1.1. Efekty kształcenia (knowledge, skills, attitudes): Umiejętność doboru odpowiedniej techniki, narzędzi i parametrów terapii

4. Umiejętność doboru odpowiedniej techniki, narzędzi i parametrów terapii

Krótki cel rozdziału

Kursant po ukończeniu tej jednostki potrafi systematycznie i bezpiecznie dobrać:

techniki (rodzaje i warianty bańkowania),
narzędzia (typ baniek, źródło próżni, akcesoria),
parametry zabiegowe (stopień podciśnienia, czas ekspozycji, sposób aplikacji, sekwencję zabiegów) —
w oparciu o cel terapeutyczny, stan kliniczny pacjenta oraz zasady bezpieczeństwa. Potrafi uzasadnić wybór, udokumentować parametry oraz przeprowadzić modyfikacje w czasie rzeczywistym.

Operacyjne efekty kształcenia (po zakończeniu rozdziału kursant potrafi)

Przeprowadzić analizę celu terapeutycznego i dopasować do niego technikę (np. drenaż vs. rozluźnienie powięzi vs. interwencja na trigger point).
Wybrać odpowiedni sprzęt (szkło/silikon/plastik, pompka ręczna vs. elektryczna) oraz ocenić jego przydatność w danym przypadku.
Ustawić i monitorować parametry zabiegowe: natężenie podciśnienia, czas trwania, cykle pulsacyjne lub ciągłe, sposób przesuwania baniek.
Modyfikować parametry zależnie od reakcji pacjenta i obserwowanych efektów skórnych/tkankowych.
Dokumentować parametry i uzasadnienie kliniczne w karcie zabiegowej.
Stosować adaptacje techniczne dla grup szczególnych (dzieci, osoby starsze, pacjenci na lekach przeciwkrzepliwych, kobiety w ciąży itd.).

Zakres merytoryczny (szczegółowe tematy do omówienia)

1. Analiza celu terapeutycznego — mapa decyzyjna

Złagodzenie bólu mięśniowo-powięziowego / praca z trigger point → technika: statyczna bańka punktowa lub gliding + krótkie do średniego czasu ekspozycji; wyższe lokalne zassanie w punkcie spustowym (ostrożnie).
Rozluźnienie powięzi i przywrócenie ślizgu → technika: fascial cupping (dłuższe trakcje, gliding wzdłuż linii powięziowej), średnie podciśnienie, dłuższe cykle.
Drenaż limfatyczny / usuwanie obrzęków → technika: pulsacyjne, niskie podciśnienie, krótkie cykle i przesuwne ruchy kierunkowe ku węzłom limfatycznym.
Regeneracja sportowa / szybkie odświeżenie tkanek → technika: flash cupping + gliding; krótki czas, umiarkowane podciśnienie.
Mokra hijama (usuwanie krwi) → technika: wet cupping pod kontrolą aseptyczną, tylko u pacjentów po kwalifikacji i tam, gdzie prawo oraz nadzór medyczny na to pozwalają.

2. Dobór narzędzi — cechy i zastosowania

Bańki szklane — klasyczne, dobre do ogniskowego zassania i efektu terapeutycznego; wymagają ostrożności (łamanie, poślizg), stosowane często w praktyce statycznej.
Bańki silikonowe — elastyczne, bezpieczne, dobre do glidingu i pracy na obszarach krzywoliniowych; łatwe w dezynfekcji.
Bańki plastikowe (z zaworem) — kompatybilne z pompkami; dobre do kontroli podciśnienia.
Pompy manualne — pozwalają na kontrolę podciśnienia ręcznie; mobilne i ekonomiczne.
Pompy elektryczne z manometrem — precyzyjna regulacja mmHg, tryby pulsacyjne, przydatne w pracy klinicznej z większą liczbą pacjentów i w przypadkach wymagających powtarzalności parametrów.
Akcesoria: środki poślizgowe (do gliding), opatrunki, środki aseptyczne, manometr (jeśli brak w urządzeniu), jednorazowe osłony.

3. Parametry zabiegowe — definicje i praktyka

Stopień podciśnienia — wartości orientacyjne i zasady (przykłady ogólne, bez podawania sztywnych procedur medycznych): niskie → łagodne efekty, mniejsze ryzyko wybroczyn; średnie → skuteczne dla prac na powięzi; wysokie → silny efekt, wyższe ryzyko zmian skórnych — stosować ostrożnie. Ważne: stosować urządzenia z manometrem tam, gdzie wymagana jest precyzja.
Czas ekspozycji — krótkie (30–90 sek) dla flash cupping; standardowe (5–12 min) dla statycznych zabiegów mięśniowo-powięziowych; dłuższe (12–20+ min) dla powięziowego release (tylko u wyselekcjonowanych pacjentów).
Tryb aplikacji — statyczne vs. przesuwne; pulsacyjne/intermitujące — wybór zależny od celu.
Sekwencja — kolejność zabiegów podczas jednej sesji: np. rozgrzewka (krótki gliding), główny etap (statyczne lub fascial cupping), stonowanie (łagodny gliding), przerwy między aplikacjami.

4. Parametry jakościowe — co monitorować w trakcie

reakcja subiektywna pacjenta (skala bólu, dyskomfort),
wygląd skóry pod i wokół bańki (erythema, wybroczyny, pęcherze),
tętno/ciśnienie w razie podejrzenia reakcji ogólnoustrojowej,
zmiana zakresu ruchu / napięcia mięśniowego przed i po zabiegu.

5. Modyfikacje parametrów dla grup szczególnych

Dzieci — minimalne podciśnienie, krótkie czasy, unikać mokrej hijamy; uzyskać zgodę opiekuna.
Osoby starsze — uwzględnić cienkość skóry, teleangiektazje; preferować niższe podciśnienie.
Pacjenci na lekach przeciwzakrzepowych — unikać wysokich podciśnień, skrócić czas, rozważyć alternatywy; konsultacja lekarska.
Ciąża — unikać obszaru brzucha i dużych naczyń; preferować bardzo łagodne techniki lub odłożyć zabieg.
Pacjenci z bliznami/zwłóknieniami — stosować techniki powięziowe z większą ostrożnością; skonsultować z chirurgiem jeśli niedawna operacja.

6. Integracja z innymi procedurami

Kolejność: często bezpieczniej wykonać bardziej agresywną interwencję (np. mocniejsze statyczne) po zastosowaniu rozgrzewającego glidingu; akupunkturę zwykle wykonuje się przed lub po bańkowaniu – ważne jest zachowanie aseptyki przy mokrej hijamie.
Kombinacje: gliding + technika manualna; akupunktura + krótkie baniek statycznych — każdy kombinowany protokół musi być uargumentowany i przetestowany.

Proponowany algorytm doboru techniki — krok po kroku (praktyczny)

Określ cel terapeutyczny (ból / ROM / drenaż / regeneracja).
Oceń pacjenta (wywiad, przeciwwskazania, stan skóry, leki).
Wybierz kategorie techniki (sucha statyczna / sucha przesuwna / pulsacyjna / mokra / fascial).
Wybierz narzędzie odpowiadające technice (np. silikon + pompka ręczna dla gliding; szkło + pompka dla mocniejszego statycznego efektu).
Ustal parametry początkowe: niskie → średnie podciśnienie, czas zgodnie z protokołem, tryb aplikacji.
Wykonaj próbę (krótkie na 30–60 s) i oceń reakcję; jeśli OK → kontynuuj; jeśli zbyt silna reakcja → zmniejsz podciśnienie / skróć czas.
Monitoruj w trakcie (komfort pacjenta, skóra); notuj parametry.
Zakończ i oceń efekt (subiektywne zmniejszenie bólu, ROM), zaplanuj dalsze sesje i dokumentuj.

Przykładowe protokoły (szablony do adaptacji)

Protokół A — punktowy trigger point (np. m. czworoboczny)
Narzędzie: silikonowa bańka mała
Parametry: niskie–średnie podciśnienie, czas: 5–8 min; opcjonalny gliding 1–2 min na zakończenie.
Monitorowanie: VAS przed/po, palpacja napięcia po zabiegu.
Protokół B — fascial release linii tylnej (grzbiet)
Narzędzie: większe bańki plastikowe + pompa z manometrem
Parametry: średnie podciśnienie kontrolowane, sekwencja przesuwna wzdłuż linii powięziowej, cykle 8–12 min na stację, przerwy 2–3 min.
Monitorowanie: ROM, subiektywne odczucie „rozluźnienia”, dokumentacja zdjęciowa.
Protokół C — drenaż limfatyczny kończyny górnej
Narzędzie: silikonowe bańki, tryb pulsacyjny lub intermitujący
Parametry: niskie podciśnienie, krótkie cykle (1–2 min) przesuwne od obwodu ku pachowym węzłom.
Monitorowanie: obwód kończyny przed/po, uwaga na bolesność i przerwania może wskazywać konieczność konsultacji.

(Szablony należy dopracować lokalnie z uwzględnieniem przepisów i kompetencji wykonawcy.)

Dokumentacja i komunikacja — co zapisać i jak uzasadnić wybór

Cel zabiegu i planowana technika.
Wybrane narzędzia (typ, rozmiar) i źródło próżni.
Parametry: poziom podciśnienia (jeśli mierzony), czas ekspozycji, liczba cykli, kierunek przesuwu.
Obserwacje: skóra (przed/po), subiektywna ocena pacjenta, komplikacje.
Uzasadnienie kliniczne: dlaczego ta technika/parametry były adekwatne do celu (krótki komentarz).

Kryteria oceny umiejętności (propozycja dla OSCE i ocen praktycznych)

Merytoryczne uzasadnienie wyboru (0–25 pkt): czy kursant potrafi logicznie powiązać cel z techniką.
Wybór sprzętu i ustawienie parametrów (0–25 pkt): adekwatność narzędzi i realistyczność parametrów.
Wykonanie i bezpieczeństwo (0–30 pkt): prawidłowa aplikacja, aseptyka, monitorowanie reakcji.
Dokumentacja i instrukcje pozabiegowe (0–20 pkt): czy zapisane zostały parametry i zalecenia dla pacjenta.

Minimum zaliczenia: 75% punktów i brak krytycznych błędów bezpieczeństwa.

Zadania praktyczne i checklisty do wdrożenia (dla kursanta i instruktora)

Ćwiczenie 1: Dla trzech różnych celów (ból szyi, obrzęk łydki, ograniczenie ROM barku) przygotuj i wykonaj plan zabiegowy z dobraniem techniki, narzędzi i parametrów. Zrób zdjęcia i zapisz wyniki przed/po.
Ćwiczenie 2: Przeprowadź próbę 60-sekundową z jedną techniką i oceń reakcję skóry oraz poziom komfortu pacjenta — zmodyfikuj parametry i zapisz uzasadnienie.
Checklist pre-proceduralny: cel → przeciwwskazania → narzędzie → parametry początkowe → zgoda → monitoring.
Checklist post-proceduralny: dokumentacja parametrów → obserwacja 10–30 min → instrukcje domowe → zapis kolejnej wizyty.

Ryzyka i działania zapobiegawcze

Nadmierne podciśnienie → ryzyko dużych wybroczyn, pęcherzy; zapobiegać: zaczynać od niższego podciśnienia i zwiększać tylko jeśli bezpieczne.
Zbyt długi czas ekspozycji → zwiększone ryzyko uszkodzenia skóry; zapobiegać: stosować zalecane czasy i robić przerwy.
Nieodpowiedni dobór techniki do stanu pacjenta (np. mokra hijama u pacjenta na NOAC) → konsekwencje medyczne i prawne; zapobiegać: stosować algorytm decyzyjny i konsultować.

Materiały pomocnicze do opracowania i wdrożenia w kursie

Tabela porównawcza technik (CSV/Excel): kolumny — technika, cel, narzędzie, podciśnienie orientacyjne, czas, uwagi.
Formularz planu zabiegowego (PDF/Word) z miejscem na parametry i uzasadnienie.
Krótkie filmy instruktażowe pokazujące ustawienia pomp, próbę 60-sekundową i reakcje skórne.
Bank scenariuszy OSCE (min. 6) z różnymi wymaganiami dotyczącymi doboru techniki.