Previous
Next

5. Kompetencje manualne w zakresie bezpiecznego wykonywania zabiegów suchych i mokrych

Cel rozdziału

Wykształcenie u kursanta sprawnych, bezpiecznych i powtarzalnych umiejętności manualnych potrzebnych do wykonywania zabiegów bańkami próżniowymi (suchego i — tam, gdzie prawo i nadzór medyczny to pozwalają — mokrego/hijama). Po ukończeniu rozdziału uczestnik potrafi przeprowadzić pełną procedurę terapeutyczną zgodnie z regułami aseptyki, ergonomii, ochrony pacjenta i własnego bezpieczeństwa, potrafi zareagować na nieoczekiwane zdarzenia i udokumentować zabieg.

Operacyjne efekty kształcenia (konkretne kompetencje)

Po zakończeniu modułu kursant będzie umiał w sposób udokumentowany i powtarzalny:

  1. Przygotować stanowisko pracy (ergonomia, aseptyka, narzędzia, opatrunki, bioodpady).

  2. Prowadzić rozmowę przedzabiegową i zdobyć świadomą pisemną zgodę na wykonanie procedury.

  3. Prawidłowo wykonać badanie przedzabiegowe: obejrzenie skóry, palpacja, identyfikacja punktów anatomicznych i potencjalnych przeciwwskazań.

  4. Dobierać typ baniek i źródło próżni zgodnie z protokołem terapeutycznym.

  5. Aplikować bańki suche (statyczne i przesuwne) z kontrolą podciśnienia i prawidłową techniką pozycjonowania.

  6. Wykonywać masaż bańkami („gliding”) z odpowiednim poślizgiem i kontrolą siły/tempa.

  7. W przypadku mokrej hijamy znać i stosować procedury przygotowania nacięć i techniki pobrania krwi tylko tam, gdzie jest to dozwolone i pod nadzorem medycznym — umieć zapewnić aseptykę i postępowanie po zabiegu.

  8. Monitorować pacjenta w trakcie i po zabiegu, identyfikować wczesne objawy powikłań i prowadzić adekwatne działania.

  9. Wykonać prawidłową dokumentację parametryczną zabiegu (rodzaj, parametry, obserwacje).

  10. Przeprowadzić instruktaż pozabiegowy i zapisać plan kontroli oraz ewentualne zalecenia rehabilitacyjne.

Treści praktyczne — szczegółowe umiejętności manualne

A. Przygotowanie stanowiska

  • ustawienie leżanki i oświetlenia tak, by dostęp do pola zabiegowego był ergonomiczny;

  • przygotowanie środków aseptycznych, rękawic, opatrunków, worków na odpady medyczne;

  • umieszczenie sprzętu pomocniczego (pompa, manometr, środki poślizgowe) w zasięgu ręki;

  • przygotowanie dokumentacji i formularzy zgody oraz aparatu do zdjęć.

B. Technika aseptyczna i ergonomia pracy

  • technika zakładania jednorazowych rękawic i zmiana rękawic po kontakcie z krwią (dotyczy hijama);

  • postawa terapeuty — ustawienie tułowia, rąk i nadgarstków, aby uniknąć przeciążeń;

  • prawidłowy chwyt i manipulacja bańkami (szczególnie szklanymi i z zaworem), kontrola momentu siły, precyzyjne ustawianie krawędzi bańki na skórze.

C. Aplikacja baniek suchych — krok po kroku

  1. Zaznaczenie punktów i oznaczenie granic pola terapeutycznego.

  2. Dezynfekcja skóry zgodnie z protokołem.

  3. Umieszczenie bańki: technika podniesienia skóry do krawędzi i wytworzenia próżni (ognisko / pompka / pompa elektryczna).

  4. Kontrola poziomu podciśnienia (dotyk palcem, manometr jeśli jest dostępny).

  5. Utrzymanie/zmiana czasu ekspozycji według protokołu; stopniowe zdjęcie bańki z kontrolą reperfuzji.

  6. Przy technikach przesuwanych: zastosowanie środka poślizgowego, płynny ruch wzdłuż włókien mięśniowych i powięzi, kontrolowane tempo i nacisk.

  7. Zakończenie: ocena reakcji skóry, delikatne oczyszczenie, zastosowanie chłodnych okładów lub opatrunku jeśli potrzeba.

D. Masaż bańkami (gliding)

  • dobór środka poślizgowego;

  • płynne prowadzenie bańki z kontrolą siły docisku;

  • zmiana kierunku pracy i przerw w celu oceny reakcji;

  • łączenie z technikami manualnego release (statyczne uciskanie punktów spustowych przed/po glidingu).

E. Procedury mokrej hijamy (tylko w ramach nadzorowanych, zgodnie z prawem)

  • przygotowanie sterylnego pola i narzędzi do nacięć (skalpel, lancet jednorazowy);

  • technika nacięć — stopień powierzchowności, długość i głębokość, unikanie naczyń;

  • kontrola ilości i charakteru pobranej krwi; natychmiastowe zastosowanie opatrunków hemostatycznych;

  • postępowanie aseptyczne z odpadami i dokumentacja (numery partii materiałów jednorazowych);

  • kryteria przerwania procedury (nadmierne krwawienie, objawy ogólne pacjenta).

F. Monitorowanie i postępowanie przy powikłaniach

  • rozpoznanie nadmiernego krwawienia, omdlenia, niepokojącej reakcji skórnej;

  • szybkie zastosowanie algorytmu awaryjnego: ucisk, zabezpieczenie rany, ułożenie pacjenta, wezwanie pomocy medycznej;

  • wiedza kiedy skierować pilnie do lekarza szpitalnego.

Metody nauczania i liczba godzin praktycznych (rekomendacja)

  • Blok wykładowy teoretyczny: 4–6 godzin (procedury, BHP, ergonomia).

  • Zajęcia praktyczne na manekinach i ochotnikach: minimum 20–40 godzin (w zależności od wersji kursu 40/80/120 h).

    • zajęcia stacji: 8–12 godzin (sucha statyczna),

    • 6–8 godzin (gliding/fascial cupping),

    • 4–8 godzin (symulacje, scenariusze powikłań),

    • 4–8 godzin (hijama — demonstracja + praktyka pod nadzorem medycznym, jeśli dozwolone).

  • Superwizowane praktyki kliniczne (min. 20–40 obserwacji i 30–80 zabiegów wykonanych pod nadzorem) — konieczne do wydania certyfikatu praktycznego.

Kryteria oceny kompetencji manualnych (propozycja oceniania)

Ocena powinna być wielowymiarowa i składać się z:

  1. OCENA TECHNICZNA (OSCE) — stacje praktyczne z checklistami: przygotowanie stanowiska, aseptyka, dobór narzędzi, prawidłowa aplikacja, parametry, zakończenie zabiegu. (waga 50%)

  2. OCENA BEZPIECZEŃSTWA — reakcja w sytuacji symulowanego powikłania, poprawność decyzji (waga 20%).

  3. OCENA KOMUNIKACJI I DOKUMENTACJI — prowadzenie rozmowy przedzabiegowej, uzyskanie zgody, zapis parametrów, instrukcje pozabiegowe (waga 20%).

  4. OCENA PROFESJONALIZMU I ERGONOMII — postawa terapeuty, ochrona własna i pacjenta (waga 10%).

Minimalne kryteria zaliczenia: ≥75% w części praktycznej, 100% kryteriów bezpieczeństwa (brak krytycznych błędów).

Scenariusze OSCE i zadania praktyczne (przykłady)

  1. Stacja 1 — Suche bańkowanie statyczne: pacjent z bolesnością m. czworobocznego; zadanie: przygotuj stanowisko, dobierz bańkę, wykonaj zabieg 8 min, udokumentuj.

  2. Stacja 2 — Gliding na powięzi grzbietu: pacjent z ograniczonym skrętem tułowia; zadanie: wykonaj przesuwne techniki z oceną ROM przed/po.

  3. Stacja 3 — Symulacja powikłania: podczas mokrej hijamy symulowane nadmierne krwawienie; zadanie: zabezpiecz, podejmij kroki pierwszej pomocy, udokumentuj incydent.

  4. Stacja 4 — Komunikacja i zgoda: przeprowadź rozmowę przedzabiegową i zdobądź świadomą zgodę od pacjenta z wątpliwościami (scenariusz).

Checklisty praktyczne (gotowe do druku)

Przed zabiegiem

  • Formularz wywiadu wypełniony i podpisany.

  • Formularz zgody — podpis pacjenta.

  • Stanowisko przygotowane (środki aseptyczne, rękawice, odpady).

  • Sprzęt sprawny (pompa, manometr, bańki) — test działania.

  • Fotodokumentacja „przed” (jeśli pacjent zgodził się).

W trakcie zabiegu

  • Monitorowanie komfortu pacjenta (skala 0–10).

  • Kontrola parametrów (czas, ciśnienie jeśli mierzone).

  • Obserwacja skóry pod bańką co 1–2 min.

Po zabiegu

  • Oczyszczenie pola, zastosowanie opatrunku.

  • Instrukcje pozabiegowe ustne i pisemne.

  • Dokumentacja: typ baniek, parametry, obserwacje, zdjęcia „po”.

  • Zaplanowanie kolejnej wizyty lub monitoringu.

Najczęstsze błędy manualne i jak ich unikać

  • Zbyt wysokie podciśnienie → zacząć od niższego i zwiększać stopniowo; używać manometru.

  • Zła pozycja terapeuty → ergonomia: dostosować wysokość leżanki, używać podpor dla nadgarstków.

  • Niewłaściwy poślizg przy gliding → zastosować właściwy żel/olej i technikę płynnego ruchu.

  • Brak aseptyki przy mokrej hijamie → procedura tylko w warunkach sterylnych i pod nadzorem.

  • Nieumiejętność rozpoznania krwawienia → szkolenia symulacyjne, szybkie reagowanie.

Superwizja, certyfikacja i podpis kompetencyjny

  • Po zakończeniu części praktycznej kursant wykonuje serię zabiegów pod nadzorem mentora. Mentor wystawia opinię i podpisuje kompetencję praktyczną w karcie szkoleniowej.

  • Rekomendowana formuła: minimalnie 30 samodzielnie wykonanych zabiegów suchych pod nadzorem oraz dodatkowe 10–30 zabiegów samodzielnych z dokumentacją (w zależności od poziomu kursu). W przypadku mokrej hijamy — wymagane wykonanie pod nadzorem osoby z uprawnieniami medycznymi i zapis w karcie.

Materiały i wyposażenie niezbędne do treningu manualnego

  • kompletny zestaw baniek (różne rozmiary i materiały),

  • pompki ręczne i elektryczne z manometrem,

  • materiały jednorazowe (rękawice, opatrunki, lancety do hijama jeżeli dozwolone),

  • środki dezynfekcyjne i poślizgowe,

  • leżanka regulowana, dobre oświetlenie, lustro lub monitor do nagrań,

  • aparatura pomocnicza: manometr, aparat fotograficzny/telefon do dokumentacji, zestaw do ćwiczeń na manekinie.

Etapy wdrożenia w kursie (szybki plan dla organizatora)

  1. Opracować program praktyczny z rozpisanym czasem na każdą technikę.

  2. Przygotować stacje praktyczne i materiały dydaktyczne (filmy, checklisty).

  3. Zaplanować superwizję kliniczną z mentorami (min. 2 mentorów na grupę).

  4. Stworzyć rubryki OSCE i arkusze oceny oraz procedury zgłaszania powikłań.

  5. Wdrożyć system certyfikacji z podpisem kompetencyjnym mentoringu.


Previous
Next