9.4. Przykładowe protokoły: ból pleców, ból kolana, infekcja górnych dróg oddechowych: Protokoły przy infekcjach górnych dróg oddechowych

6. Protokoły przy infekcjach górnych dróg oddechowych

Cel terapeutyczny i kryteria wyboru pacjentów

Protokół ukierunkowany jest na złagodzenie objawów infekcji górnych dróg oddechowych (katar, ból gardła, przekrwienie zatok, suchy lub mokry kaszel, osłabienie), skrócenie czasu subiektywnej poprawy oraz wspomaganie mechanizmów oczyszczania dróg oddechowych poprzez miejscowe i segmentarne oddziaływanie. Wybór pacjenta opiera się na ocenie objawów, przebiegu choroby, czynnikach ryzyka powikłań oraz współistniejących chorobach przewlekłych. Nie stosujemy procedur, gdy występują cechy ciężkiej infekcji wymagającej pilnej konsultacji lekarskiej (znaczna duszność, wysoka gorączka utrzymująca się >48 h, objawy ogólnoustrojowe sugerujące zakażenie bakteryjne z ryzykiem powikłań).

Zasada planowania zabiegu

Protokół jest modularny: krótka interwencja miejscowa (łagodzenie przekrwienia i bólu), działania wspierające drenaż (strefy segmentarne i powięziowe), oraz elementy wzmacniające odporność miejscową (punkty tonizujące w TCM). Przy planowaniu uwzględnia się fazę choroby (ostra vs. podostra), wiek pacjenta i tolerancję zabiegów. Dla jednego cyklu terapii przyjmuje się zwykle 1–3 sesje w odstępie 24–72 godzin, z możliwością modyfikacji w zależności od efektu i tolerancji.

Dobór punktów akupunkturowych i rozmieszczenie baniek

W protokole punktowym łączymy punkty lokalne (głowa/szyja, obszar klatki piersiowej) z punktami dystalnymi o działaniu regulującym odporność i odprowadzanie flegmy.

Przykładowe kombinacje punktów (służą jako wzorzec — dobór indywidualny zależny od obrazu TCM):

Lokalnie (szyja, okolice zatok): punkty doraźne w linii meridianów gardła i zatok — umieszczenie baniek wzdłuż linii od kąta żuchwy do górnej części klatki piersiowej (z zachowaniem bezpiecznej odległości od tchawicy i tchawicy górnej).
Na plecach (strefy segmentarne odpowiadające górnym drogom oddechowym): centrowanie baniek w okolicy międzyłopatkowej po obu stronach linii przykręgosłupowej (obszary odpowiadające segmentom C3–C5/Th1–Th4).
Dystalnie (wzmacnianie odporności i regulacja Qi): punkty na kończynach dolnych i górnych — np. punkt tonizujący na stopie odpowiadający meridianowi płuc/odporności, punkt na przedramieniu stosowany do odprowadzania flegmy.

Rozmieszczenie baniek:

Małe/średnie bańki (średnica 3–5 cm) na okolicach zatok i szyi, duże (5–7 cm) na okolicach międzyłopatkowych.
Układ symetryczny na plecach dla równomiernego efektu segmentarnego; na twarzy i szyi stosujemy pojedyncze bańki o mniejszym podciśnieniu z uwagi na delikatność tkanek.

Natężenie działania i czas trwania

Podciśnienie: umiarkowane — wyczuwalne, ale bez silnego bólu; w okolicach szyi i twarzy preferujemy niższe wartości, na plecach można użyć silniejszego, ale kontrolowanego podciśnienia.
Czas trwania pojedynczej bańki: 5–12 minut na obszarach głowy/szyi (krócej ze względu na wrażliwość), 10–20 minut na plecach i klatce piersiowej.
Maksymalna liczba baniek w jednej sesji: zależna od kondycji pacjenta — zwykle 6–12, rozłożonych pomiędzy okolice zatok, szyi i pleców.

Kolejność i kombinacje z akupunkturą

Jeśli stosujemy jednoczesną akupunkturę: najczęściej igły zakłada się najpierw na punkty dystalne (tonizujące), następnie aplicujemy bańki na plecach (strefy segmentarne), a na końcu — łagodne bańkowanie okolicy szyi i twarzy. Taki porządek minimalizuje ryzyko intensywnej reakcji miejscowej w obszarze delikatnym po nakłuciu.
Alternatywnie, przy silnej bolesności gardła: można wykonać krótkie, przesuwne bańkowanie po mięśniach szyi przed założeniem igieł, aby zmniejszyć napięcie mięśniowe i ułatwić dalszą stymulację.

Modyfikacje według obrazu klinicznego

Przewaga kataru i zalegającej flegmy: większy nacisk na techniki przesuwne na klatce piersiowej i linie powięziowe oraz punkty pomagające w rozrzedzeniu śluzu.
Dominujący suchy kaszel i podrażnienie gardła: krótsze, łagodniejsze aplikacje w okolicach szyi, większe użycie punktów tonizujących i nawilżających.
Objawy ogólnoustrojowe (osłabienie, dreszcze): skrócić czas baniek, preferować punkty wzmacniające odporność i unikać nadmiernego „ściągania” krwi z obszaru tułowia.

Monitorowanie efektów i kryteria przerwania

W trakcie zabiegu obserwujemy: zmiany koloru skóry (istotne, ale nie powinny być nadmierne), odczucia pacjenta (ból, zawroty głowy, nasilenie duszności), temperaturę ciała.
Przerwać natychmiast, jeśli pojawi się duszność, ostre nasilenie bólu, objawy omdlenia lub niepokojące reakcje skórne (pęcherze, intensywne zaczerwienienie poza przewidywanym).
Po sesji dokumentujemy subiektywną zmianę objawów (np. ocena nasilenia kataru i bólu gardła na skali 0–10), oraz planujemy kolejną sesję w zależności od efektu (zwykle 24–72 h).

Wspomagające działania niemedyczne (dołączane do protokołu)

Zalecenia dotyczące inhalacji parowej (z ziołami zgodnie z lokalną praktyką), nawilżenie powietrza, odpoczynek głowy w pozycji półsiedzącej, napary ziołowe jako uzupełnienie (zgodne z zasadami bezpieczeństwa i przeciwwskazaniami pacjenta).
Edukacja pacjenta: jak rozpoznać objawy pogorszenia, kiedy skontaktować się z lekarzem i jak pielęgnować skórę po zabiegu (łagodne nawilżanie, unikanie ekspozycji na zimno/wilgocię bezpośrednio po zabiegu).

Dokumentacja i kryteria oceny skuteczności

W karcie zabiegu odnotowujemy: datę/godzinę, punkty/obszary aplikacji, rodzaj i wielkość baniek, podciśnienie lub intensywność (opisowo), czas trwania, ewentualne igłowanie, subiektywne zmiany objawów, ewentualne działania niepożądane.
Kryteria krótkoterminowe: zmniejszenie nasilenia kataru, łatwiejsze oddychanie przez nos, zmniejszenie bólu gardła, skrócenie epizodu kichania; mierzone przed sesją i 1–2 dni po.
Kryteria średnio-/długoterminowe: redukcja liczby nawrotów w sezonie, krótszy czas rekonwalescencji w kolejnych epizodach — monitorowane w dokumentacji pacjenta i ewentualnie w małym audycie klinicznym.

Potencjalne niepożądane i ich postępowanie

Zaczerwienienie i siniaki w miejscu baniek — oczekiwane, informujemy pacjenta o czasie zanikania.
Nadmierny dyskomfort, zawroty głowy — przerwać zabieg, ułożyć pacjenta, podać wodę, monitorować.
Objawy nasilone (np. nasilenie kaszlu, gorączka) po zabiegu — skonsultować z lekarzem, rozważyć badania dodatkowe, przerwać kontynuację terapii do wyjaśnienia przyczyny.

Krótki przykład kliniczny (case)

Pacjentka, 35 lat, początek infekcji: katar, zatkany nos, ból gardła, osłabienie, brak gorączki, objawy od 48 godzin. Obraz TCM: stagnacja i wilgoć górnych dróg oddechowych.

Zastosowany protokół:

Pozycja: siedząca/przechylona lekko do przodu.
Bańki średnie na obszarach międzyłopatkowych (2 pary) — 12 minut, umiarkowane podciśnienie.
Małe bańki na okolicach zatok (pojedynczo, 5–8 minut) — bardzo delikatne podciśnienie.
Punkty dystalne: lekkie ukłucie igłą w jednym punkcie tonizującym na stopie (jeśli praktyka łączy akupunkturę).
Po zabiegu: zalecenie inhalacji parowej i odpoczynku; umówienie kolejnej sesji za 48 godzin w razie utrzymania objawów.
Efekt: po 24 h subiektywna poprawa drożności nosa i mniejsze uczucie ciężkości w zatokach.

Krótkie ćwiczenie praktyczne dla kursantów

Cel: opanowanie bezpiecznego ustawienia baniek w obszarze międzyłopatkowym i oceny tolerancji pacjenta.

Zadanie (na modelu lub z partnerem):

Przygotuj 2 pary średnich baniek i zegarek.
Poproś partnera o wygodną pozycję siedzącą; wykonaj krótką rozmowę sprawdzającą aktualne odczucia (ból, zawroty głowy, trudności z oddychaniem).
Nałóż pierwszą parę baniek symetrycznie wzdłuż linii międzyłopatkowej — zastosuj umiarkowane podciśnienie (uchwyt bez bólu).
Ustaw czasomierz na 10 minut. Co 2–3 minuty pytaj partnera o komfort i obserwuj skórę. Jeśli pojawi się dyskomfort >5/10, natychmiast zdejmij bańki.
Po 10 minutach zdejmij bańki delikatnie; zanotuj obserwacje (kolor skóry, subiektywna reakcja partnera).
Powtórz to jeszcze raz z mniejszym podciśnieniem i porównaj efekty.

Zadanie ocenia umiejętność bezpiecznego doboru intensywności, monitorowania reakcji oraz dokumentowania prostych obserwacji.

To opracowanie służy jako szczegółowy, praktyczny przewodnik wykorzystania bańkowania w infekcjach górnych dróg oddechowych w ramach zintegrowanej terapii z akupunkturą; każdy element należy dostosować indywidualnie do pacjenta i lokalnych wymogów prawnych oraz klinicznych.