Natychmiastowe działania (pierwsze 0–5 minut)

1. Zatrzymanie procedury i zabezpieczenie pola zabiegowego — natychmiast usuń bańki, przerwij masaż, odsuń instrumenty. Zastosuj jałowy opatrunek tam, gdzie to konieczne.

2. Ocena stanu pacjenta — szybkie sprawdzenie świadomości, drożności dróg oddechowych, oddechu i krążenia (ABC). Mierz tętno i sprawdź oddechy; jeśli dostępny — zmierz ciśnienie.

3. Kontrola krwawienia — przy krwawieniu ucisk bezpośredni, uniesienie kończyny, założenie opatrunku uciskowego. Nie usuwaj głębokich zanieczyszczeń (nie eksploruj rany bez odpowiednich warunków aseptycznych).

4. Stabilizacja bólu i lęku — uspokojenie komunikatem, pozycjonowanie wygodne dla pacjenta, chłodne okłady (krótkotrwałe) lub delikatne uniesienie fragmentu ciała. Unikaj silnego chłodzenia powięzi głębokich i miejsc mokrej hijamy bez konsultacji.

5. Wezwanie pomocy — jeśli stan zagraża życiu (utrata przytomności, duszność, objawy anafilaksji, obfite krwawienie, objawy neurologiczne), niezwłocznie wezwij pogotowie. Jeśli powikłanie jest poważne, ale stabilne — poproś o pomoc/obecność drugiego terapeuty i skontaktuj się z lekarzem prowadzącym.

Postępowanie specyficzne dla najczęstszych powikłań

• Rozległy krwiak / narastający obrzęk: natychmiastowy ucisk miejscowy i uniesienie kończyny; obserwacja przez 15–30 minut; jeśli obrzęk narasta lub zmienia się kolor skóry na siny/ciemny, skierowanie na ocenę chirurgiczną/ortopedyczną.

• Podejrzenie zakażenia (gorączka, ropny wypływ, szybko narastające zaczerwienienie): zastosować jałowe opatrunki, zebrać wywiad od pacjenta dotyczący objawów systemowych, skontaktować się z lekarzem i skierować; nie stosować samodzielnie maści z antybiotykiem bez konsultacji.

• Objawy neurologiczne (drętwienie, niedowład): unieruchomić obszar, monitorować objawy, nie stosować dalszej intensywnej terapii manualnej w tym rejonie; natychmiast skonsultować się z lekarzem lub skierować na SOR w przypadku narastających deficytów.

• Alergia / anafilaksja: natychmiastowe przerwanie ekspozycji, podanie adrenaliny zgodnie z lokalnymi wytycznymi (jeśli kompetencje i dostępność), podanie tlenu, pozycja pacjenta leżąca z podniesionymi nogami, szybkie wezwanie pogotowia. Jeśli nie masz uprawnień do podawania leków, wezwij pogotowie i rozpocznij podstawowe zabiegi resuscytacyjne w razie potrzeby.

• Reakcja wazowagalna / omdlenie: ułożenie pacjenta w pozycji przeciwwstrząsowej (na plecach, nogi uniesione), zapewnienie świeżego powietrza, monitorowanie parametrów, niezwłoczne usunięcie bodźca wywołującego reakcję.

Algorytm decyzji (schemat kroków)

1. Zatrzymać zabieg → 2. Ocenić ABC → 3a. Stabilizować na miejscu (jeśli stan stabilny) → obserwacja 30–60 min + dokumentacja → skonsultować z lekarzem ambulatoryjnie; 3b. Jeśli objawy ciężkie/niestabilne → wezwać pogotowie i przygotować przekazanie (opis, dokumentacja, fotodokumentacja).

Komunikacja i przekazanie pacjenta (handover)

• Przy przekazywaniu do zespołu ratunkowego lub lekarza podaj krótki, uporządkowany raport: kto (identyfikacja pacjenta), co (rodzaj zabiegu), kiedy (czas rozpoczęcia i moment wystąpienia objawów), objawy oraz dotychczasowe działania (ucisk, uniesienie, leki, pomiary). Użyj formatu: imię, wiek, procedura, główny problem, co wykonano, status ABC.

• Zapewnij dokumentację medyczną (karta zabiegu, zdjęcia) oraz kontakt do osoby prowadzącej zabieg.

Dokumentacja i raportowanie

1. Dokumentacja natychmiastowa — zapisz w karcie zabiegu: czas wystąpienia, dokładny opis objawów, parametry życiowe, podjęte działania, czas wezwania pomocy, kto pomagał.

2. Fotodokumentacja — wykonuj zdjęcia miejsca powikłania (jeśli pacjent wyraził zgodę) z oznaczeniem daty i godziny.

3. Raport wewnętrzny — wypełnij formularz zdarzenia niepożądanego; opisz czynniki ryzyka i proponowane działania zapobiegawcze.

4. Powiadomienie i obserwacja — skontaktuj się z pacjentem po 24–48 godzinach (telefonicznie) celem kontroli; odnotuj wynik rozmowy.

Dalsze postępowanie i leczenie po powikłaniu

• Konsultacja specjalistyczna — skierowanie do lekarza (chirurg/ortopeda, dermatolog, internista) w zależności od objawów.

• Plan opieki po powikłaniu — zalecenia domowe, leki przepisane przez lekarza, harmonogram kontroli, instrukcja kiedy natychmiast wrócić do placówki.

• Aktualizacja protokołów — po każdym poważnym powikłaniu zespół powinien dokonać przeglądu procedury i wdrożyć poprawki (zmiana parametrów próżni, dodatkowe kryteria wykluczenia, modyfikacja techniki).

Zapewnienie wsparcia prawno-etycznego

• Przy poważnych powikłaniach poinformuj pacjenta o przysługujących mu prawach i o tym, że zdarzenie zostało wpisane do rejestru zdarzeń niepożądanych. Zachowaj pełną przejrzystość i dokumentację — to zmniejsza ryzyko konfliktów i ułatwia wyjaśnienia.

• Jeśli istnieje obowiązek poinformowania instytucji nadzorujących (np. w przypadku zakażeń wysoce niebezpiecznych), postępuj zgodnie z obowiązującymi przepisami i lokalnymi procedurami.

Szkolenia i przygotowanie zespołu

• Regularne ćwiczenia symulacyjne (co najmniej raz na kwartał) obejmujące scenariusze: omdlenie, krwotok, anafilaksja, podejrzenie zakażenia; każdy terapeuta musi znać swoją rolę.

• Utrzymuj apteczkę z zestawem do postępowania nagłego i listę kontaktów alarmowych w widocznym miejscu.

• Weryfikuj kompetencje (kursy pierwszej pomocy, ALS/BLS zgodnie z lokalnymi wymaganiami).

Krótki przykład

Po zabiegu mokrej hijamy pacjent zgłasza gwałtowny ból i narastający obrzęk w miejscu zabiegu. Terapeuta zatrzymuje procedurę, zakłada uciskowy opatrunek, unosi kończynę, mierzy tętno i ciśnienie (stabilne). Kontaktuje się z lekarzem rodzinnym; pacjent zostaje skierowany na pilne badanie USG celem wykluczenia dużego krwiaka. Wszystkie działania i czas ich wykonania zapisuje w karcie zabiegu; po 24 godzinach wykonuje telefoniczną kontrolę stanu pacjenta.

Krótkie ćwiczenie praktyczne (5–7 minut)

1. Scenariusz symulacyjny: w małej grupie jeden uczestnik odgrywa pacjenta z narastającym krwiakiem; drugi — terapeuta.

2. Zadania terapeuty: zatrzymać procedurę, zastosować opatrunek uciskowy, unieść kończynę, skonsultować telefonicznie przypadek z lekarzem, przygotować dokumentację.

3. Omówienie (2 min.): grupa analizuje co poszło dobrze, jakie sygnały zignorowano, jakie ulepszenia wprowadzić w protokole gabinetu.

Te procedury mają na celu ujednolicenie postępowania, przyspieszenie reakcji i minimalizowanie konsekwencji powikłań — przy zachowaniu pełnej odpowiedzialności etycznej i prawnej terapeuty.