1. Kryteria kwalifikacji pacjenta do terapii kombinowanej (akupunktura + bańkowanie)

Ramy oceny — zasada trzech filtrów

Filtr medyczny (bezpieczeństwo) — choroby, leki, ryzyka procedury inwazyjnej i podciśnieniowej.
Filtr funkcjonalny (wskazanie terapeutyczne) — czy problem pacjenta odpowiada mechanizmom i celom terapii kombinowanej.
Filtr psychospołeczny (gotowość i oczekiwania) — motywacja, oczekiwania, bariery kulturowe/religijne, zgoda świadoma.

Każdy pacjent przechodzi przez te trzy filtry; obecność istotnych problemów w filtrze medycznym zwykle determinuje konieczność modyfikacji techniki lub skierowania dalej.

Filtr medyczny — szczegółowe kryteria wykluczające i modyfikujące postępowanie

A. Przeciwwskazania absolutne (skieruj lub odrzuć terapię kombinowaną)

Aktywne krwawienie lub skaza krwotoczna niekontrolowana (np. hemofilia nieleczona).
Świeże urazy z niestabilnością tkanek (skręcenia/zwichnięcia z niestabilnością stawu).
Ostra infekcja skóry w miejscu planowanego zabiegu (cellulitis, ropień).
Stan zapalny/systemowa sepsa.
Nieuregulowane zaburzenia rytmu serca niereagujące na leczenie (przy jednoczesnym ryzyku omdlenia).
Brak zgody pacjenta lub zaburzenia świadomości uniemożliwiające świadome wyrażenie zgody.
Ciężka immunosupresja (np. neutropenia < 1.0 ×10^9/L) — rozważ indywidualnie i w porozumieniu z lekarzem.

B. Przeciwwskazania względne — wymagana modyfikacja lub konsultacja

Antykoagulacja/terapia przeciwpłytkowa (warfaryna, NOAC, ASA, klopidogrel): nie wyklucza automatycznie, wymaga oceny INR/koordynacji z lekarzem prowadzącym; preferowane techniki suche (bez nacięć) i unikanie intensywnego podciśnienia.
Cukrzyca z powikłaniami naczyniowymi/neuropatią — ograniczyć agresywność, dokładnie monitorować gojenie skóry.
Implanty medyczne w okolicy zabiegowej (stenty, protezy) — ocenić, czy interwencja może wpływać na stabilność/infekcyjne ryzyko.
Ciąża — akupunktura i suche bańkowanie możliwe przy zachowaniu zasad i z uważną selekcją punktów; mokra hijama zwykle przeciwwskazana; wymagana konsultacja ginekologiczna.
Choroby nowotworowe — jeśli aktywne leczenie lub skłonność do krwawień — konsultacja onkologa; unikać stymulacji bez zgody specjalisty.
Skóra cienka, zanikowa, rozległe blizny, znamiona naczyniowe — modyfikacja lokalizacji i siły podciśnienia.
Padaczka — ostrożność przy stymulacji intensywnej; unikać czynników wyzwalających.

C. Specyficzne czynniki ryzyka związane z akupunkturą + bańkami

Ryzyko omdlenia wazowagalnego — pacjenci z historią omdleń powinni być układani bezpiecznie, monitorowani, unikać długotrwałego stania.
Nadmierne przebarwienia, pęcherze po bańkach u osób z zaburzeniami pigmentacji lub skłonnością do bliznowacenia — mniejsze próżnienie, krótszy czas zabiegu.
Leki fotosensybilizujące, retinoidy — zwiększone ryzyko uszkodzenia skóry; rozważ odroczenie zabiegu.

Filtr funkcjonalny — kryteria „wskazania” do terapii kombinowanej

Dobrze udokumentowane dolegliwości miejscowe (np. ból stawu kolanowego, napięcie mięśniowe) z komponentą miofascialną i/lub zaburzeniem przepływu (według TCM — stagnacja).
Brak dominującej patologii strukturalnej wymagającej chirurgii (np. zaawansowane zwyrodnienie stawu bez korekt ortopedycznych).
Cel terapeutyczny łączący mechanizmy obu metod: np. bańki — poprawa przepływu, rozluźnienie powięzi; igły — modulacja AI, regulacja meridianów.
Oczekiwana korzyść krótkoterminowa (redukcja bólu, poprawa ruchomości) i/lub długoterminowa (poprawa funkcji), potwierdzona badaniem funkcjonalnym.

Filtr psychospołeczny — zgoda, oczekiwania, uwarunkowania kulturowe

Pacjent rozumie różnicę między efektem natychmiastowym (np. zmniejszenie napięcia) a trwałym (wymagającym serii).
Brak nierealistycznych oczekiwań (np. „natychmiastowe wyleczenie choroby przewlekłej”).
Zgoda świadoma udzielona po wyjaśnieniu ryzyk i korzyści; możliwość rezygnacji w każdej chwili.
Uwarunkowania religijne/kulturowe — jeśli pacjent ma zastrzeżenia np. do kontaktu z krwią (hijama), musi to zostać uszanowane; zaproponować alternatywy suche.
Wsparcie logistyczne (możliwość powrotu po zabiegu, dostęp do opieki) — ważne przy pacjentach starszych lub zależnych.

Procedura kwalifikacyjna — praktyczny checklist (formularz przedzabiegowy)

Dane pacjenta, kontakt do lekarza prowadzącego.
Aktualne leki — szczególnie: antykoagulanty, immunosupresyjne, retinoidy, leki przeciwcukrzycowe.
Choroby przewlekłe: sercowo-naczyniowe, cukrzyca, choroby autoimmunologiczne, onkologiczne.
Historia krwawień / skazy krwotocznej.
Historia omdleń, reakcje anafilaktyczne.
Stan skóry w miejscu planowanym.
Ciąża / możliwość ciąży.
Ocena wskazania (krótka notatka: mechanizm bólu, dotychczasowe leczenie, oczekiwania).
Decyzja: kwalifikowany / kwalifikowany z modyfikacją / wymaga konsultacji lekarskiej / niekwalifikowany.
Podpis pacjenta (zgoda), podpis terapeuty, data.

Modyfikacje techniczne zależne od kryteriów

Antykoagulacja: stosować jedynie suche bańkowanie, niższe podciśnienie, krótszy czas, unikać nacięć; przy ryzyku dużym — uzyskać zgodę lekarza i oznaczyć INR.
Cukrzyca z neuropatią: unikać silnego podciśnienia na stopach; kontrola glikemii przed zabiegiem; skrócenie czasu aplikacji baniek.
Skóra delikatna/blizny: stosować silikonowe bańki z delikatnym podciśnieniem; wybierać punkty dystalne zamiast bezpośrednio nad blizną.
Pacjent lękowy: krótsze seanse, jasne instrukcje, techniki relaksacyjne przed zabiegiem.

Kiedy skierować pacjenta dalej (lista alarmowa)

Objawy ogólnoustrojowe sugerujące poważne schorzenie: gorączka > 38°C, szybkie pogorszenie funkcji neurologicznych, new-onset nieprawidłowości sercowe.
Nasilone krwawienia, łatwe siniaczenie bez wyjaśnienia.
Podejrzenie nowotworu w obszarze objętym terapią (do diagnostyki onkologicznej).
Niemożność uzyskania zgody lub brak spełnienia minimalnych warunków bezpieczeństwa (np. nieuregulowana antykoagulacja).

Dokumentacja i informacja dla pacjenta

Zapisz wszystkie elementy checklisty i decyzję kwalifikacyjną w karcie zabiegu.
Przekaż pacjentowi wskazówki po zabiegu: co jest normalne (zaczerwienienie, zasinienia), kiedy dzwonić (gorączka, ropny wysięk, nasilenie bólu).
Jeśli leczysz pacjenta na podstawie modyfikacji (np. niższe podciśnienie), zapisz powód i plan monitorowania.

Krótki przykład (case)

Pacjentka, 62 lata, przewlekły ból kolana związany z chorobą zwyrodnieniową, przyjmuje doustnie warfarynę z INR regularnie w okolicy 2–2,5. Skóra bez zmian, brak infekcji, brak zaburzeń gojenia w wywiadzie.
Ocena: filtr medyczny — względne ryzyko krwawienia.
Decyzja: kwalifikowana z modyfikacją — zastosować suchą terapię bańkami (delikatne podciśnienie), unikać mokrej hijamy i nacięć; akupunktura sucha może być rozważona, ale należy skonsultować możliwość korekty warfaryny z lekarzem prowadzącym. Monitorowanie po zabiegu i dokumentacja.

Krótkie ćwiczenie praktyczne dla kursantów (10–12 minut)

Weźcie parę — A = terapeuta, B = pacjent (symulacja).
Terapeuta przeprowadza 5-minutowy wywiad przedzabiegowy zgodny z checklistą (pytania o leki, choroby, alergie, skórę, wcześniejsze reakcje).
Na podstawie informacji terapeuta szybkim decyzją zapisuje: kwalifikowany / kwalifikowany z modyfikacją / wymaga konsultacji / niekwalifikowany — uzasadnienie w 2 zdaniach.
Omówić w parze decyzję i zaproponować jedną modyfikację techniczną (np. zmniejszone podciśnienie, inna lokalizacja baniek).
Zamiana ról.

Ćwiczenie uczy szybkiego rozpoznawania ryzyka, komunikacji i podejmowania odpowiedzialnej decyzji terapeutycznej.

Powyższe kryteria mają charakter praktyczny i adaptowalny do lokalnych przepisów oraz kompetencji terapeuty. W razie potrzeby mogę przygotować gotowy formularz kwalifikacyjny w formacie PDF lub arkusza do druku.

Terapia bańkami próż ...

9.5. Komunikacja między specjalistami: kiedy integrować, kiedy odsyłać