Terapia bańkami próż ...

Zakres monitorowania — co mierzymy i dlaczego

1. podstawowe parametry życiowe: tętno (HR), ciśnienie tętnicze (BP), częstość oddechów (RR), saturacja tlenem (SpO₂) — dają szybką informację o kompensacji krążeniowej i oddechowej pacjenta;

2. objawy subiektywne i obserwacja: zawroty, osłabienie, nudności, pocenie się, bladość, zimne kończyny, duszność — często poprzedzają krytyczne zmiany liczbowych parametrów;

3. perfuzja obwodowa i kolor skóry: czas powrotu kapilarnego (CRT), temperatura skóry, rumień vs. sinica;

4. dokumentacja zaburzeń hemostazy/leków wpływających na krążenie: antykoagulanty, leki przeciwnadciśnieniowe, beta-blokery, leki przeciwpłytkowe — istotne przy decydowaniu o zakresie i intensywności zabiegu;

5. dodatkowo w praktykach rozszerzonych: EKG (jeśli pacjent ma kardiologiczną historię), pomiar glikemii u diabetyków przed i po większej sesji (hipotonia po zabiegu może maskować hipoglikemię).

Progi bezpieczeństwa — wartości orientacyjne wymagające interwencji lub modyfikacji zabiegu

• ciśnienie tętnicze: rozważyć odroczenie lub modyfikację przy skrajnym nadciśnieniu (np. SBP ≥180 mmHg lub DBP ≥110 mmHg) — możliwa konsultacja lekarska; natychmiast przerwać i skonsultować przy SBP ≥200 mmHg lub cechach ostrego zespołu (bóle w klatce, neurologia).

• hipotonia: SBP <90 mmHg lub objawy ortostatyczne (zawroty, osłabienie) → przerwać zabieg, położyć pacjenta, monitorować.

• tętno: nagły spadek poniżej 50–55/min (symptomatyczny) lub wzrost powyżej 120–130/min (zwłaszcza z objawami) → przerwać i rozważyć konsultację. Przy pacjentach na beta-blokerach interpretować relatywnie (niższe HR może być normą).

• saturacja: SpO₂ <92% — przerwać, podać tlen jeśli w warunkach gabinetowych dostępny i skonsultować. U przewlekle obturacyjnych chorych (COPD) akceptowane bywają niższe wartości — brać historię pod uwagę.

• objawy ostrzegawcze (niezależnie od parametrów): omdlenie, silny ból w klatce piersiowej, zaburzenia mowy/ruchu, duszność — natychmiastowe przerwanie i wezwanie pomocy medycznej.

Jak i kiedy mierzyć — praktyczny protokół przed, w trakcie i po zabiegu

1. Przed zabiegiem (baseline): zmierzyć BP i HR (siedząco i stojąco jeśli podejrzenie ortostazy), SpO₂, RR; notować leki, choroby współistniejące (choroba wieńcowa, zastoinowa niewydolność serca, zaburzenia rytmu, udar, DVT), a także ostatni posiłek i spożycie alkoholu.

2. W trakcie zabiegu: obserwacja ciągła pacjenta; jeśli stosujemy protokół wysokiego podciśnienia, długotrwałe aplikacje (>10–15 min) lub mokrą hijamę — powtarzać pomiary co 5–10 minut (HR i BP) oraz monitorować wygląd skóry i subiektywne odczucia. Przy technikach krótkich i łagodnych wystarczy pomiar bezpośrednio po zabiegu.

3. Bezpośrednio po zabiegu: pomiar HR, BP, SpO₂, zapis subiektywnych odczuć pacjenta (VAS dla bólu, ocena zawrotów), ocena skórna (rumień, krwiaki), pomiar CRT.

4. Follow-up: w zależności od skrótu zabiegowego i stanu pacjenta — zalecić obserwację 24–48 h (nagły wzrost bólu, narastający obrzęk, gorączka) i rejestr wyników w karcie pacjenta.

Specyfikacja sprzętowa i praktyczne wskazówki pomiarowe

• mankiet ciśnieniomierza dobrany do obwodu ramienia; unikać pomiarów na kończynie po niedawnych interwencjach (np. po hijamie przy krwawieniu).

• pulsoksymetr umieścić na palcu, oceniać przy dobrej perfuzji; pamiętać o artefaktach (zimne dłonie, ruch).

• jeśli dostępne: mobilny monitor wieloparametrowy (HR, SpO₂, NIBP) u pacjentów z chorobami układu krążenia.

• prowadzić pomiary w tym samym otoczeniu (temperatura, hałas) i pozycji pacjenta dla porównywalności.

Dokumentacja — co zapisać w karcie zabiegu

• przed: HR, BP (pozycja), SpO₂, RR, leki, istotne choroby;

• podczas: rodzaj i parametry baniek (typ, podciśnienie opisowe, czas), uwagi o nieprawidłowościach, interwencjach;

• po: wartości parametrów, uwagi kliniczne, rekomendacje do dalszego postępowania;

• zgoda pacjenta oraz potwierdzenie poinformowania o możliwych reakcjach hemodynamicznych.

Szczególne grupy pacjentów — modyfikacje monitorowania

• seniorzy: większe ryzyko ortostazy i arytmii — obowiązkowy pomiar pozycji siedzącej i stojącej, niższe progi zatrzymania zabiegu przy symptomach.

• pacjenci kardiologiczni (CHF, choroba wieńcowa): niższy próg tolerancji dla zmian BP i HR; rozważyć konsultację kardiologa przed wprowadzaniem technik zwiększających perfuzję.

• osoby przyjmujące antykoagulanty/MAO/lek przeciwnadciśnieniowy: intensywność i rodzaj zabiegu modyfikować — mokra hijama jest często przeciwwskazana bez nadzoru medycznego.

• ciąża: unikać aplikacji w okolicy dużych naczyń i stosować ostrożniejsze parametry; monitorować ciśnienie i tętno matki.

Przykłady kliniczne — scenariusze i decyzje terapeutyczne

Scenariusz 1 — pacjent z przewlekłym bólem łydki, przyjmujący antykoagulant

• przed zabiegiem: dokonać wywiadu, zmierzyć BP/HR/SpO₂; wykonać USG gdy podejrzenie DVT; jeśli brak DVT i stabilne parametry → stosować delikatne, przesuwne techniki bańkami, krótko (5–8 min) i unikać silnego podciśnienia; monitorować powstawanie krwiaków; zalecenie follow-up 48 h.

Scenariusz 2 — starsza osoba z nadciśnieniem i zawrotami głowy po wstaniu

• przed: pomiar siedząco–stojąco; jeśli ortostaza potwierdzona (spadek SBP ≥20 mmHg) → modyfikować zabieg: niższe podciśnienie, krótkie serie, pozycja leżąca z podparciem głowy; monitorowanie co 5 min; zalecenie ostrożnego powrotu do pozycji siedzącej po zabiegu.

Scenariusz 3 — młody sportowiec po kontuzji mięśniowej, brak chorób współistniejących

• cel: stymulacja perfuzji i drenażu; protokół: seria gliding cupping 10–15 min, umiarkowane podciśnienie, po zabiegu aktywacja mięśniowa (izometryczne i lekkie ćwiczenia) w gabinecie; monitorowanie HR/BP przed i po — spodziewany krótkotrwały wzrost HR i rumień skóry.

Ćwiczenia praktyczne do zajęć warsztatowych (propozycje)

Ćwiczenie A — OSCE: szybka ocena i decyzja (45 min)

• zadanie: w parze (pacjent odgrywa rolę z wybranym scenariuszem) uczestnik wykona pełne badanie przedzabiegowe (BP w dwóch pozycjach, HR, SpO₂), oceni ryzyko i zaproponuje parametry zabiegu. Prowadzący ocenia kryteria bezpieczeństwa i uzasadnienie wyborów.

Ćwiczenie B — monitorowanie w czasie rzeczywistym (60–90 min)

• materiał: monitor mobilny, karty obserwacji;

• przebieg: wykonaj sesję bańkami (symulowaną) i zapisuj parametry co 5 minut; interpretuj zmiany i decyduj o ewentualnym przerwaniu. Dyskusja przypadków z różnymi wariantami odpowiedzi (np. nagły spadek BP, znaczne przyspieszenie HR).

Ćwiczenie C — dokumentacja i komunikacja (30–45 min)

• cel: praktyka wypełniania karty zabiegu i przekazywania istotnych informacji lekarzowi/mentowowi; scenariusz: pacjent rozwija po sesji duszność — uczestnik wypełnia notatkę i formułuje krótkie przekazanie (SBAR) dla lekarza.

Kiedy natychmiast wyszukać pomoc medyczną — „czerwone flagi”

• utrzymujący się ból w klatce piersiowej, duszność, omdlenie, nagłe zaburzenia mowy/siły;

• gwałtowny spadek ciśnienia lub tętna, arytmia objawowa;

• narastający obrzęk z gorączką lub zaczerwienieniem sugerującym zakażenie;

• podejrzenie zakrzepicy żylnej (obrzęk jednostronny, bolesność łydki) — natychmiastowy odsył do lekarza.

Szablon karty obserwacji (propozycja pól do umieszczenia w dokumentacji)

• dane pacjenta, data/godzina;

• stan wyjściowy: HR, BP (pozycja), RR, SpO₂; leki; alergie; choroby;

• opis zabiegu: typ baniek, czas, siła (opisowa), lokalizacja;

• pomiary w trakcie i po (wartości + czas);

• objawy niepożądane; podjęte działania; rekomendacje do dalszego postępowania; podpis terapeuty.

Uwagi końcowe dotyczące kompetencji terapeuty

• monitorowanie układu krążenia to umiejętność obowiązkowa: nie wystarczy tylko znać technikę bańkowania — trzeba umieć przeprowadzić rzetelne badanie przedzabiegowe, interpretować wyniki i podejmować decyzje bezpieczeństwa;

• kurs powinien zawierać praktyczne szkolenie z pomiaru BP, używania pulsoksymetru i symulacji sytuacji nagłych; egzaminy praktyczne (OSCE) powinny weryfikować nie tylko technikę aplikacji baniek, ale też umiejętność monitorowania i reagowania.