Drukuj książkęDrukuj książkę

1.1. Efekty kształcenia (knowledge, skills, attitudes)

Strona: Centrum Edukacyjne Aria
Kurs: Terapia bańkami próżniowymi
Książka: 1.1. Efekty kształcenia (knowledge, skills, attitudes)
Wydrukowane przez użytkownika: Gość
Data: czwartek, 20 listopada 2025, 15:13

Spis treści

1. Wiedza teoretyczna o zasadach działania baniek próżniowych i ich wpływie fizjologicznym

A. Cel rozdziału

Kursant po ukończeniu tego rozdziału będzie posiadał wszechstronną i udokumentowaną wiedzę teoretyczną dotyczącą: mechaniki działania baniek próżniowych (suchego i mokrego), natychmiastowych i odroczonych efektów biologicznych na poziomie skórno-powięziowo-mięśniowym, naczyniowym, limfatycznym i neurologicznym, oraz prawidłowo zinterpretowanej relacji między obserwowanymi efektami klinicznymi a prawdopodobnymi mechanizmami fizjologicznymi. Będzie umiał krytycznie ocenić doniesienia naukowe, wskazać luki dowodowe i wyjaśnić pacjentowi, czego można oczekiwać po zabiegu.

B. Szczegółowe cele nauczania (operacyjne)

Po opanowaniu rozdziału uczestnik powinien:

  1. Zdefiniować i opisać mechanikę tworzenia próżni wewnątrz bańki oraz przenoszenie sił na tkanki.

  2. Opisać natychmiastowe efekty miejscowe (nierównowaga hemodynamiczna, przecieki naczyniowe, ekssudacja, rozciąganie powięzi) i ich znaczenie terapeutyczne.

  3. Wyjaśnić wpływ bańkowania na krążenie (mikrocyrkulacja), odpływ limfatyczny i metabolizm tkanek.

  4. Omówić neurofizjologiczne mechanizmy modulacji bólu (modulacja aferentów, hamowanie segmentarne, wpływ na punkty spustowe).

  5. Przedstawić procesy zapalne i reperfuzyjne wywołane bańkowaniem oraz ich rolę w remodellingu tkanek.

  6. Zinterpretować obserwowane ślady skórne (siniaki, krwawienia podpęcherzykowe) i rozpoznać odróżniające cechy normy i patologii.

  7. Krytycznie ocenić dowody naukowe i rozróżnić hipotezy od potwierdzonych mechanizmów.

  8. Wskazać związki pomiędzy tradycyjnymi wyjaśnieniami (qi, humory, „usuwanie toksyn”) a mechanizmami biologicznymi akceptowalnymi naukowo.

C. Tematy merytoryczne — szczegółowy wykaz (do zamknięcia w programie wykładu i materiałów)

  1. Fizyczne podstawy próżni i mechanika działania baniek

    • definicja i miary próżni; gradient ciśnień; mechanika adhezji

    • rodzaje baniek i źródła podciśnienia (ognisko, pompka, próżnia elektryczna) — różnice w charakterze siły rozciągającej

    • charakterystyka sił: rozciąganie skóry, kompresja obwodowa tkanek głębszych, siły ścinające przy technikach przesuwanych

  2. Wpływ mechaniczny na skórę i tkankę podskórną

    • rozciąganie keratynocytów, przepuszczalność naczyń włosowatych, odbarczenie przestrzeni międzykomórkowej

    • mikro-urazy naczyniowe: pęknięcia naczyń włosowatych i powstanie wybroczyn jako efekt lokalny (mechanizm i znaczenie terapeutyczne vs. estetyczne/ryzyko)

  3. Mikrocyrkulacja, perfuzja i reperfuzja

    • natychmiastowe zwiększenie przepływu krwi po zdjęciu próżni; mechanizmy wazodylatacyjne

    • efekt „hyperemia” i jego znaczenie w metabolizmie, odżywieniu tkanek i usuwaniu metabolitów

    • ryzyko reperfuzji i lokalnej reakcji zapalnej; krótkotrwałe zmiany w saturacji tkanek

  4. Układ limfatyczny i drenaż

    • mechaniczne wspieranie przepływu limfatycznego; przesunięcie płynów międzykomórkowych

    • rola bańkowania w obrzękach miejscowych (ograniczenia i potencjał terapeutyczny)

  5. System powięziowy i biomechanika linii tensyjnych

    • wpływ podciśnienia na reorganizację powięzi: ślizg międzywarstwowy, rozluźnienie przyczepów, efekt viscoelasticzny

    • teorie rozprzestrzeniania tensji i możliwe długoterminowe zmiany

  6. Neurofizjologia bólu i modulacja sensoryczna

    • modulacja aferentów Aδ i C; hamowanie presynaptyczne i segmentarne

    • wpływ na punkty spustowe (trigger points): mechaniczne rozciąganie, depolaryzacja i „reset” napięcia

    • wpływ na ośrodkowe szlaki bólowe poprzez aferentację i modulację neuromodulatorów

  7. Procesy zapalne, immunologiczne i metaboliczne

    • lokalna inicjacja procesu zapalnego: cytokiny, prostaglandyny, mediatory

    • krótkoterminowe vs. długoterminowe konsekwencje zapalenia dla remodelingu tkanek

    • wpływ na lokalny metabolizm: zwiększenie transportu tlenu, glukozy, usuwanie produktów przemiany materii

  8. Zmiany skórne i ocenianie obrazu klinicznego

    • fenotypy śladów po baniek: erytromia, teleangiektazje, wybroczyny — interpretacja i dokumentacja

    • różnicowanie zmian fizjologicznych od patologicznych (np. skaza krwotoczna, rzadkie reakcje alergiczne)

  9. Interakcje z technikami pokrewnymi (akupunktura, terapia mięśniowa, powięziowa)

    • synergiczne efekty mechaniczno-neurofizjologiczne

    • wpływ na przepływ meridianowy w pojęciu TCM — tłumaczenie tradycyjnych pojęć na język fizjologii

  10. Bezpieczeństwo i limity interwencji z perspektywy fizjologii

    • obciążenia naczyniowe, ryzyko uszkodzeń u pacjentów z zaburzeniami krzepnięcia, niewydolnością naczyniową, zmianami skórnymi

    • tempo, intensywność i czas trwania zabiegów dostosowane do mechaniki reakcji tkanek

  11. Ewidencja naukowa i krytyczna ocena dowodów

    • przegląd rodzajów badań (RCT, CT, badania obserwacyjne, mechanistyczne) oraz ich ograniczeń

    • jak interpretować wyniki badań dotyczących bólu, funkcji i struktury tkanek

D. Proponowany rozkład godzin (orientacyjnie dla modułu teoretycznego)

  • Całkowity czas przypisany tematyce: 8–12 godzin wykładowych + 4–6 godzin zajęć warsztatowych/laboratoryjnych (demonstracje, analiza przypadków, dyskusje).
    (W kursie 40/80/120 h można adekwatnie zwiększyć liczbę godzin wg wersji kursu).

E. Metody dydaktyczne i materiały

  1. Wykład wykładowy — slajdy z schematami mechaniki i ilustracjami anatomicznymi.

  2. Wideo demonstracyjne — wolne tempo pokazów działania baniek na preparatach i na żywym modelu z jednoczesnym tłumaczeniem efektów hemodynamicznych (kamerą termowizyjną / doppler jeśli możliwe).

  3. Ćwiczenia laboratoryjne — pomiary perfuzji (np. za pomocą dopplera, pomiaru temperatury skóry przed/po), obserwacja efektów u zdrowych ochotników.

  4. Analiza przypadków — omówienie zdjęć klinicznych, dyskusja możliwych mechanizmów i dalszego planu postępowania.

  5. Czytelnia krytyczna — zestaw 6–10 artykułów o charakterze przeglądowym / badawczym (różnego poziomu dowodów) do krytycznej dyskusji.

  6. Mapa myśli / schematy — grafy łączące mechanikę z efektami klinicznymi (do umieszczenia w materiałach PDF).

F. Kryteria oceny (ocena wiedzy teoretycznej)

  1. Test pisemny (MCQ i pytania krótkiej odpowiedzi) — sprawdza opanowanie definicji, mechanizmów i umiejętność interpretacji wyników badań (60% oceny z teorii modułu).

  2. Zadanie z krytycznej analizy artykułu — streszczenie i ocena metodologii, wniosków i ograniczeń (20%).

  3. Praktyczne mini-ćwiczenie laboratoryjne z raportem — dokumentacja pomiarów perfuzji/przed-po i interpretacja (20%).

Minimalne kryteria zaliczenia modułu teoretycznego: 70% punktów z testu + pozytywna ocena raportu z ćwiczeń.

G. Materiały referencyjne i zasoby (propozycje)

  • podręczniki z zakresu fizjologii skóry i tkanki łącznej;

  • przeglądy naukowe dotyczące bańkowania (systematyczne/przeglądowe) — umieścić w czytelni kursu;

  • artykuły mechanistyczne o mikrocyrkulacji, limfatyce i neurofizjologii bólu;

  • materiały multimedialne: filmy demonstracyjne, schematy anatomiczne powięzi i dermatomów.

(Uwaga: dobór konkretnych tytułów i linków możesz zamieścić w kursie; jeśli chcesz, mogę przygotować selekcję bibliograficzną w formacie Vancouver².)

H. Typowe pytania egzaminacyjne (przykłady)

  1. Opisz mechanizmy, dzięki którym bańkowanie może krótkotrwale zwiększyć przepływ krwi w tkankach.

  2. Wymień trzy możliwe neurofizjologiczne ścieżki prowadzące do zmniejszenia odczucia bólu po zabiegu bańkowania.

  3. Zinterpretuj krótki opis przypadku: po zabiegu pacjent ma rozległe wybroczyny; jakie mechanizmy mogły do nich doprowadzić i jakie działania podejmujesz?

I. Checklisty dla prowadzącego (do przygotowania materiałów)

  • Przygotować slajdy z definicjami i schematami mechaniki próżni.

  • Przygotować filmy demonstracyjne (co najmniej 2: suche i przesuwne).

  • Zorganizować zajęcia praktyczne z możliwością pomiarów perfuzji/temperatury.

  • Skonstruować bank pytań do testu (min. 30 pytań MCQ + 5 pytań opisowych).

  • Udostępnić zestaw lektur (min. 6 prac) i zadanie analityczne dla uczestników.

  • Przygotować formularz oceny raportu laboratoryjnego.

J. Ryzyka edukacyjne i uwagi etyczne

  • Wyraźnie informować o ograniczeniach dowodowych tam, gdzie brakuje mocnych badań; unikać obiecywania „uzdrowień”.

  • W module praktycznym należy eksponować bezpieczeństwo i procedury postępowania przy nieprawidłowej reakcji tkanek.

  • W przypadku omówień związanych z hijama przypominać o bieżących regulacjach prawnych i konieczności nadzoru medycznego przy procedurach inwazyjnych.

Konkretny plan działania — co zrobić teraz (siedem wykonalnych kroków)

  1. Przygotuj slajdy wykładowe — 40–60 slajdów: mechanika próżni (10 slajdów), mikrocyrkulacja (10), powięź i biomechanika (10), neurofizjologia bólu (6), procesy zapalne i reperfuzja (6), bezpieczeństwo i interpretacja obrazu skórnego (8).

  2. Nagraj 2 krótkie filmy (5–8 min każdy): demonstracja suchego bańkowania i techniki „gliding” oraz krótka analiza obserwowanych reakcji skórnych.

  3. Zorganizuj ćwiczenia praktyczne — przygotuj stacje: pomiar temperatury/ przepływu przed i po, dokumentacja zdjęciowa i metoda oceny subiektywnego bólu (skala VAS).

  4. Skompiluj czytelnię — wybierz 6–8 artykułów (przegląd + 2 badania mechanistyczne + 2 badania kliniczne + jeden artykuł krytyczny). Poproszę, jeśli chcesz, przygotuję taką bibliografię z odniesieniami.

  5. Stwórz bank pytań — min. 30 MCQ i 5 pytań opisowych powiązanych bezpośrednio z materiałem.

  6. Przygotuj wzór raportu ćwiczeń — szablon PDF zawierający: cel, metoda, pomiary przed/po, interpretacja, wnioski.

  7. Opracuj rubrykę oceny — jasne kryteria punktowe dla testu i raportu (co najmniej 3 poziomy: niezdane / dostateczne / dobre / bardzo dobre).

2. Znajomość klasyfikacji technik bańkowania oraz ich zastosowań klinicznych

Krótki cel rozdziału

Uczestnik po ukończeniu rozdziału ma opanować pełną, praktyczną klasyfikację technik bańkowania (suchego i mokrego) oraz znać typowe wskazania, mechanizmy działania i ograniczenia poszczególnych technik. Potrafi dobrać technikę do celu terapeutycznego, modyfikować ją w zależności od pacjenta i integrować z innymi metodami manualnymi i medycznymi.

I. Struktura i zakres treści (tematy do omówienia)

  1. Definicja i kryteria klasyfikacji

    • kryteria: inwazyjność (sucha vs. mokra), sposób wytwarzania próżni (ognisko / pompka / pompa elektryczna), forma aplikacji (statyczna vs. dynamiczna), materiał bańki (szkło, silikon, plastik), stopień podciśnienia, czas aplikacji, cel terapeutyczny (drenaż, rozluźnienie powięzi, modulacja bólu), połączenie z innymi technikami (akupunktura, manual release).

  2. Główne kategorie technik

    • suche bańkowanie statyczne (static cupping)

    • suche bańkowanie dynamiczne / przesuwne (sliding/gliding cupping)

    • suche bańkowanie pulsacyjne / intermitujące

    • szybkie bańkowanie („flash cupping”)

    • mokre bańkowanie / hijama (wet cupping) — warianty nacięć i ilości krwi

    • bańkowanie z kombinacją akupunktury (cupping + acupuncture)

    • masaż bańkami (vacuum massage / mechanical cupping)

    • bańkowanie powięziowe (fascial cupping) — techniki dedykowane pracy z liniami powięziowymi

    • bańkowanie refleksyjne / segmentarne (stosowane wg szkoły rosyjskiej)

    • bańkowanie terapeutyczne przy użyciu urządzeń medycznych (elektryczna pompa próżniowa) z regulacją ciśnienia i cyklem

  3. Szczegółowe opisy technik (co musi znać kursant)

    • Sucha, statyczna — parametry: natężenie podciśnienia (mmHg), czas (min), typ baniek; typowe wskazania i oczekiwane zmiany skórne.

    • Sucha, przesuwna (gliding) — sposób poślizgu, zastosowanie jako masaż mięśniowy, środki poślizgowe, technika chwytu i nacisku.

    • Pulsacyjne/intermitujące — cele: stymulacja drenażu, zapobieganie dużym wybroczynom; parametry cyklu.

    • Flash cupping — krótki czas ekspozycji, zastosowania przy rozgrzewaniu tkanek i przygotowaniu do terapii.

    • Mokra (hijama) — techniki nacięcia: superficial scarification, pustules vs. traditional scarification; ilość i kontrola krwawienia; aseptyka, opatrunki.

    • Elektryczne/urządzeniowe — możliwości regulacji ciśnienia, tryby, bezpieczeństwo techniczne.

    • Fascial cupping — sposób prowadzenia szlaku powięziowego, tempo, stopień naprężenia, cel rozdzielania warstw powięziowych.

    • Segmentarne/refleksyjne — lokalizacje punktów „odwoławczych”, sekwencje terapeutyczne zgodne z metamerią.

  4. Parametry techniczne i adaptacje

    • zakresy podciśnienia (wartości orientacyjne), czas aplikacji dla skóry zdrowej vs. wrażliwej, odstępy między zabiegami, liczba cykli.

    • modyfikacje dla populacji szczególnych: dzieci, osoby starsze, ciąża, pacjenci z zaburzeniami krzepnięcia, skórą cienką, z bliznami.

  5. Zastosowania kliniczne — mapa dopasowań technika → cel

    • Redukcja bólu mięśniowo-powięziowego → technika: gliding + statyczne na punkt spustowy; czas: 5–12 min; ewentualne połączenie z trigger point release.

    • Drenaż limfatyczny / obrzęki miejscowe → technika: pulsacyjne, niskie podciśnienie, krótsze cykle, całościowe przesuwne kierunkowo ku węzłom limfatycznym.

    • Poprawa mobilności powięzi → technika: fascial cupping, dłuższe trakcje, integracja z mobilizacją.

    • Przyspieszenie regeneracji sportowej → technika: flash + gliding po wysiłku, niskie-średnie podciśnienie.

    • Zastosowania oddechowe (drenaż sekretów) → specyficzne rozmieszczenie baniek na okolicę międzyłopatkową i grzbiet; przesuwne ruchy w kierunku żeber.

    • Przeciwwskazania kliniczne i kiedy NIE stosować danej techniki — omówienie ryzyka dla mokrej hijamy, bańkowania na obszarach z żylakami, infekcją skórną, nowotworami w okolicy.

  6. Kombinacje i sekwencje terapeutyczne

    • jak łączyć bańkowanie z masażem klasycznym, terapią manualną, rozciąganiem, akupunkturą; optymalna kolejność procedur; czas między technikami.

  7. Ocena skuteczności techniki

    • krótkoterminowe wskaźniki: zmiana VAS, ROM, napięcie palpacyjne, wygląd skóry; długoterminowe: funkcja, powrót do aktywności, redukcja nawrotów.

    • metody monitoringu (fotografia, skale, testy funkcjonalne, pomiary obwodów, testy siły).

  8. Bezpieczeństwo techniczne i procedury awaryjne

    • ocena intensywności podciśnienia; rozpoznanie nadmiernego urazu; postępowanie przy dużym krwawieniu, pęcherzach, zakażeniu.

    • procedury aseptyczne przy mokrej hijamie; utylizacja odpadów; konieczność nadzoru medycznego.

  9. Edukacja pacjenta i komunikacja

    • jak tłumaczyć pacjentowi zastosowaną technikę, możliwe efekty i ślady, jakie działania pozabiegowe zalecić (odpoczynek, nawadnianie, zimne okłady vs. ciepłe zależnie od celu).

  10. Ewidencja i dokumentacja technik

    • jak zapisywać parametry zabiegu (typ baniek, ciśnienie/średnik, czas, lokalizacja, reakcje), zdjęcia „przed/po”, zgody pacjenta.

II. Proponowany rozkład godzin dla modułu 1.1.2

  • Teoria: 6–8 godzin (wykład + dyskusja krytyczna).

  • Praktyka: 8–12 godzin warsztatów praktycznych (pokazy, ćwiczenia w parach, pomiary efektów).

  • Samodzielna praca: 4–6 godzin (analiza przypadków, przygotowanie protokołów).

III. Metody nauczania (konkretne propozycje)

  1. Wykład wielośladowy (ilustracje, filmy z różnych technik).

  2. Demonstracja na żywo — instruktor pokazuje 6 wariantów technik; kursanci wykonują ćwiczenia pod nadzorem.

  3. Stacje praktyczne — każda stacja: inna technika; zadania: wykonać, zmierzyć reakcję, udokumentować.

  4. Analiza wideo — nagrania zabiegów, szczegółowa analiza błędów i dobrych praktyk.

  5. Ćwiczenia wyboru protokołu — case-based learning: dobrać technikę i uzasadnić wybór.

  6. Symulacje awaryjne — reakcje niepożądane i postępowanie.

IV. Kryteria oceniania umiejętności praktycznych

  • Bezpieczeństwo i aseptyka — czy kursant stosuje zasady? (30%)

  • Dobór techniki — trafność wyboru techniki do celu klinicznego (25%)

  • Wykonanie techniki — prawidłowe umiejscowienie, parametry, kontrola siły (25%)

  • Dokumentacja i komunikacja — zapis parametrów, informowanie pacjenta (20%)

Minimum zaliczenia: 75% punktów łącznie przy pozytywnej ocenie bezpieczeństwa.

V. Przykładowe zadania praktyczne / ćwiczenia (konkretne)

  1. Zadanie 1 (Łatwe): Wykonaj 5-min statyczne suche bańkowanie na mięśniu czworogłowym uda z dokumentacją zdjęciową i oceną subiektywnego napięcia przed/po.

  2. Zadanie 2 (Średnie): Zaprojektuj protokół 3-zabiegowy dla pacjenta z przewlekłym bólem szyi — uwzględnij techniki, parametry, monitorowanie i instrukcje domowe.

  3. Zadanie 3 (Zaawansowane): Przeprowadź sekwencję gliding + fascial cupping dla ograniczonego zakresu ruchu barku, przedstaw pomiary ROM przed i po oraz krótki raport interpretacyjny.

  4. Zadanie 4 (Bezpieczeństwo): Symulacja powikłania: znaczne krwawienie przy mokrej hijamie — opisz natychmiastowe kroki postępowania i dokumentację.

VI. Materiały, narzędzia i wyposażenie potrzebne do zajęć

  • zestaw baniek: szklane, silikonowe, plastikowe; pompki ręczne i elektryczna pompa próżniowa z manometrem; oleje/środki poślizgowe; rękawice jednorazowe; opatrunki; materiały do dokumentacji (aparat/telefon), pomiarnik mmHg (jeśli pompa ma manometr), instrukcje aseptyczne, lista kontroli.

VII. Checklisty do natychmiastowego użycia (dla instruktora i kursanta)

Przed zabiegiem

  • Wywiad i zgoda pacjenta

  • Ocena skóry i przeciwwskazań

  • Wybór typu bańki i parametru podciśnienia

  • Przygotowanie stanowiska i aseptyka

W trakcie

  • Monitoruj reakcje pacjenta (bólowe, zawroty, nadmierne krwawienie)

  • Utrzymuj czas i dokumentuj parametry

  • Dostosuj podciśnienie jeżeli pacjent zgłasza ból nadmierny

Po zabiegu

  • Dokumentacja: zdjęcia, parametry, instrukcje pozabiegowe

  • Edukacja pacjenta: co robić z pozabiegowymi śladami, kiedy zgłosić komplikacje

  • Zapewnienie kontaktu i planu kolejnej sesji

VIII. Integracja z pozostałymi modułami kursu

  • Moduł 3 (anatomia) — odwołania do struktur anatomicznych ważnych przy wyborze techniki.

  • Moduł 7 i 12 (techniki zaawansowane, powięź) — praktyczne rozwinięcie fascial cupping.

  • Moduł 8 (hijama) — rozróżnienie sucha vs. mokra, ustawienia nadzoru medycznego.

  • Moduł 14 (algorytmy) — włączenie wyboru techniki w algorytm decyzyjny.

IX. Propozycja bibliografii i źródeł (do skompletowania)

  • podręczniki z zakresu cupping therapy, artykuły przeglądowe dotyczące różnych technik, materiały dotyczące powięzi i neurofizjologii bólu. (Mogę przygotować listę referencyjną w formacie Vancouver² — napisz, jeśli chcesz.)

X. Konkretne, wykonalne kroki natychmiast po tej lekcji (dla autora kursu)

  1. Opracuj szczegółowe procedury i skrypty wideo dla każdej z technik wymienionych w rozdziale.

  2. Przygotuj 6 stacji praktycznych z zadaniami; opracuj rubryki oceny dla każdej stacji.

  3. Stwórz dokumentację PDF z parametrami (tabela: technika → podciśnienie → czas → wskazania → przeciwwskazania).

  4. Skompiluj bank pytań praktycznych i teoretycznych (min. 40 pytań dotyczących klasyfikacji i zastosowań).

  5. Zaplanuj sesję weryfikacyjną: OSCE z co najmniej 3 scenariuszami obejmującymi różne techniki.


3. Umiejętność rozpoznawania wskazań i przeciwwskazań do zabiegu

Krótki cel rozdziału

Uczestnik po ukończeniu tego rozdziału ma umieć: w sposób systematyczny i bezpieczny rozpoznać wskazania terapeutyczne do stosowania technik bańkowania (suchego i mokrego) oraz natychmiastowo i długoterminowo identyfikować wszystkie istotne przeciwwskazania — absolutne i względne. Powinien potrafić zastosować algorytm decyzyjny, prawidłowo zebrać wywiad i przeprowadzić badanie przedzabiegowe, udokumentować decyzję oraz, w razie potrzeby, skierować pacjenta do opieki medycznej lub konsultacji specjalistycznej.

A. Podstawowe pojęcia i ramy decyzyjne

  1. Wskazanie — konkretny problem kliniczny, dla którego korzyść z zastosowania bańkowania przeważa nad ryzykiem. Wskazania dzielimy na: bólowe (mięśniowo-powięziowe), funkcjonalne (ograniczenia ROM), obrzękowe/drenażowe, regeneracyjne (sport), pomocnicze przy problemach oddechowych, oraz sytuacje kulturowe/tradycyjne (hijama jako praktyka religijna/komplementarna przy odpowiednim nadzorze).

  2. Przeciwwskazanie absolutne — sytuacja, w której zabieg nie może być wykonany z powodu wysokiego ryzyka uszczerbku na zdrowiu (np. aktywne krwawienie, ciężka zaburzenia krzepnięcia).

  3. Przeciwwskazanie względne — sytuacja wymagająca modyfikacji techniki, zwiększonej ostrożności, konsultacji lub dodatkowych środków zabezpieczających (np. przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych — modyfikacja parametrów, nie koniecznie całkowity zakaz).

B. Szczegółowy katalog wskazań (z przykładami i uzasadnieniem)

  1. Bóle mięśniowo-powięziowe — przewlekłe i ostre napięcia mięśniowe (np. napięciowy ból karku, bolesność m. czworobocznego) — celem: zmniejszenie napięcia, przywrócenie ślizgu powięzi.

  2. Punkty spustowe (trigger points) — leczenie wspomagające release; zastosowanie bańki (statycznej lub gliding) w celu mechanicznego rozciągnięcia i modulacji aferentów.

  3. Ograniczenie ruchomości stawowej wynikające z dysfunkcji tkanek miękkich — np. ograniczony ROM barku z powodu przykurczu powięziowego.

  4. Regeneracja i przyspieszenie rekonwalescencji sportowej — zmniejszenie sztywności po wysiłku, poprawa przepływu tkanek.

  5. Drenaż przebytych stanów zapalnych lub gromadzenie płynów miejscowych — ostrożne stosowanie przy obrzękach limfatycznych po uprzedniej konsultacji.

  6. Wspomaganie terapii oddechowej — stosowane jako element drenażu opłucnego/mięśni międzyżebrowych w niektórych stanach (z zachowaniem przeciwwskazań).

  7. Wsparcie w terapii blizn i restrykcji tkanek pooperacyjnych — po okresie gojenia i po zgodzie chirurga.

  8. Aspekty psychospołeczne/tradycyjne — pacjent deklarujący korzyść z praktyki hijama w kontekście kulturowym (z zachowaniem zasad prawnych i medycznych).

C. Szczegółowy katalog przeciwwskazań

C.1. Przeciwwskazania absolutne (zawsze odrzucają wykonanie zabiegu)

  • Aktywne, niestabilne krwawienia i stany związane z masywną utratą krwi.

  • Ciężkie zaburzenia krzepnięcia (np. hemofilia nieleczona, INR >> cel terapii) — chyba że wyraźne zalecenie lekarza i warunki szpitalne.

  • Aktywne zakażenia skórne w miejscu planowanego zabiegu (zakażenia bakteryjne, owrzodzenia, cellulitis).

  • Nowotwory złośliwe w stadium aktywnym lub w obszarze planowanego zabiegu (bez zgody i konsultacji onkologicznej).

  • Ostre stany zapalne narządów wewnętrznych, które mogą się nasilić pod wpływem zmiany przepływu (np. ostre zapalenie płuc bez leczenia).

  • Ciężka niewydolność serca lub niewydolność nerek w stanie niestabilnym (ryzyko hemodynamiczne).

  • Niekompetencja pacjenta do wyrażenia świadomej zgody, brak możliwości zapewnienia aseptyki przy zabiegach inwazyjnych (mokra hijama).

C.2. Przeciwwskazania względne (wymagają oceny, modyfikacji lub zgody medycznej)

  • Przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych (antykoagulanty, ASA, NOAC) — zmodyfikować parametry lub skonsultować z lekarzem.

  • Skazy naczyniowe, teleangiektazje, bardzo cienka skóra (ryzyko dużych wybroczyn).

  • Ciąża — unikać okolic brzucha i lędźwiowego odcinka kręgosłupa; dostosować technikę, preferować bardzo łagodne metody lub odroczyć.

  • Choroby autoimmunologiczne z aktywacją (np. aktywne zapalenie skóry autoimmunologiczne) — ocena specjalisty.

  • Pacjenci z implantami medycznymi w okolicy zabiegu (np. rozrusznik serca w pobliżu) — konsultacja.

  • Ostre stany gorączkowe i ogólne pogorszenie stanu zdrowia.

  • Zaawansowane żylaki w obszarze planowanego zabiegu — unikać bez konsultacji flebologa.

  • Niedawno przebyty zabieg chirurgiczny w obrębie planowanej strefy — wymaga zgody chirurga i upływu zalecanej przerwy.

C.3. Specyficzne przeciwwskazania dla mokrej hijamy

  • Brak warunków aseptycznych, brak możliwości prawidłowej utylizacji odpadów biologicznych.

  • Brak wyraźnej zgody lekarza lub brak lokalnych regulacji pozwalających osobie prowadzącej zabieg na nacięcia.

  • Pacjenci ze znanymi chorobami przenoszonymi drogą krwi (np. aktywne wirusowe zakażenia) — wysokie ryzyko transmisji; wymaga procedur szpitalnych.

D. Algorytm decyzyjny — krok po kroku (praktyczny)

  1. Wywiad medyczny (formularz): pytania o choroby przewlekłe, leki (szczególnie przeciwzakrzepowe), alergie, ostatnie operacje, objawy układowe (gorączka, osłabienie), historię nowotworową, ciążę.

  2. Szybkie badanie przedzabiegowe: ocena skóry, palpacja, ocena obrzęków, pomiar tętna/ciśnienia (jeśli wskazane), ocena bólu i funkcji.

  3. Kategoryzacja ryzyka: brak przeciwwskazań → przejść do planu zabiegu; przeciwwskazanie względne → zmodyfikować technikę lub skonsultować; przeciwwskazanie absolutne → nie wykonywać i skierować pacjenta.

  4. Dokumentacja i zgoda: wypełnienie karty zabiegu, uzyskanie zgody świadomej (opis ryzyka, oczekiwane efekty), fotografia „przed” (jeśli pacjent wyraża zgodę).

  5. Wykonanie procedury zgodnie z protokołem: monitorowanie pacjenta w trakcie i po zabiegu.

  6. Postępowanie pozabiegowe i plan kontroli: instrukcje domowe, kontakt w razie powikłań, umówienie wizyty kontrolnej.

E. Szczegółowe scenariusze kliniczne i zalecane decyzje

(krótkie formuły „scenariusz → decyzja” do użycia w OSCE i materiałach)

  1. Pacjent z przewlekłym bólem karku, bez leków przeciwzakrzepowych, skóra bez zmian → sucha bańka statyczna + gliding; załaduj protokół standardowy; dokumentacja.

  2. Pacjent na NOAC (dabigatran), zgłasza bóle pleców → konsultacja lekarska; preferować techniki niskiego podciśnienia i krótkiego czasu; rozważyć odroczenie mokrej hijamy.

  3. Pacjent z aktywną opryszczką w okolicy planowanego zabiegu → odroczyć; nie wykonywać bańkowania na obszarze zmiany.

  4. Pacjent po 2-tygodniowej operacji lędźwiowej → wymagana zgoda chirurga; bez zgody nie wykonywać; jeśli zgoda — zastosować bardzo łagodne techniki poza obszarem blizny.

  5. Pacjent z obrzękiem limfatycznym ramienia po mastektomii → współpraca z fizjoterapeutą i lymfologiem; stosować tylko po konsultacji i w protokole drenażowym.

F. Dokumentacja wymagana i formy zgody

  1. Karta wywiadu przedzabiegowego — pytania zamknięte i otwarte; miejsce na notatki i listę leków.

  2. Formularz zgody świadomej — opis techniki, ryzyka, możliwe efekty uboczne, alternatywy, podpis pacjenta oraz prowadzącego.

  3. Karta zabiegu — data, technika, parametry (rodzaj bańki, ciśnienie jeśli mierzalne, czas ekspozycji), numer partii jednorazowych materiałów, obserwacje, zdjęcia przed/po (opcjonalnie).

  4. Karta powikłań / incydentów — jeśli wystąpiły, z opisem działania naprawczego i dalszych kroków.

G. Kryteria oceny kompetencji kursanta w rozpoznawaniu wskazań/przeciwwskazań

  1. Teoretyczne: test odnajdujący przeciw/ wskazania w scenariuszach — min. 85% poprawnych odpowiedzi.

  2. Praktyczne (OSCE): 3 stanowiska z pacjentami-standinami: prawidłowy wywiad, właściwa kategoryzacja ryzyka, przygotowanie protokołu zabiegowego (rubryka ocen: kompletność wywiadu, rozpoznanie przeciwwskazań, decyzja o zabiegu/konsultacji, dokumentacja) — minimalna ocena „dobry” we wszystkich polach.

  3. Raport przypadków: kursant przygotowuje 2 krótkie raporty — każdy raport oceniany pod kątem trafności decyzji, uzasadnienia i dokumentacji.

H. Checklisty praktyczne (wydrukowane karty do gabinetu)

Przed zabiegiem — skrócona karta decyzyjna

  • Czy pacjent przyjmuje leki przeciwzakrzepowe? (TAK / NIE)

  • Czy pacjent ma aktywne zakażenie skórne? (TAK / NIE)

  • Czy pacjent ma historię ciężkiej choroby układowej? (TAK / NIE)

  • Czy pacjent jest w ciąży? (TAK / NIE)

  • Czy pacjent ma nowotwór w/ w okolicy zabiegu? (TAK / NIE)

  • Ocena ryzyka: niski / umiarkowany / wysoki → decyzja: wykonać / zmodyfikować / odroczyć i skonsultować

  • Uzyskano zgodę pisemną? (TAK / NIE)

Po zabiegu — karta obserwacji

  • Pacjent stabilny (tętno, ciśnienie, brak omdlenia)?

  • Brak nadmiernego krwawienia?

  • Pacjent poinstruowany i ma numer kontaktowy?

  • Zdjęcia dokumentacyjne dodane do karty?

I. Sytuacje awaryjne i pierwsze kroki, gdy rozpoznasz nieprawidłowość

  • Nadmierne krwawienie → ucisk, podniesienie kończyny (jeśli dotyczy), unieruchomienie, wezwanie pomocy medycznej / transport do szpitala w zależności od intensywności; dokumentacja incydentu.

  • Objawy ogólne (omdlenie, zawroty, nudności) → ułożyć pacjenta w pozycji bezpiecznej, monitorować parametry życiowe, zapewnić powietrze, wezwać pomoc jeśli nie ustępują.

  • Podejrzenie zakażenia po zabiegu → poinformować pacjenta o konieczności konsultacji lekarskiej, zasugerować pilny kontakt, zabezpieczyć dokumentację i próbki jeśli konieczne.

J. Uwagi prawne i etyczne

  • Przypomnieć, że mokre procedury (hijama) są procedurami inwazyjnymi i w wielu jurysdykcjach wymagają nadzoru medycznego lub są zastrzeżone dla osób z uprawnieniami medycznymi; osoba prowadząca kurs i praktykę musi znać obowiązujące regulacje lokalne i wymogi sanitarne.

  • Dokumentacja zgody i pełna karta zabiegu to nie tylko dobra praktyka medyczna, ale elementy minimalizujące ryzyko prawne.

  • Etyka: nie obiecywać efektów wykraczających poza dostępne dowody; uczciwie informować o niepewnościach i alternatywach.

K. Przykładowe materiały edukacyjne do tej sekcji

  • Formularz wywiadu przedzabiegowego (PDF, gotowy do wydruku) — 1 strona.

  • Formularz zgody świadomej (PDF) — 1–2 strony z informacją o ryzyku i zgodą na zdjęcia dokumentacyjne.

  • Algorytm decyzyjny w formie graficznej (flowchart) — wersja A4 do powieszenia w gabinecie.

  • Case bank: 12 scenariuszy do ćwiczeń (od prostych do złożonych) z kluczami odpowiedzi.

L. Konkretne, wykonalne kroki — co wykonać teraz (dla autora kursu / instruktora)

  1. Utwórz i zaimplementuj w Moodle formularz wywiadu + formularz zgody jako zasoby do pobrania (format PDF + edytowalny DOCX).

  2. Przygotuj flowchart decyzyjny (A4) — eksport do PDF — do druku dla wszystkich stacji praktycznych.

  3. Opracuj 12 scenariuszy OSCE (3 poziomy trudności) z checklistami oceny i wprowadź je do banku zadań.

  4. Stwórz szablony dokumentacji incydentu oraz instrukcje postępowania awaryjnego (procedury BHP).

  5. Zorganizuj sesję symulacyjną: jeden dzień poświęcony wyłącznie na rozpoznawanie przeciwwskazań i symulacje powikłań (min. 4 stacje).


4. Umiejętność doboru odpowiedniej techniki, narzędzi i parametrów terapii

Krótki cel rozdziału

Kursant po ukończeniu tej jednostki potrafi systematycznie i bezpiecznie dobrać:

  • techniki (rodzaje i warianty bańkowania),

  • narzędzia (typ baniek, źródło próżni, akcesoria),

  • parametry zabiegowe (stopień podciśnienia, czas ekspozycji, sposób aplikacji, sekwencję zabiegów) —
    w oparciu o cel terapeutyczny, stan kliniczny pacjenta oraz zasady bezpieczeństwa. Potrafi uzasadnić wybór, udokumentować parametry oraz przeprowadzić modyfikacje w czasie rzeczywistym.

Operacyjne efekty kształcenia (po zakończeniu rozdziału kursant potrafi)

  1. Przeprowadzić analizę celu terapeutycznego i dopasować do niego technikę (np. drenaż vs. rozluźnienie powięzi vs. interwencja na trigger point).

  2. Wybrać odpowiedni sprzęt (szkło/silikon/plastik, pompka ręczna vs. elektryczna) oraz ocenić jego przydatność w danym przypadku.

  3. Ustawić i monitorować parametry zabiegowe: natężenie podciśnienia, czas trwania, cykle pulsacyjne lub ciągłe, sposób przesuwania baniek.

  4. Modyfikować parametry zależnie od reakcji pacjenta i obserwowanych efektów skórnych/tkankowych.

  5. Dokumentować parametry i uzasadnienie kliniczne w karcie zabiegowej.

  6. Stosować adaptacje techniczne dla grup szczególnych (dzieci, osoby starsze, pacjenci na lekach przeciwkrzepliwych, kobiety w ciąży itd.).

Zakres merytoryczny (szczegółowe tematy do omówienia)

1. Analiza celu terapeutycznego — mapa decyzyjna

  • Złagodzenie bólu mięśniowo-powięziowego / praca z trigger point → technika: statyczna bańka punktowa lub gliding + krótkie do średniego czasu ekspozycji; wyższe lokalne zassanie w punkcie spustowym (ostrożnie).

  • Rozluźnienie powięzi i przywrócenie ślizgu → technika: fascial cupping (dłuższe trakcje, gliding wzdłuż linii powięziowej), średnie podciśnienie, dłuższe cykle.

  • Drenaż limfatyczny / usuwanie obrzęków → technika: pulsacyjne, niskie podciśnienie, krótkie cykle i przesuwne ruchy kierunkowe ku węzłom limfatycznym.

  • Regeneracja sportowa / szybkie odświeżenie tkanek → technika: flash cupping + gliding; krótki czas, umiarkowane podciśnienie.

  • Mokra hijama (usuwanie krwi) → technika: wet cupping pod kontrolą aseptyczną, tylko u pacjentów po kwalifikacji i tam, gdzie prawo oraz nadzór medyczny na to pozwalają.

2. Dobór narzędzi — cechy i zastosowania

  • Bańki szklane — klasyczne, dobre do ogniskowego zassania i efektu terapeutycznego; wymagają ostrożności (łamanie, poślizg), stosowane często w praktyce statycznej.

  • Bańki silikonowe — elastyczne, bezpieczne, dobre do glidingu i pracy na obszarach krzywoliniowych; łatwe w dezynfekcji.

  • Bańki plastikowe (z zaworem) — kompatybilne z pompkami; dobre do kontroli podciśnienia.

  • Pompy manualne — pozwalają na kontrolę podciśnienia ręcznie; mobilne i ekonomiczne.

  • Pompy elektryczne z manometrem — precyzyjna regulacja mmHg, tryby pulsacyjne, przydatne w pracy klinicznej z większą liczbą pacjentów i w przypadkach wymagających powtarzalności parametrów.

  • Akcesoria: środki poślizgowe (do gliding), opatrunki, środki aseptyczne, manometr (jeśli brak w urządzeniu), jednorazowe osłony.

3. Parametry zabiegowe — definicje i praktyka

  • Stopień podciśnienia — wartości orientacyjne i zasady (przykłady ogólne, bez podawania sztywnych procedur medycznych): niskie → łagodne efekty, mniejsze ryzyko wybroczyn; średnie → skuteczne dla prac na powięzi; wysokie → silny efekt, wyższe ryzyko zmian skórnych — stosować ostrożnie. Ważne: stosować urządzenia z manometrem tam, gdzie wymagana jest precyzja.

  • Czas ekspozycji — krótkie (30–90 sek) dla flash cupping; standardowe (5–12 min) dla statycznych zabiegów mięśniowo-powięziowych; dłuższe (12–20+ min) dla powięziowego release (tylko u wyselekcjonowanych pacjentów).

  • Tryb aplikacji — statyczne vs. przesuwne; pulsacyjne/intermitujące — wybór zależny od celu.

  • Sekwencja — kolejność zabiegów podczas jednej sesji: np. rozgrzewka (krótki gliding), główny etap (statyczne lub fascial cupping), stonowanie (łagodny gliding), przerwy między aplikacjami.

4. Parametry jakościowe — co monitorować w trakcie

  • reakcja subiektywna pacjenta (skala bólu, dyskomfort),

  • wygląd skóry pod i wokół bańki (erythema, wybroczyny, pęcherze),

  • tętno/ciśnienie w razie podejrzenia reakcji ogólnoustrojowej,

  • zmiana zakresu ruchu / napięcia mięśniowego przed i po zabiegu.

5. Modyfikacje parametrów dla grup szczególnych

  • Dzieci — minimalne podciśnienie, krótkie czasy, unikać mokrej hijamy; uzyskać zgodę opiekuna.

  • Osoby starsze — uwzględnić cienkość skóry, teleangiektazje; preferować niższe podciśnienie.

  • Pacjenci na lekach przeciwzakrzepowych — unikać wysokich podciśnień, skrócić czas, rozważyć alternatywy; konsultacja lekarska.

  • Ciąża — unikać obszaru brzucha i dużych naczyń; preferować bardzo łagodne techniki lub odłożyć zabieg.

  • Pacjenci z bliznami/zwłóknieniami — stosować techniki powięziowe z większą ostrożnością; skonsultować z chirurgiem jeśli niedawna operacja.

6. Integracja z innymi procedurami

  • Kolejność: często bezpieczniej wykonać bardziej agresywną interwencję (np. mocniejsze statyczne) po zastosowaniu rozgrzewającego glidingu; akupunkturę zwykle wykonuje się przed lub po bańkowaniu – ważne jest zachowanie aseptyki przy mokrej hijamie.

  • Kombinacje: gliding + technika manualna; akupunktura + krótkie baniek statycznych — każdy kombinowany protokół musi być uargumentowany i przetestowany.

Proponowany algorytm doboru techniki — krok po kroku (praktyczny)

  1. Określ cel terapeutyczny (ból / ROM / drenaż / regeneracja).

  2. Oceń pacjenta (wywiad, przeciwwskazania, stan skóry, leki).

  3. Wybierz kategorie techniki (sucha statyczna / sucha przesuwna / pulsacyjna / mokra / fascial).

  4. Wybierz narzędzie odpowiadające technice (np. silikon + pompka ręczna dla gliding; szkło + pompka dla mocniejszego statycznego efektu).

  5. Ustal parametry początkowe: niskie → średnie podciśnienie, czas zgodnie z protokołem, tryb aplikacji.

  6. Wykonaj próbę (krótkie na 30–60 s) i oceń reakcję; jeśli OK → kontynuuj; jeśli zbyt silna reakcja → zmniejsz podciśnienie / skróć czas.

  7. Monitoruj w trakcie (komfort pacjenta, skóra); notuj parametry.

  8. Zakończ i oceń efekt (subiektywne zmniejszenie bólu, ROM), zaplanuj dalsze sesje i dokumentuj.

Przykładowe protokoły (szablony do adaptacji)

  • Protokół A — punktowy trigger point (np. m. czworoboczny)
    Narzędzie: silikonowa bańka mała
    Parametry: niskie–średnie podciśnienie, czas: 5–8 min; opcjonalny gliding 1–2 min na zakończenie.
    Monitorowanie: VAS przed/po, palpacja napięcia po zabiegu.

  • Protokół B — fascial release linii tylnej (grzbiet)
    Narzędzie: większe bańki plastikowe + pompa z manometrem
    Parametry: średnie podciśnienie kontrolowane, sekwencja przesuwna wzdłuż linii powięziowej, cykle 8–12 min na stację, przerwy 2–3 min.
    Monitorowanie: ROM, subiektywne odczucie „rozluźnienia”, dokumentacja zdjęciowa.

  • Protokół C — drenaż limfatyczny kończyny górnej
    Narzędzie: silikonowe bańki, tryb pulsacyjny lub intermitujący
    Parametry: niskie podciśnienie, krótkie cykle (1–2 min) przesuwne od obwodu ku pachowym węzłom.
    Monitorowanie: obwód kończyny przed/po, uwaga na bolesność i przerwania może wskazywać konieczność konsultacji.

(Szablony należy dopracować lokalnie z uwzględnieniem przepisów i kompetencji wykonawcy.)

Dokumentacja i komunikacja — co zapisać i jak uzasadnić wybór

  • Cel zabiegu i planowana technika.

  • Wybrane narzędzia (typ, rozmiar) i źródło próżni.

  • Parametry: poziom podciśnienia (jeśli mierzony), czas ekspozycji, liczba cykli, kierunek przesuwu.

  • Obserwacje: skóra (przed/po), subiektywna ocena pacjenta, komplikacje.

  • Uzasadnienie kliniczne: dlaczego ta technika/parametry były adekwatne do celu (krótki komentarz).

Kryteria oceny umiejętności (propozycja dla OSCE i ocen praktycznych)

  • Merytoryczne uzasadnienie wyboru (0–25 pkt): czy kursant potrafi logicznie powiązać cel z techniką.

  • Wybór sprzętu i ustawienie parametrów (0–25 pkt): adekwatność narzędzi i realistyczność parametrów.

  • Wykonanie i bezpieczeństwo (0–30 pkt): prawidłowa aplikacja, aseptyka, monitorowanie reakcji.

  • Dokumentacja i instrukcje pozabiegowe (0–20 pkt): czy zapisane zostały parametry i zalecenia dla pacjenta.

Minimum zaliczenia: 75% punktów i brak krytycznych błędów bezpieczeństwa.

Zadania praktyczne i checklisty do wdrożenia (dla kursanta i instruktora)

  1. Ćwiczenie 1: Dla trzech różnych celów (ból szyi, obrzęk łydki, ograniczenie ROM barku) przygotuj i wykonaj plan zabiegowy z dobraniem techniki, narzędzi i parametrów. Zrób zdjęcia i zapisz wyniki przed/po.

  2. Ćwiczenie 2: Przeprowadź próbę 60-sekundową z jedną techniką i oceń reakcję skóry oraz poziom komfortu pacjenta — zmodyfikuj parametry i zapisz uzasadnienie.

  3. Checklist pre-proceduralny: cel → przeciwwskazania → narzędzie → parametry początkowe → zgoda → monitoring.

  4. Checklist post-proceduralny: dokumentacja parametrów → obserwacja 10–30 min → instrukcje domowe → zapis kolejnej wizyty.

Ryzyka i działania zapobiegawcze

  • Nadmierne podciśnienie → ryzyko dużych wybroczyn, pęcherzy; zapobiegać: zaczynać od niższego podciśnienia i zwiększać tylko jeśli bezpieczne.

  • Zbyt długi czas ekspozycji → zwiększone ryzyko uszkodzenia skóry; zapobiegać: stosować zalecane czasy i robić przerwy.

  • Nieodpowiedni dobór techniki do stanu pacjenta (np. mokra hijama u pacjenta na NOAC) → konsekwencje medyczne i prawne; zapobiegać: stosować algorytm decyzyjny i konsultować.

Materiały pomocnicze do opracowania i wdrożenia w kursie

  • Tabela porównawcza technik (CSV/Excel): kolumny — technika, cel, narzędzie, podciśnienie orientacyjne, czas, uwagi.

  • Formularz planu zabiegowego (PDF/Word) z miejscem na parametry i uzasadnienie.

  • Krótkie filmy instruktażowe pokazujące ustawienia pomp, próbę 60-sekundową i reakcje skórne.

  • Bank scenariuszy OSCE (min. 6) z różnymi wymaganiami dotyczącymi doboru techniki.

5. Kompetencje manualne w zakresie bezpiecznego wykonywania zabiegów suchych i mokrych

Cel rozdziału

Wykształcenie u kursanta sprawnych, bezpiecznych i powtarzalnych umiejętności manualnych potrzebnych do wykonywania zabiegów bańkami próżniowymi (suchego i — tam, gdzie prawo i nadzór medyczny to pozwalają — mokrego/hijama). Po ukończeniu rozdziału uczestnik potrafi przeprowadzić pełną procedurę terapeutyczną zgodnie z regułami aseptyki, ergonomii, ochrony pacjenta i własnego bezpieczeństwa, potrafi zareagować na nieoczekiwane zdarzenia i udokumentować zabieg.

Operacyjne efekty kształcenia (konkretne kompetencje)

Po zakończeniu modułu kursant będzie umiał w sposób udokumentowany i powtarzalny:

  1. Przygotować stanowisko pracy (ergonomia, aseptyka, narzędzia, opatrunki, bioodpady).

  2. Prowadzić rozmowę przedzabiegową i zdobyć świadomą pisemną zgodę na wykonanie procedury.

  3. Prawidłowo wykonać badanie przedzabiegowe: obejrzenie skóry, palpacja, identyfikacja punktów anatomicznych i potencjalnych przeciwwskazań.

  4. Dobierać typ baniek i źródło próżni zgodnie z protokołem terapeutycznym.

  5. Aplikować bańki suche (statyczne i przesuwne) z kontrolą podciśnienia i prawidłową techniką pozycjonowania.

  6. Wykonywać masaż bańkami („gliding”) z odpowiednim poślizgiem i kontrolą siły/tempa.

  7. W przypadku mokrej hijamy znać i stosować procedury przygotowania nacięć i techniki pobrania krwi tylko tam, gdzie jest to dozwolone i pod nadzorem medycznym — umieć zapewnić aseptykę i postępowanie po zabiegu.

  8. Monitorować pacjenta w trakcie i po zabiegu, identyfikować wczesne objawy powikłań i prowadzić adekwatne działania.

  9. Wykonać prawidłową dokumentację parametryczną zabiegu (rodzaj, parametry, obserwacje).

  10. Przeprowadzić instruktaż pozabiegowy i zapisać plan kontroli oraz ewentualne zalecenia rehabilitacyjne.

Treści praktyczne — szczegółowe umiejętności manualne

A. Przygotowanie stanowiska

  • ustawienie leżanki i oświetlenia tak, by dostęp do pola zabiegowego był ergonomiczny;

  • przygotowanie środków aseptycznych, rękawic, opatrunków, worków na odpady medyczne;

  • umieszczenie sprzętu pomocniczego (pompa, manometr, środki poślizgowe) w zasięgu ręki;

  • przygotowanie dokumentacji i formularzy zgody oraz aparatu do zdjęć.

B. Technika aseptyczna i ergonomia pracy

  • technika zakładania jednorazowych rękawic i zmiana rękawic po kontakcie z krwią (dotyczy hijama);

  • postawa terapeuty — ustawienie tułowia, rąk i nadgarstków, aby uniknąć przeciążeń;

  • prawidłowy chwyt i manipulacja bańkami (szczególnie szklanymi i z zaworem), kontrola momentu siły, precyzyjne ustawianie krawędzi bańki na skórze.

C. Aplikacja baniek suchych — krok po kroku

  1. Zaznaczenie punktów i oznaczenie granic pola terapeutycznego.

  2. Dezynfekcja skóry zgodnie z protokołem.

  3. Umieszczenie bańki: technika podniesienia skóry do krawędzi i wytworzenia próżni (ognisko / pompka / pompa elektryczna).

  4. Kontrola poziomu podciśnienia (dotyk palcem, manometr jeśli jest dostępny).

  5. Utrzymanie/zmiana czasu ekspozycji według protokołu; stopniowe zdjęcie bańki z kontrolą reperfuzji.

  6. Przy technikach przesuwanych: zastosowanie środka poślizgowego, płynny ruch wzdłuż włókien mięśniowych i powięzi, kontrolowane tempo i nacisk.

  7. Zakończenie: ocena reakcji skóry, delikatne oczyszczenie, zastosowanie chłodnych okładów lub opatrunku jeśli potrzeba.

D. Masaż bańkami (gliding)

  • dobór środka poślizgowego;

  • płynne prowadzenie bańki z kontrolą siły docisku;

  • zmiana kierunku pracy i przerw w celu oceny reakcji;

  • łączenie z technikami manualnego release (statyczne uciskanie punktów spustowych przed/po glidingu).

E. Procedury mokrej hijamy (tylko w ramach nadzorowanych, zgodnie z prawem)

  • przygotowanie sterylnego pola i narzędzi do nacięć (skalpel, lancet jednorazowy);

  • technika nacięć — stopień powierzchowności, długość i głębokość, unikanie naczyń;

  • kontrola ilości i charakteru pobranej krwi; natychmiastowe zastosowanie opatrunków hemostatycznych;

  • postępowanie aseptyczne z odpadami i dokumentacja (numery partii materiałów jednorazowych);

  • kryteria przerwania procedury (nadmierne krwawienie, objawy ogólne pacjenta).

F. Monitorowanie i postępowanie przy powikłaniach

  • rozpoznanie nadmiernego krwawienia, omdlenia, niepokojącej reakcji skórnej;

  • szybkie zastosowanie algorytmu awaryjnego: ucisk, zabezpieczenie rany, ułożenie pacjenta, wezwanie pomocy medycznej;

  • wiedza kiedy skierować pilnie do lekarza szpitalnego.

Metody nauczania i liczba godzin praktycznych (rekomendacja)

  • Blok wykładowy teoretyczny: 4–6 godzin (procedury, BHP, ergonomia).

  • Zajęcia praktyczne na manekinach i ochotnikach: minimum 20–40 godzin (w zależności od wersji kursu 40/80/120 h).

    • zajęcia stacji: 8–12 godzin (sucha statyczna),

    • 6–8 godzin (gliding/fascial cupping),

    • 4–8 godzin (symulacje, scenariusze powikłań),

    • 4–8 godzin (hijama — demonstracja + praktyka pod nadzorem medycznym, jeśli dozwolone).

  • Superwizowane praktyki kliniczne (min. 20–40 obserwacji i 30–80 zabiegów wykonanych pod nadzorem) — konieczne do wydania certyfikatu praktycznego.

Kryteria oceny kompetencji manualnych (propozycja oceniania)

Ocena powinna być wielowymiarowa i składać się z:

  1. OCENA TECHNICZNA (OSCE) — stacje praktyczne z checklistami: przygotowanie stanowiska, aseptyka, dobór narzędzi, prawidłowa aplikacja, parametry, zakończenie zabiegu. (waga 50%)

  2. OCENA BEZPIECZEŃSTWA — reakcja w sytuacji symulowanego powikłania, poprawność decyzji (waga 20%).

  3. OCENA KOMUNIKACJI I DOKUMENTACJI — prowadzenie rozmowy przedzabiegowej, uzyskanie zgody, zapis parametrów, instrukcje pozabiegowe (waga 20%).

  4. OCENA PROFESJONALIZMU I ERGONOMII — postawa terapeuty, ochrona własna i pacjenta (waga 10%).

Minimalne kryteria zaliczenia: ≥75% w części praktycznej, 100% kryteriów bezpieczeństwa (brak krytycznych błędów).

Scenariusze OSCE i zadania praktyczne (przykłady)

  1. Stacja 1 — Suche bańkowanie statyczne: pacjent z bolesnością m. czworobocznego; zadanie: przygotuj stanowisko, dobierz bańkę, wykonaj zabieg 8 min, udokumentuj.

  2. Stacja 2 — Gliding na powięzi grzbietu: pacjent z ograniczonym skrętem tułowia; zadanie: wykonaj przesuwne techniki z oceną ROM przed/po.

  3. Stacja 3 — Symulacja powikłania: podczas mokrej hijamy symulowane nadmierne krwawienie; zadanie: zabezpiecz, podejmij kroki pierwszej pomocy, udokumentuj incydent.

  4. Stacja 4 — Komunikacja i zgoda: przeprowadź rozmowę przedzabiegową i zdobądź świadomą zgodę od pacjenta z wątpliwościami (scenariusz).

Checklisty praktyczne (gotowe do druku)

Przed zabiegiem

  • Formularz wywiadu wypełniony i podpisany.

  • Formularz zgody — podpis pacjenta.

  • Stanowisko przygotowane (środki aseptyczne, rękawice, odpady).

  • Sprzęt sprawny (pompa, manometr, bańki) — test działania.

  • Fotodokumentacja „przed” (jeśli pacjent zgodził się).

W trakcie zabiegu

  • Monitorowanie komfortu pacjenta (skala 0–10).

  • Kontrola parametrów (czas, ciśnienie jeśli mierzone).

  • Obserwacja skóry pod bańką co 1–2 min.

Po zabiegu

  • Oczyszczenie pola, zastosowanie opatrunku.

  • Instrukcje pozabiegowe ustne i pisemne.

  • Dokumentacja: typ baniek, parametry, obserwacje, zdjęcia „po”.

  • Zaplanowanie kolejnej wizyty lub monitoringu.

Najczęstsze błędy manualne i jak ich unikać

  • Zbyt wysokie podciśnienie → zacząć od niższego i zwiększać stopniowo; używać manometru.

  • Zła pozycja terapeuty → ergonomia: dostosować wysokość leżanki, używać podpor dla nadgarstków.

  • Niewłaściwy poślizg przy gliding → zastosować właściwy żel/olej i technikę płynnego ruchu.

  • Brak aseptyki przy mokrej hijamie → procedura tylko w warunkach sterylnych i pod nadzorem.

  • Nieumiejętność rozpoznania krwawienia → szkolenia symulacyjne, szybkie reagowanie.

Superwizja, certyfikacja i podpis kompetencyjny

  • Po zakończeniu części praktycznej kursant wykonuje serię zabiegów pod nadzorem mentora. Mentor wystawia opinię i podpisuje kompetencję praktyczną w karcie szkoleniowej.

  • Rekomendowana formuła: minimalnie 30 samodzielnie wykonanych zabiegów suchych pod nadzorem oraz dodatkowe 10–30 zabiegów samodzielnych z dokumentacją (w zależności od poziomu kursu). W przypadku mokrej hijamy — wymagane wykonanie pod nadzorem osoby z uprawnieniami medycznymi i zapis w karcie.

Materiały i wyposażenie niezbędne do treningu manualnego

  • kompletny zestaw baniek (różne rozmiary i materiały),

  • pompki ręczne i elektryczne z manometrem,

  • materiały jednorazowe (rękawice, opatrunki, lancety do hijama jeżeli dozwolone),

  • środki dezynfekcyjne i poślizgowe,

  • leżanka regulowana, dobre oświetlenie, lustro lub monitor do nagrań,

  • aparatura pomocnicza: manometr, aparat fotograficzny/telefon do dokumentacji, zestaw do ćwiczeń na manekinie.

Etapy wdrożenia w kursie (szybki plan dla organizatora)

  1. Opracować program praktyczny z rozpisanym czasem na każdą technikę.

  2. Przygotować stacje praktyczne i materiały dydaktyczne (filmy, checklisty).

  3. Zaplanować superwizję kliniczną z mentorami (min. 2 mentorów na grupę).

  4. Stworzyć rubryki OSCE i arkusze oceny oraz procedury zgłaszania powikłań.

  5. Wdrożyć system certyfikacji z podpisem kompetencyjnym mentoringu.


6. Umiejętność dokumentowania i oceny efektów terapeutycznych

Krótki cel rozdziału

Kursant potrafi rzetelnie dokumentować przebieg terapii bańkami (parametry zabiegów, obserwacje, zdarzenia niepożądane), obiektywnie mierzyć i interpretować efekty (krótkoterminowe i długoterminowe) przy użyciu narzędzi subiektywnych i obiektywnych, sporządzać przejrzyste raporty kliniczne, prowadzić ewidencję przypadków do celów edukacyjnych i badawczych oraz realizować wymogi prawne dotyczące danych pacjenta (RODO). Potrafi także zaprojektować prosty audyt efektywności własnej praktyki.

Operacyjne efekty kształcenia

Po module kursant potrafi:

  1. Wypełnić kompletną kartę zabiegu z parametrami technicznymi i obserwacjami klinicznymi.

  2. Zmierzyć i zapisać wyniki przed/po za pomocą standaryzowanych narzędzi (VAS/NRS, zakres ruchu, algometria, obwody, PROMs).

  3. Interpretować zmiany i decydować o kolejnych krokach terapeutycznych (kontynuacja / modyfikacja / przerwanie / skierowanie).

  4. Dokumentować zdarzenia niepożądane zgodnie z procedurą i zgłosić je do rejestru.

  5. Przygotować krótki case-report nadający się do portfela praktyka i ewentualnej publikacji (zgoda pacjenta + anonimizacja).

  6. Prowadzić ewidencję CPD (dowód wykonanych zabiegów, liczba godzin praktyki, superwizje).

Co dokumentować — pole obowiązkowe w karcie zabiegu (minimalny zestaw)

  1. Dane pacjenta: imię i nazwisko, PESEL (lub inny identyfikator), wiek, kontakt.

  2. Data i godzina zabiegu.

  3. Osoba wykonująca (imię, legitymacja/szkolenie, mentor jeśli dotyczy).

  4. Wywiad/przygotowanie: krótkie streszczenie wskazań oraz obecne leki (szczególnie przeciwzakrzepowe).

  5. Typ i cel zabiegu (np. suche bańkowanie statyczne — release m. czworobocznego).

  6. Narzędzia: typ baniek (szkło/silikon/plastik), rozmiary, pompa (manualna/elektryczna), manometr (wartość mmHg jeśli dostępna).

  7. Parametry: poziom podciśnienia (mmHg lub opis niskie/średnie/wysokie), czas ekspozycji (min), liczba cykli, technika (statyczna/gliding/pulsacja).

  8. Miejsce aplikacji (dokładny opis anatom.; mapka lub zdjęcie).

  9. Reakcje skórne: przed i po (opis + zdjęcia „przed/po” z datą).

  10. Subiektywne miary: VAS/NRS przed, natychmiast po, po 24–72 h, po 7–14 dniach (w zależności od protokołu).

  11. Obiektywne miary: ROM (deg), obwód (cm), siła mięśniowa (MRC), algometria (kg/cm²) — jeśli były wykonane.

  12. Działania pozabiegowe: opatrunek, instrukcje domowe, zapis kolejnej wizyty.

  13. Zdarzenia niepożądane: opis + działania podjęte.

  14. Zgoda pacjenta: potwierdzenie pisemne (archiwum).

  15. Pole do notatek merytorycznych i rekomendacji (plan dalszy).

Uwaga: zawsze cytować i przechowywać fotografie z wyraźną zgodą pacjenta (pisemną, z deklaracją do użycia w edukacji/publikacjach jeśli dotyczy).

Standardowe narzędzia i metody oceny — rekomendowane instrumenty

Subiektywne:

  • VAS (Visual Analog Scale) — 0–100 mm lub 0–10. Prosty, czuły.

  • NRS (Numeric Rating Scale) — 0–10. W praktyce gabinetowej wygodny.

  • PROMs specyficzne:

    • Oswestry Disability Index (ODI) dla odcinka lędźwiowego,

    • Neck Disability Index (NDI),

    • WOMAC dla kolana/biodra,

    • EQ-5D lub SF-12 dla jakości życia (jeśli potrzebne do badań).

Obiektywne:

  • ROM — goniometr (kąty w stopniach) lub aplikacje mobilne; zapisywać pozycję i metodę pomiaru.

  • Algometria (ciśnienie bólu) — algometr do pomiaru progu bólu w kg/cm² w punktach referencyjnych.

  • Obwody / pomiary obrzęku — centymetr krawiecki, precyzyjne miejsca pomiaru.

  • Siła mięśniowa — dynamometr ręczny lub skala MRC.

  • Fotografia medyczna — standaryzowane ujęcia „przed/po” z tym samym oświetleniem, dystansem i kątem.

  • Testy funkcjonalne — Timed Up and Go, 6-minutowy test marszu (w zależności od kontekstu).

  • Zaawansowane (opcjonalne): USG tkanek miękkich (ocena struktury/powięzi), termografia, doppler, pomiary przepływu — jeśli placówka dysponuje.

Rekomendacje dotyczące harmonogramu pomiarów (przykład protokołu)

  • Baseline (przed zabiegiem): VAS, ROM, algometria (jeśli używana), zdjęcia.

  • Natychmiast po zabiegu (0–30 min): VAS, obserwacja reakcji skórnej, krótkie ROM.

  • Jutrzejsza kontrola (24 h): VAS (jeśli oczekiwane zmiany w krótkim czasie), ewentualny telefon/telekonsultacja.

  • Pierwsza wizyta kontrolna (7–14 dni): VAS, ROM, obiektywne miary, ocena efektu czynnikowego.

  • Ostateczna ocena kursu terapii (po 4–6 sesjach lub 6–12 tyg.): zestaw PROMs, obiektywne testy, decyzja o kontynuacji/zmianie strategii.

Kryteria klinicznej istotności (przykładowe progi)

  • VAS/NRS — zmiana o ≥2 punkty (NRS 0–10) lub ≥10–20 mm (VAS 0–100 mm) uznawana najczęściej za minimalnie istotną zmianę kliniczną (MCID) w bólach mięśniowo-szkieletowych. (Uwaga: specyficzne MCID zależą od populacji i narzędzia.)

  • ROM — poprawa zależna od stawu; np. poprawa o ≥10° może być istotna dla funkcji barku/szyi.

  • Algometria — wzrost progu bólu o określony % (np. 20%) uznawany za poprawę.

  • Funkcja / PROMs — zmiana powyżej opublikowanego MCID dla danego narzędzia (np. ODI).

(Uwaga: w materiałach kursowych podać źródła MCID dla konkretnych narzędzi.)

Format i przykładowe szablony dokumentów

1) Karta zabiegu — skrócony wzór (jednostronicowy)

  • ID pacjenta: ______

  • Data: ______ Godz.: ______

  • Wykonujący: ______

  • Wskazanie: ______

  • Typ zabiegu: ______ (suchy/mokry/gliding/… )

  • Narzędzia: ______

  • Parametry: podciśnienie: ______ (mmHg / opis), czas: ______ min, ilość cykli: ______

  • Lokalizacja: ______

  • VAS przed: __ / po: __ / 24h: __

  • ROM (przed/po): ______

  • Reakcje skórne: ______ (opis + zdjęcie TAK/NIE)

  • Działania pozabiegowe / zalecenia: ______

  • Zdarzenia niepożądane: ______

  • Podpis wykonującego: ______

2) Karta oceny efektów (metryka 1-3 sesje) — tabela

Data Sesja # VAS przed VAS po ROM pr. ROM po Algometria pr. Algometria po Uwagi

3) Formularz zgody na wykorzystanie zdjęć do edukacji/publikacji

  • Dane, cel wykorzystania, zasięg użycia (anonimizacja lub zgoda na wizerunek), podpis pacjenta i data.

(Te szablony można wkleić do Moodle jako formularze PDF/DOCX; jeżeli chcesz, mogę teraz wygenerować je w plikach do pobrania.)

Procedura zgłaszania zdarzeń niepożądanych i audyt

  1. Zdarzenie → natychmiastowa interwencja (pierwsza pomoc) → wpis do karty zdarzeń → powiadomienie przełożonego/mentora.

  2. Rejestr zdarzeń niepożądanych: ID zdarzenia, data, opis, działania naprawcze, rekomendacje zapobiegawcze.

  3. Miesięczny/kwartalny audyt: losowa analiza 10% dokumentacji (kompletność kart, zgodność z protokołem, częstość zdarzeń).

  4. Wnioski z audytu: szkolenia korygujące, zmiana protokołów, aktualizacja formularzy.

RODO, przechowywanie danych i anonimizacja

  • Dane osobowe przechowywać w sposób bezpieczny (zaszyfrowane pliki, dostęp tylko dla uprawnionego personelu).

  • Zdjęcia i materiały edukacyjne: wymagana pisemna zgoda pacjenta na użycie (oddzielny dokument).

  • Czas przechowywania dokumentacji medycznej zgodnie z prawem lokalnym (w Polsce: dokumentacja medyczna zwykle 20 lat od ostatniego wpisu — sprawdzić aktualne przepisy).

  • Procedura anonimizacji do celów publikacji: usunięcie identyfikatorów, zatarcie cech rozpoznawczych, zachowanie kopii oryginalnej w bezpiecznym archiwum.

Jak przygotować portfel przypadków (case portfolio) — elementy obowiązkowe

  • Skrócony opis pacjenta (anonimizowany), historia choroby, cel interwencji.

  • Karta zabiegu z parametrami.

  • Fotodokumentacja „przed/po” (zgoda).

  • Wyniki pomiarów (VAS, ROM, algometria).

  • Krótka interpretacja/omówienie wyniku + wnioski (co zadziałało, co zmienić).

  • Podpis mentora/superwizora potwierdzający poprawność.

Portfel powinien zawierać min. 10 różnorodnych przypadków do uzyskania certyfikatu praktycznego (różne etiologie, różne techniki).

Propozycja roboczego zestawu pól do e-karty (CSV / tabela bazy danych)

patient_id, date, therapist_id, indication, technique, cup_type, cup_size, vacuum_mmHg, exposure_min, cycles, location_notes, VAS_before, VAS_after, ROM_before_deg, ROM_after_deg, alg_before, alg_after, photos_before_link, photos_after_link, adverse_event_flag, adverse_event_desc, followup_date, notes

Udostępnij tę strukturę programiście/administratorowi Moodle lub systemu medycznego jako wzorzec importu/eksportu.

Propozycje KPI i metryk dla praktyki (do raportów menedżerskich / CPD)

  • Średnia zmiana VAS po 1 sesji.

  • Procent pacjentów z redukcją VAS ≥2 po 3 sesjach.

  • Liczba powikłań na 1000 zabiegów.

  • Średni czas między sesjami a poprawą funkcji (ROM).

  • Liczba zarejestrowanych case reports rocznie.

Przykładowy zapis przypadku — gotowy do wklejenia (skrót)

Pacjent: P001 (anonim) | Wiek: 42 | Data: 2025-10-01
Wskazanie: przewlekły ból karku >6 mies.
Wywiad: brak leków p/zakrzepowych, brak chorób ogólnych.
Zabieg: suche bańkowanie statyczne + gliding, silikonowe bańki #small, vacuum ~-200 mmHg (manualnie regulowane), ekspozycja 8 min, 2 cykle.
Wyniki: VAS przed 7/10 → natychmiast po 4/10; ROM rotacja prawej 45° → 60°; brak powikłań.
Rekomendacja: 3 sesje w odstępie 7 dni, kontrola 14 dni po 3. sesji.
Podpis: mgr X. (mentor: dr Y.)

Sugerowane ćwiczenia praktyczne dla kursantów (do wprowadzenia w kursie)

  1. Ćwiczenie dokumentacyjne: wypełnienie 5 kart zabiegowych na podstawie nagrania wideo (ocena kompletności i zgodności).

  2. Ćwiczenie pomiarowe: pomiar ROM i algometrii u ochotnika przed/po zabiegu — ocena powtarzalności.

  3. Ćwiczenie audytowe: analiza 5 anonymowanych kart — identyfikacja braków i rekomendacje naprawcze.


7. Postawa etyczna, empatyczna i odpowiedzialna wobec pacjenta oraz współpracowników

Kursant rozwinie i udokumentuje trwałą postawę zawodową: etyczną, empatyczną i odpowiedzialną. Obejmuje to rozumienie i stosowanie zasad deontologicznych, posługiwanie się kompetencjami komunikacyjnymi (zarówno werbalnymi, jak i niewerbalnymi), utrzymywanie granic zawodowych, odpowiedzialne zarządzanie ryzykiem klinicznym, kulturą i wrażliwością religijną (szczególnie w kontekście hijama), oraz współpracę interdyscyplinarną. Postawa ta ma być widoczna w codziennej praktyce, dokumentacji i decyzjach terapeutycznych.

Składniki postawy — kompetencje do osiągnięcia

1. Etyka zawodowa i deontologia

  • Znajomość i stosowanie kodeksu etycznego (zachowanie poufności, uczciwość wobec pacjenta, rzetelność w dokumentacji).

  • Podejmowanie decyzji zgodnych z najlepszym interesem pacjenta, a nie prywatnym zyskiem.

  • Uczciwe informowanie o korzyściach i ograniczeniach terapii („transparentność dowodu”).

2. Empatia i umiejętność komunikacji terapeutycznej

  • Aktywne słuchanie (parafrazowanie, echo), rozpoznawanie emocji pacjenta i adekwatna empatyczna odpowiedź.

  • Dostosowanie języka do poziomu pacjenta — unikanie żargonu.

  • Zdolność do formułowania jasnych instrukcji przed- i pozabiegowych oraz omawiania ryzyka w sposób zrozumiały.

3. Odpowiedzialność kliniczna i zawodowa

  • Przyjmowanie odpowiedzialności za decyzję terapeutyczną (uzasadnienie wyboru metody, parametry).

  • Skierowanie pacjenta do lekarza/specjalisty, gdy wymaga tego stan zdrowia.

  • Prowadzenie dokumentacji zgodnie z prawem i dobrymi praktykami (kompletność, czytelność, RODO).

4. Granice profesjonalne i samokontrola

  • Utrzymywanie relacji terapeutycznej: brak wykorzystywania seksualnego, finansowego czy emocjonalnego.

  • Radzenie sobie z prośbami pacjenta poza zakresem kompetencji — umiejętność powiedzenia „nie” i zaproponowania alternatywy.

  • Umiejętność przyjmowania feedbacku i krytyki od pacjenta, kolegów i mentorów.

5. Wrażliwość kulturowa i religijna

  • Rozumienie i respektowanie praktyk kulturowych/religijnych pacjenta (np. hijama) oraz świadomość, kiedy takie praktyki kolidują z prawem czy bezpieczeństwem.

  • Umiejętność prowadzenia rozmowy kulturowo-szanującej i dokumentowania zgód specyficznych.

6. Współpraca interdyscyplinarna

  • Komunikowanie się z lekarzami, rehabilitantami i innymi specjalistami w sposób rzeczowy, obiektywny i zwięzły.

  • Umiejętność przekazywania istotnych informacji i pisemnych opisów przypadków.

7. Samoświadomość i rozwój zawodowy

  • Monitorowanie własnych uprzedzeń i ograniczeń kompetencyjnych; korzystanie ze superwizji.

  • Planowanie rozwoju (CPD) i krytyczna refleksja nad praktyką (audit, case review).

Konkretne umiejętności komunikacyjne — gotowe frazy i techniki

A. Otwarcie rozmowy i uzyskanie zgody

  • „Dziękuję, że Pan(i) do mnie przyszedł. Czy mogę krótko opisać, na czym polega proponowany zabieg i jakie są możliwe korzyści oraz ryzyka?”

  • „Czy ma Pan(i) pytania zanim przejdziemy dalej? Chcę mieć pewność, że wszystko jest jasne.”

B. Empatia wobec lęku i bólu

  • „Widzę, że mówi Pan(i) o dużym bólu — to musi być trudne. Zanim zaczniemy, powiedzmy sobie, co odczuwa Pan(i) teraz, żeby mogłem/mogła to uwzględnić.”

  • Technika parafrazy: „Słyszę, że obawia się Pan(i) krwawienia po hijamie — rozumiem, to naturalne. Wyjaśnię dokładnie, jakie środki bezpieczeństwa stosujemy.”

C. Mówienie „nie” i skierowania

  • „Nie mogę wykonać tej procedury w sposób inwazyjny bez nadzoru medycznego. Mogę zaproponować alternatywę bezinwazyjną i pomóc w skierowaniu do lekarza.”

  • „Ze względu na Pana(i) leki przeciwzakrzepowe nie jest to bezpieczne. Proponuję konsultację z lekarzem i odroczenie zabiegu.”

D. Pozabiegowe instrukcje i zarządzanie oczekiwaniami

  • „Oczekiwane natychmiastowe efekty to zmniejszenie napięcia i subiektywna ulga; pełny efekt funkcjonalny może wymagać kilku sesji.”

  • „Jeśli pojawi się nasilone krwawienie, gorączka lub niepokojące reakcje skórne, proszę natychmiast skontaktować się z nami lub udać na izbę przyjęć.”

Sytuacje trudne — algorytmy postępowania (praktyczne)

1. Pacjent żąda zabiegu mimo przeciwwskazań (np. jest na NOAC)

  1. Uprzejmie, stanowczo wyjaśnij przeciwwskazanie i ryzyko.

  2. Zaproponuj alternatywę mniej inwazyjną lub odroczenie.

  3. Jeżeli pacjent nalega — udokumentuj odmowę i skieruj do lekarza.

  4. Zaoferuj pomoc w kontakcie/skierowaniu do specjalisty.

2. Pacjent składa skargę/zarzut o błąd

  1. Zachowaj spokój; wysłuchaj bez przerywania.

  2. Udokumentuj szczegóły, zaoferuj natychmiastową ocenę stanu pacjenta.

  3. Poinformuj o procedurze formalnego zgłoszenia skargi i dalszym postępowaniu.

  4. Poinformuj przełożonego/mentora i uruchom procedurę rejestracji zdarzenia.

3. Pacjent ujawnia informacje wrażliwe (trauma, przemoc)

  1. Postępuj wg lokalnych regulacji — zapewnij bezpieczeństwo pacjenta.

  2. Zapewnij empatię i prywatność; zaproponuj odpowiednie skierowanie (psychoterapia, psychiatra, pomoc społeczna).

  3. Jeśli istnieje obowiązek prawny zgłoszenia (np. przemoc wobec dzieci), wykonaj go zgodnie z procedurami i dokumentacją.

Ocena postawy — rubryka do OSCE / superwizji

Kryteria oceniane (przykładowa skala 0–4)

  1. Uprzejmość i otwarcie rozmowy (0–4)

  2. Jasność przekazu o ryzyku i korzyściach (0–4)

  3. Empatyczne reagowanie na emocje pacjenta (0–4)

  4. Utrzymanie granic i profesjonalizmu (0–4)

  5. Zdolność do odmowy/Skierowania przy przeciwwskazaniu (0–4)

  6. Dokumentacja rozmowy i zgody (0–4)

  7. Współpraca z zespołem; przekazanie informacji (0–4)

Minimalne wymaganie zaliczenia: suma ≥ 24/28 oraz brak punktów 0 w kryteriach bezpieczeństwa (np. zgoda, przeciwwskazania).

Checklista etyczna do użycia przy każdej procedurze (skrótowa)

  • Uzyskałem/am świadomą zgodę pacjenta (pisemnie).

  • Omówiłem/am możliwe alternatywy i ograniczenia terapii.

  • Sprawdziłem/am leki pacjenta pod kątem przeciwwskazań.

  • Zapewniłem/am prywatność i wygodę pacjenta.

  • Zarejestrowałem/am rozmowę i parametry w dokumentacji.

  • Poinformowałem/am o możliwych powikłaniach i instrukcjach pozabiegowych.

  • Zaproponowałem/am plan kontynuacji i/lub skierowanie jeśli konieczne.

Nauczanie postawy — metody i aktywności kursowe

  1. Warsztaty z symulacją komunikacyjną — role-playing trudnych rozmów (odmowa, skarga, lęk pacjenta).

  2. Stacje OSCE dedykowane „miękkim umiejętnościom” (empathetic communication, obtaining informed consent, handling complaints).

  3. Analiza przypadków i dyskusje etyczne — grupowe case reviews z moderatorem.

  4. Superwizja i feedback 360° — ocena od mentora, pacjenta-standina i rówieśników.

  5. Dziennik refleksyjny — kursant raz w tygodniu opisuje wyzwania etyczne i sposób ich rozwiązania; mentor komentuje.

Remediacja i rozwój — plan dla kursanta z deficytami postawy

  1. Identyfikacja obszarów do poprawy (na podstawie OSCE, feedbacku).

  2. Indywidualny plan rozwoju: 4 sesje coachingowe + 4 sesje symulacyjne w ciągu 8 tygodni.

  3. Ponowna ocena przez niezależnego assessora.

  4. Wymóg notowania i przedstawienia 3 zadań refleksyjnych przed ponowną oceną.

KPI i metryki zachowań etycznych (do monitoringu praktyki)

  • % pacjentów potwierdzających, że otrzymali jasne informacje przed zabiegiem (ankieta satysfakcji).

  • Liczba skarg formalnych na 1000 zabiegów.

  • % przypadków, w których dokumentacja zgody była kompletna.

  • Liczba skierowań do lekarza w stosunku do liczby zabiegów (monitorowanie prawidłowości skierowań).

Rekomendowane polityki i procedury do wprowadzenia w szkole/placówce

  • Polityka zgody świadomej (formularze, procedura omawiania ryzyka).

  • Kodeks postępowania zawodowego (przykładowy dokument do podpisu nowego pracownika).

  • Procedura postępowania ze skargą i rejestru zdarzeń niepożądanych.

  • Standard komunikacji międzyprofesjonalnej (SBAR — Situation, Background, Assessment, Recommendation) do przekazywania informacji lekarzom.

  • Procedura wrażliwości kulturowej — lista pytań i zasad dotycząca praktyk takich jak hijama.


8. Gotowość do dalszego rozwoju zawodowego i krytycznej oceny własnej praktyki

Cel rozdziału

Wykształcenie u kursanta trwałej postawy uczenia się przez całe życie oraz systematycznej, rzetelnej praktyki refleksyjnej i audytowej. Uczestnik po zakończeniu kursu potrafi zaplanować i realizować spersonalizowany program CPD (Continuing Professional Development), prowadzić krytyczną autoewaluację swojej praktyki i wyników terapeutycznych, korzystać z superwizji oraz wdrażać zmiany w praktyce na podstawie danych (audit kliniczny, case series). Gotowość rozumiana jest tu jako praktyczna zdolność: plan → wykonanie → pomiar → korekta.

Zawartość merytoryczna (szczegółowo)

1) Filozofia ciągłego rozwoju zawodowego

  • Rozróżnienie: uczenie formalne (kursy, studia podypl.), nieformalne (czytanie, webinaria), praktyczne (superwizja, staże) i refleksyjne (dziennik, case review).

  • Cel CPD: nie tylko zdobywanie godzin, lecz realna poprawa efektów terapeutycznych i bezpieczeństwa pacjentów.

2) Planowanie rozwoju — model SMART i mapowanie kompetencji

  • Narzędzie: analiza luki kompetencyjnej (self-audit + feedback od mentora).

  • Tworzenie celów SMART (Specific, Measurable, Achievable, Relevant, Time-bound) powiązanych z modułami kursu (np. „Do końca 3 miesięcy poprawić średnią redukcję VAS u pacjentów z bólem szyi o ≥1,5 pkt przez zastosowanie technik gliding + algorytm X”).

  • Mapowanie ścieżek rozwoju: klinika, nauka, edukacja, badania, zarządzanie.

3) Systematyczna refleksja nad praktyką

  • Dziennik refleksyjny: struktura „co się stało — dlaczego tak — co następnym razem” (3 pytania) z krótkim komentarzem mentora co najmniej raz na 4–8 tygodni.

  • Metoda Gibbs / Schön do pogłębionej analizy trudnych przypadków.

  • Wpisy obligatoryjne: każdy przypadek nieoczekiwany/skomplikowany + każda skarga pacjenta.

4) Superwizja i mentoring

  • Modele: indywidualna (1:1), grupowa (case review), obserwacja bezpośrednia i zdalna (wideo).

  • Kontrakt superwizyjny: cele, częstotliwość (np. min. 1×miesięcznie przez pierwsze 12 miesięcy po kursie), zasady poufności, sposób dokumentacji.

  • Role mentora: walidacja kompetencji technicznych, etyczne wsparcie, pomoc w planie CPD.

5) Projektowanie i prowadzenie małych badań/ audytów klinicznych

  • Prosty cykl audytu klinicznego: wybór problemu → standardy odniesienia → pomiar stanu obecnego → wprowadzenie zmian → re-measure → wnioski.

  • Jak zaprojektować case series: wybór kryteriów inkluzji, standaryzacja parametrów zabiegu, sposób zbierania danych (karty zabiegowe, PROMs), zgoda pacjenta na publikację.

  • Elementy statystyki praktycznej: podstawowe testy porównawcze (t-test, Wilcoxon), opis trendów, interpretacja kliniczna (nie tylko p-value).

6) Dokumentacja rozwoju i portfel kompetencji

  • Co gromadzić: certyfikaty, potwierdzenia godzin praktyki, karty zabiegów, feedback od mentorów, case studies z pełną dokumentacją (anonimizowaną), wpisy z dziennika refleksyjnego.

  • Formaty: cyfrowe portfolio (PDF/HTML) i papierowa teczka; zasady bezpieczeństwa danych.

7) Kryteria re-akredytacji i standardy etyczne

  • Propozycja okresu recertyfikacji (np. 3 lata) z wymogiem X godzin CPD, Y godzin praktyki, min. Z superwizji i przedstawieniem portfela przypadków.

  • Znaczenie auditów jakości i udziału w społeczności praktyków (case meetings, konferencje).

8) Rozwój naukowy i umiejętności publikacyjne

  • Jak napisać prosty case report: struktura (abstract, intro, case, discussion, references), wymagania etyczne i zgoda pacjenta.

  • Jak konwertować praktykę kliniczną w pytanie badawcze; krok po kroku tworzenie protokołu małego badania.

Konkretne kompetencje i wskaźniki osiągnięcia (learning outcomes)

Po ukończeniu modułu kursant będzie:

  1. Potrafił przygotować roczny, spersonalizowany plan CPD powiązany z mierzalnymi KPI.

  2. Prowadził dziennik refleksyjny i przedstawił 3 krytyczne wpisy z komentarzem mentora.

  3. Przeprowadził co najmniej jeden mini-audit kliniczny lub case series (min. 5–10 przypadków) z raportem i wnioskami.

  4. Udokumentował portfolio zawierające dowód wykonanych zabiegów (min. X), certyfikaty i opinie superwizora.

  5. Wykazał umiejętność wdrożenia zmian w praktyce na podstawie wyników audytu (przykład: zmiana protokołu, skrócenie/zmiana parametrów zabiegów, wdrożenie formularza zgody).

Metody dydaktyczne i praktyczne aktywności (konkret)

  • Warsztaty planowania CPD (2–4 h) — tworzenie indywidualnych planów SMART pod opieką mentora.

  • Sesje superwizyjne (min. 4 podczas kursu) — obserwacja, feedback, omawianie trudnych przypadków.

  • Laboratoria badawcze: mini-wprowadzenie do analizy danych i pisania case report (4–8 h).

  • Zajęcia z audytu klinicznego — przygotowanie i prezentacja wyników audytu przed grupą.

  • Zadania domowe: 3 wpisy refleksyjne, analiza jednego przypadku według struktury „problem → interwencja → wynik → wnioski”.

System oceny kompetencji rozwojowych

  • Portfolio (waga 50%): kompletność dokumentów, jakość case studies, dowody superwizji.

  • Mini-audit / case series (waga 30%): poprawność metodologii, interpretacja wyników, propozycje zmian.

  • Ocena mentora (waga 10%): feedback z superwizji dotyczący zaangażowania i poprawy praktyki.

  • Wpisy refleksyjne (waga 10%): jakość refleksji, zastosowanie teorii do praktyki.

Minimalne progi zaliczenia: portfolio kompletne + pozytywna opinia mentora + przedstawienie audytu z wnioskami.

Przykładowy roczny plan CPD — konkret (dla absolwenta kursu)

Miesiąc 0–3:

  • Ustalenie celów SMART (3 cele) + podpisany kontrakt rozwojowy z mentorem.

  • 2 webinaria (po 2 h) z zaawansowanych technik gliding.
    Miesiąc 4–6:

  • Udział w warsztacie praktycznym (2 dni) — techniki powięziowe.

  • Przeprowadzenie pierwszych 10 znormalizowanych zabiegów dokumentowanych w karcie.
    Miesiąc 7–9:

  • Mini-audit: porównanie VAS/ROM przed/po 10 przypadkach → raport.

  • Feedback od mentora + wdrożenie jednej zmiany w protokole.
    Miesiąc 10–12:

  • Przygotowanie i złożenie 1 case report do wewnętrznego portalu / konferencji.

  • Podsumowanie roczne: aktualizacja planu CPD na kolejny rok.

Narzędzia i szablony praktyczne (do wdrożenia natychmiast)

  • Szablon planu CPD (Excel/Doc): cele SMART, działania, terminy, mierniki, mentor.

  • Dziennik refleksyjny — format elektroniczny/PDF z polem: co zrobiłem, jaki był efekt, czego się nauczyłem, plan działania.

  • Kontrakt superwizyjny — wzór do podpisu.

  • Checklista mini-auditu — kroki i pola do wypełnienia.

  • Szablon case report (struktura).

  • Portfolio checklist (co musi się znaleźć, wymagane załączniki).

KPI i metryki sukcesu (do monitorowania)

  • Liczba godzin CPD rocznie (cel min. 30–50 h w zależności od skali).

  • Liczba zrealizowanych superwizji/mentoringów (min. 6/rok).

  • Liczba przeprowadzonych auditów/ case series (min. 1/rok).

  • Poprawa kliniczna wg KPI (np. średnia redukcja VAS u określonej grupy pacjentów).

  • Liczba publikacji / wystąpień konferencyjnych (cel: 1 case report / rok).

Zarządzanie barierami i motywacją

  • Typowe bariery: brak czasu, koszty, brak mentora.

  • Rozwiązania: micro-learning (15–30 min), współpraca z lokalną kliniką/uniwersytetem, buddy system (wymiana praktyk między kursantami), stypendia szkoleniowe.

  • Techniki motywacyjne: KPI publiczne w grupie, nagrody wewnętrzne (badge, rekomendacja mentora), cotygodniowe krótkie cele.

Ryzyka i odpowiedzialność

  • Ryzyko pozornej „rozwodnionej” edukacji (gromadzenie godzin bez realnej poprawy) → rekomendacja: minimum 30% CPD powinno być praktyczne i audytowane.

  • Odpowiedzialność prawna: dokumentowanie działań i zgód, szczególnie przy publikacjach i użyciu zdjęć.

Szkolenie trenerów i mentorów — co musi zawierać program mentorski

  • Umiejętności feedbacku konstruktywnego, prowadzenie superwizji, ocena portfolio, elementy etyki CPD.

  • Narzędzia oceny kompetencji rozwojowych i prowadzenia auditu.

Przykładowe zadania / ćwiczenia dla kursantów (do wprowadzenia natychmiast)

  1. Stwórz własny plan CPD na 12 miesięcy (max 1 strona) i przedstaw mentorowi.

  2. Prowadź 12-tygodniowy dziennik refleksyjny (1 wpis/tydzień) — wybrane 3 wpisy omów na superwizji.

  3. Zrealizuj mini-audit: zbierz 10 przypadków wg standaryzowanego formularza, przeanalizuj wyniki i przygotuj 5-minutową prezentację z wnioskami.

  4. Przygotuj 1 anonymizowany case report i prześlij do wewnętrznego magazynu/portalu edukacyjnego.