Podstawowe założenie

Zgoda na procedurę inwazyjną jest aktem świadomej decyzji pacjenta, który łączy w sobie elementy prawne, etyczne i komunikacyjne. W praktyce hijama mokrej zgoda nie może być jedynie formalnością — musi być procesem, w którym pacjent realnie rozumie, akceptuje i dobrowolnie wybiera proponowaną interwencję.

---

Składniki prawidłowo udzielonej zgody

1. Kompetencja — pacjent posiada zdolność rozumienia informacji i podejmowania decyzji (ocena zdolności decyzyjnej).

2. Informacja — przekazanie istotnych treści w sposób zrozumiały (cel zabiegu, opis procedury, przewidywane korzyści, najważniejsze ryzyka i możliwe powikłania, alternatywy wraz z ich ryzykiem/korzyściami oraz konsekwencje rezygnacji z zabiegu).

3. Dobrowolność — decyzja wolna od przymusu, nacisku rodziny, religijnych oczekiwań czy motywacji finansowych terapeuty.

4. Wyrażenie zgody — może być ustne lub pisemne; dla inwazyjnych procedur zaleca się forma pisemna z załącznikami (np. informacja przedzabiegowa).

5. Możliwość wycofania — pacjent ma prawo cofnąć zgodę w dowolnym momencie przed oraz (w określonych warunkach) podczas procedury.

---

Jak przekazać informację — praktyczny model komunikacji

• Używaj prostego języka, krótkich zdań i unikaj żargonu.

• Podziel informacje na bloki: (1) co zrobimy, (2) dlaczego to robimy, (3) co może pójść nie tak, (4) co alternatywnego można zaproponować.

• Sprawdź zrozumienie pacjenta: poproś, aby pacjent w własnych słowach powtórzył najważniejsze elementy („proszę mi powiedzieć, co Pani/Pan rozumie przez…”).

• Zadbaj o czas — nie wręczaj formularza i natychmiast oczekuj podpisu; daj przestrzeń na pytania i namysł.

• Udzielaj informacji także o tym, jak wygląda opieka po zabiegu i jak skontaktować się w razie niepokojących objawów.

---

Ocena zdolności decyzyjnej (competence/capacity)

• Oceń świadomość, orientację w czasie/miejscu, zdolność rozumienia informacji i przewidywania konsekwencji.

• Zadawaj konkretne pytania: czy pacjent rozumie ryzyko krwawienia? czy potrafi wskazać alternatywy?

• Jeśli istnieją wątpliwości (np. zaburzenia poznawcze, alkohol, silny stres), odłóż procedurę do czasu wyjaśnienia lub zaangażuj opiekuna prawnego zgodnie z prawem.

• Dokumentuj ocenę zdolności decyzyjnej w karcie pacjenta.

---

Specjalne sytuacje i sposób postępowania

• Minory — zgoda opiekuna prawnego; jeśli pacjent ma zdolność zrozumienia, jego zdanie należy uwzględnić.

• Osoby z ograniczoną zdolnością — zgoda opiekuna lub kuratora, dodatkowa weryfikacja korzyści/ryzyka.

• Presja rodzinna lub kulturowa — jasno odróżnić wolę pacjenta od nacisku; ostateczną decyzję respektować tylko wtedy, gdy pacjent jest kompetentny i dobrowolny.

• Nagłe sytuacje medyczne — gdy brak zgody, a istnieje bezpośrednie zagrożenie życia, stosuje się procedury ratunkowe zgodnie z prawem oraz zasadą ochrony życia; każde działanie należy następnie udokumentować i wyjaśnić rodzinie/pacjentowi.

---

Forma zgody i elementy dokumentacji

• Zalecana forma: pisemny formularz informacyjno-zgodowy sporządzony prostym językiem, podpisany przez pacjenta i osobę przeprowadzającą wywiad.

• W formularzu należy umieścić co najmniej: dane pacjenta, opis procedury, kluczowe ryzyka (w tym najcięższe możliwe powikłania), alternatywy, oświadczenie o dobrowolności, miejsce na pytania pacjenta oraz podpis pacjenta i świadka (jeśli to wymagane).

• Dodatkowo: adnotacja o sprawdzeniu zrozumienia (krótkie notatki z rozmowy), data i godzina, informacje o podaniu leków wpływających na zdolność decyzyjną.

• Fotodokumentacja zgody (np. skan podpisanego formularza) powinna być przechowywana zgodnie z zasadami ochrony danych osobowych.

---

Zgoda na fotografie, nagrania i wykorzystanie w celach dydaktycznych

• Zgoda na zabieg i zgoda na dokumentację wizualną to dwie oddzielne zgody.

• Każda zgoda na zdjęcia/wideo powinna precyzować cel (edukacja, publikacja, marketing), zakres udostępnienia, czas przechowywania i prawo do wycofania zgody.

• Przy zgodzie na wykorzystanie materiałów w materiałach promocyjnych należy dodatkowo zadbać o pełną anonimowość lub wyraźne, odrębne upoważnienie pacjenta.

---

Czas oraz moment udzielania zgody

• Zgoda powinna być udzielona w rozsądnym czasie przed zabiegiem — pacjent powinien mieć czas na zapoznanie się z materiałami i na konsultacje.

• Unikać praktyki podpisywania zgody w ostatniej chwili, pod presją czasu lub tuż przed wejściem na stół zabiegowy.

• Jeśli nowe informacje pojawią się bezpośrednio przed zabiegiem (np. nieoczekiwane ryzyko), należy odnowić proces informacyjny i uzyskać ponowną zgodę.

---

Prawo do odmowy i prawo do przerwania procedury

• Pacjent ma prawo odmówić zabiegu bez konieczności podawania przyczyny.

• Podczas zabiegu pacjent może, o ile to możliwe i bezpieczne, wyrazić wolę przerwania — terapeuta ma obowiązek zatrzymać czynność, ocenić sytuację i poinformować pacjenta o konsekwencjach przerwania.

• Odmowa lub przerwanie zabiegu też powinny być dokumentowane z opisem powodów i podjętych działań.

---

Komunikacja w przypadku obaw i konfliktów

• Jeśli pacjent wyraża wątpliwości, nie decyduje się od razu lub pojawia się konflikt (np. między pacjentem a rodziną), zastosuj model „pauza — pytanie — wyjaśnienie”: zatrzymaj procedurę, zadawaj celowane pytania, wyjaśnij możliwości, zaproponuj czas do namysłu lub konsultację u specjalisty.

• Konfliktów nie rozwiązujemy groźbą, naleganiem czy zastraszaniem — to narusza zasadę dobrowolności.

---

Monitorowanie i audyt zgód w praktyce

• Regularne przeglądy dokumentów zgody (audit co kwartał) pomagają wychwycić luki w procesie informacyjnym.

• Szkolenia zespołu w komunikacji trudnych informacji i ocenie zdolności decyzyjnej powinny być obowiązkowe.

• Wprowadzać mechanizmy feedbacku od pacjentów dotyczące zrozumiałości informacji i przebiegu procesu zgody.

---

Krótki przykład

Pacjent zgłasza się na mokrą hijamę; na liście leków widnieje „warfaryna”. Terapeuta przeprowadza rozmowę: tłumaczy, że leki przeciwzakrzepowe zwiększają ryzyko krwawienia, przedstawia alternatywy (zawieszenie zabiegu, konsultacja z lekarzem prowadzącym, zastosowanie hijamy bezkrwawej), ocenia zrozumienie pacjenta (prosi o opisanie ryzyka własnymi słowami), a następnie prosi o podpisanie formularza zgody — lub o odmowę zabiegu, jeśli pacjent zdecyduje. Decyzja o odroczeniu wykonana z uwagi na bezpieczeństwo jest odnotowana w dokumentacji.

---

Krótkie ćwiczenie praktyczne (role-play): „Proces zgody w 10 minut”

Cel: przećwiczyć rozmowę informacyjną i ocenę zrozumienia.

1. Przygotowanie (2 minuty): podział na trójki: pacjent, terapeuta, obserwator. Terapeuta otrzymuje krótką kartę z treścią zabiegu i jednym istotnym ryzykiem (np. zwiększone krwawienie).

2. Symulacja (5 minut): terapeuta przeprowadza rozmowę z pacjentem, stosując model „co robimy — dlaczego — ryzyko — alternatywy”, kończąc prośbą o powtórzenie w własnych słowach.

3. Feedback (3 minuty): obserwator notuje: co było jasne, co wymagało uproszczenia, czy terapeuta sprawdził zrozumienie, czy oceniono dobrowolność. Wymiana ról po zakończeniu.

Ćwiczenie można powtarzać z różnymi scenariuszami (pacjent pod presją rodziny, pacjent z lękiem, pacjent z trudnościami językowymi) — każde powtórzenie rozwija umiejętność adaptacji komunikacyjnej.