Poprzedni
Następny

9. Użycie technik dźwiękowych w leczeniu zaburzeń snu

Neurofizjologiczne i psychofizjologiczne podstawy
Zaburzenia snu u osób z demencją często wynikają z dysharmonii neurochemicznej (zaburzenia wydzielania melatoniny, GABA) oraz nadmiernej aktywności układu współczulnego. Dźwięki o niski­-średnim paśmie częstotliwości (0,5–4 Hz, tzw. fale delta i theta) stymulują przełączanie aktywności mózgowej w obszarach pnia mózgu i układu limbicznego w stan sprzyjający zasypianiu. Muzykoterapia wykorzystuje:

  1. Stosy dźwiękowe – delikatne, powtarzalne motywy w tempie 40–60 uderzeń na minutę, wywołujące synchroniczne fale alfa–theta w korze mózgowej.

  2. Szumiące tła (różowy szum, dźwięki natury: fale morskie, deszcz, wiatr w liściach) – działające jak biały szum, maskujące bodźce zewnętrzne i obniżające poziom kortyzolu.

  3. Tonacje binauralne – dźwięki o nieznacznie różniących się częstotliwościach podawane na każdy kanał słuchawkowy, wywołujące percepcję rytmu delta (np. 200 Hz w lewym, 205 Hz w prawym → 5 Hz różnicy).

Praktyczne programy i ćwiczenia

1. Wieczorny „Rytm spokoju”

  • Przygotowanie: ciche pomieszczenie, oświetlenie złagodzone do żółtawego tonu.

  • Ścieżka dźwiękowa: ciąg 20 minut ambientu w tonacji durowej (skala C‑dur), puls 50 BPM, niskie syntezatory grające motyw czterech nut co takt.

  • Ćwiczenie: pacjent leży lub siedzi półleżąco, koncentrując się na regulowanym, powolnym oddechu (4 s wdech/6 s wydech) zsynchronizowanym z rytmem muzyki.

  • Efekt: indukcja fal theta, ułatwienie zasypiania w ciągu 15–20 min.

2. Sesja „Szum natury + przewodnik oddechowy”

  • Przygotowanie: nagrania lasu deszczowego lub szumu fal (60 min).

  • Przebieg:

    1. Terapeuta odtwarza pętlę 10 min efektów natury.

    2. Po 10 min w tle włącza się głos przewodnika: „Skup się na oddechu… oddech staje się coraz głębszy…”.

    3. Głos co 5 min przypomina o wydechu dłuższym od wdechu, aż do minutowej pauzy ciszy.

  • Korzyści: modulacja układu autonomicznego, redukcja napięcia mięśniowego, obniżenie rytmu serca.

3. Binauralna kąpiel dźwiękowa

  • Sprzęt: słuchawki stereo, odtwarzacz z plikiem binauralnym (np. 200 Hz vs 205 Hz).

  • Ćwiczenie: 30‑minutowa sekwencja tonów binauralnych:

    1. 10 min wprowadzające fale alfa (~8 Hz),

    2. 15 min fale theta (~4 Hz),

    3. 5 min fale delta (~1 Hz), kończąc zanikiem dźwięku.

  • Efekt: głęboka relaksacja, sprzyjająca utrzymaniu snu przez dłuższy czas.

4. „Kołysankowy krąg” – grupa wsparcia

  • Uczestnicy: 4–6 seniorów, każdy z kołysaną gitarą lub delikatnym instrumentem perkusyjnym (dzwonki, kalimba).

  • Przebieg:

    1. Terapeuta wybiera prostą kołysankę w 6/8 (np. „Brahms’ Lullaby”).

    2. Grupa powoli wygrywa motyw, zmieniając dynamikę od pianissimo do mezzoforte i z powrotem.

    3. Po 3 powtórzeniach motywu uczestnicy swobodnie improwizują cichymi dźwiękami (szum dzwonków).

  • Korzyści: synchronizacja oddechów w grupie, uwalnianie oksytocyny, poczucie wspólnoty, uspokojenie emocjonalne.

5. Ścieżka relaksacyjna przed snem

  • Komponenty:

    1. 5 min cichego szumu białego,

    2. 10 min monotonnego dźwięku instrumentu (np. sinusoida 60 Hz),

    3. 10 min naturalnego szumu (ptaki o zmierzchu),

    4. 5 min ciszy.

  • Przebieg: odtwarzanie w stałym natężeniu, z redukcją głośności co 2 min o 10 %.

  • Efekt: stopniowe wyciszanie układu słuchowego i autonomicznego, przygotowanie do fazy snu NREM.

Zalecenia i monitorowanie

  • Częstotliwość: codzienne sesje wieczorne przez minimum 2 tygodnie;

  • Długość: 30–60 min przed planowanym czasem snu;

  • Ewaluacja: dzienniczek snu (czas zasypiania, liczba przebudzeń, odczuwany komfort), pulsoksymetr do monitorowania rytmu serca i saturacji.

Poprzez systematyczne stosowanie tych technik dźwiękowych możliwe jest znaczące złagodzenie nocnych zaburzeń snu u osób z demencją, co przekłada się na lepszą jakość życia, stabilizację rytmu dobowego i redukcję objawów nocnej dezorientacji.


Poprzedni
Następny