Anatomia funkcjonaln ...

Staw barkowy (articulatio humeri) jest najbardziej ruchomym stawem w ludzkim ciele, co czyni go jednocześnie podatnym na różnego rodzaju dysfunkcje. Jego złożona struktura anatomiczna, składająca się z wielu elementów, jak staw ramienny, obrąbek stawowy, więzadła, mięśnie rotatorów oraz torebka stawowa, sprawia, że jakiekolwiek zaburzenia w tych strukturach mogą prowadzić do istotnych ograniczeń funkcji kończyny górnej. Dysfunkcje barku mogą być wynikiem urazów, przeciążeń, procesów degeneracyjnych oraz zaburzeń biomechanicznych.

3.1. Anatomia funkcjonalna stawu barkowego

Staw barkowy łączy kość ramienną (humerus) z łopatką (scapula), tworząc staw kulisty. Obrąbek stawowy (labrum glenoidale) zwiększa powierzchnię kontaktową panewki łopatki, co przyczynia się do stabilizacji stawu. Staw barkowy jest stabilizowany przez liczne więzadła, takie jak więzadło kruczo-ramienne (ligamentum coracohumerale) oraz więzadło obrąbkowo-ramienne (ligamentum glenohumerale), a także mięśnie tworzące tzw. stożek rotatorów, m.in. mięsień nadgrzebieniowy (musculus supraspinatus), podgrzebieniowy (musculus infraspinatus), obły mniejszy (musculus teres minor) oraz podłopatkowy (musculus subscapularis). Każda z tych struktur pełni kluczową rolę w ruchomości i stabilności stawu.

3.2. Dysfunkcje mięśni stożka rotatorów

Jednym z najczęstszych problemów w obrębie stawu barkowego są uszkodzenia mięśni stożka rotatorów, zwłaszcza mięśnia nadgrzebieniowego i podgrzebieniowego. Stożek rotatorów odpowiada za stabilizację głowy kości ramiennej w panewce łopatki oraz umożliwia ruchy rotacyjne ramienia. Dysfunkcje tych mięśni mogą objawiać się bólem podczas podnoszenia ramienia, ograniczeniem zakresu ruchu oraz osłabieniem siły mięśniowej, co w znaczący sposób upośledza funkcje kończyny górnej. Uszkodzenia te są często wynikiem przeciążeń, urazów sportowych lub procesów degeneracyjnych związanych z wiekiem.

3.3. Zespół ciasnoty podbarkowej (impingement syndrome)

Zespół ciasnoty podbarkowej to jedna z najczęstszych przyczyn bólu barku, która wynika z konfliktu między stożkiem rotatorów a strukturami kostnymi, takimi jak wyrostek barkowy (acromion). Zmniejszenie przestrzeni podbarkowej prowadzi do ucisku mięśnia nadgrzebieniowego oraz kaletki podbarkowej (bursa subacromialis), co powoduje stan zapalny i ból. W przypadku tego zaburzenia często dochodzi do ograniczenia ruchomości stawu, zwłaszcza podczas odwodzenia i rotacji ramienia, co znacząco ogranicza funkcję kończyny górnej.

3.4. Niestabilność stawu barkowego

Niestabilność stawu barkowego może wynikać z urazów, takich jak zwichnięcia (najczęściej przednie) lub nawykowe podwichnięcia głowy kości ramiennej. W wyniku urazu często dochodzi do uszkodzenia obrąbka stawowego lub torebki stawowej, co skutkuje przewlekłą niestabilnością stawu. Niestabilność prowadzi do trudności w wykonywaniu codziennych czynności wymagających podnoszenia i utrzymywania przedmiotów nad głową, a także zwiększa ryzyko dalszych uszkodzeń stawu.

3.5. Uszkodzenia obrąbka stawowego

Obrąbek stawowy pełni ważną funkcję w stabilizacji stawu barkowego, a jego uszkodzenia, np. w wyniku urazu typu SLAP (superior labrum anterior and posterior), prowadzą do utraty stabilności oraz ograniczenia ruchomości. Uszkodzenia te często objawiają się bólem podczas ruchów rotacyjnych oraz problemami z podnoszeniem ramienia. W długim okresie mogą one prowadzić do przewlekłego bólu i utraty funkcji kończyny górnej.

3.6. Choroba zwyrodnieniowa stawu barkowego

Choroba zwyrodnieniowa stawu barkowego, choć rzadsza niż w przypadku innych dużych stawów, takich jak biodro czy kolano, również wpływa na funkcje kończyny górnej. Degeneracja chrząstki stawowej prowadzi do bólu, sztywności i ograniczenia zakresu ruchu. Ograniczenie funkcji barku w przebiegu choroby zwyrodnieniowej często manifestuje się trudnościami w wykonywaniu codziennych czynności, takich jak ubieranie się czy podnoszenie przedmiotów.

3.7. Zamrożony bark (frozen shoulder)

Zamrożony bark, znany także jako zespół bolesnego barku lub kapsulitis adhezyjny, charakteryzuje się postępującym ograniczeniem ruchomości stawu barkowego wskutek zapalenia i zgrubienia torebki stawowej. Schorzenie to przechodzi przez trzy etapy: bolesny, zamrożony i odmarzający. W fazie zamrożonej pacjent traci znaczną część ruchomości stawu, co uniemożliwia wykonywanie podstawowych czynności, takich jak podnoszenie ręki do góry czy sięganie za plecy. Dysfunkcja ta może trwać kilka miesięcy, a nawet lat, zanim funkcja kończyny górnej zostanie częściowo lub całkowicie przywrócona.

3.8. Wpływ dysfunkcji stawu barkowego na mechanikę całej kończyny górnej

Dysfunkcje stawu barkowego wpływają nie tylko na sam bark, ale również na całą kończynę górną. Ograniczenie ruchomości barku zmusza do kompensacyjnych ruchów w stawie łokciowym, nadgarstkowym oraz w ręce, co może prowadzić do przeciążeń i bólu w tych stawach. W przypadku chronicznych dysfunkcji barku pacjenci często zmieniają sposób używania kończyny górnej, co prowadzi do nieprawidłowych wzorców ruchowych i osłabienia siły mięśniowej.

Wnioski

Dysfunkcje stawu barkowego, takie jak uszkodzenia mięśni stożka rotatorów, niestabilność stawu, zespoły przeciążeniowe czy choroba zwyrodnieniowa, mają bezpośredni wpływ na ograniczenie funkcji kończyny górnej. Zaburzenia te, jeśli nieleczone, mogą prowadzić do poważnych ograniczeń w codziennym funkcjonowaniu i długotrwałej utraty zdolności do wykonywania podstawowych ruchów ręką.