i obronność dokumentacji klinicznej.