Muzykoterapia – prak ...

Neurobiologiczne i psychologiczne podstawy poprawy nastroju muzyką
Muzyka wpływa na układ limbiczny, w szczególności na jądra migdałowate i hipokamp, modulując wydzielanie neuroprzekaźników: dopaminy (nagroda, przyjemność), serotoniny (regulacja nastroju) i oksytocyny (więzi społeczne) oraz obniżając poziom kortyzolu (hormonu stresu). Włączenie terapii muzycznej u pacjentów z demencją odwraca część efektów anhedonii i apatii spowodowanych degeneracją kory przedczołowej. Dźwięki o określonych parametrach (tempo 60–80 BPM, tonacja durowa, dynamiczny kontrast) aktywują fałdy oczodołowo-czołowe, sprzyjając podniesieniu poziomu energii i poprawie samopoczucia.

Konstrukcja programu – zasady doboru utworów

1. Tonacja i tryb: preferowanie skali durowej i modalności Lydian oraz Ionian, co wiąże się z odczuwaniem pozytywnych emocji.

2. Tempo i puls: 60–80 BPM w fazie wstępnej; docelowo 90–100 BPM dla wzrostu pobudzenia psychoruchowego.

3. Aranżacja: instrumentacja lekka (fortepian, harfa, instrumenty dęte drewniane) w fazie relaksacji; pełniejsze składy (struny, sekcja rytmiczna) w fazie aktywizującej.

4. Struktura emocjonalna: sekwencja – od spokoju, przez subtelne podbudzenie, do kulminacji radosnej ekspresji, zakończona fragmentem wyciszającym.

Przykłady praktycznych sesji i ćwiczeń

1. Indywidualne sesje „Lista wspomnień”

• Cel: przywołanie pozytywnych autobiograficznych wspomnień, mobilizacja endorfin.

• Przebieg:

  1. Przed sesją terapeuta pozyskuje od rodziny listę 5–7 ponadczasowych utworów z młodości pacjenta.

  2. Sesja: słuchanie każdego utworu w ciszy za pomocą słuchawek, z pauzami na opis odczuć („Pamiętasz ten moment…?”).

  3. Po każdym utworze pacjent rysuje lub opowiada jedno konkretne wspomnienie.

• Korzyści: silna aktywacja hipokampa i kory przedczołowej, redukcja apatii, wzrost dopaminy.

2. Grupowe „Tańczące krzesła”

• Cel: wzajemne wsparcie emocjonalne, wzrost energii.

• Przebieg:

  1. Seniorzy siedzą w kręgu na stabilnych krzesłach.

  2. Nagranie rytmicznej melodii w metrum 4/4 (~100 BPM).

  3. Przy każdym takcie: klaśnięcie, klaśnięcie, jedno uderzenie dłonią w kolano, pauza.

  4. Po 16 taktach: wstają i wymachują rękami do boku, siedzą i ponownie klaśnięcie.

  5. Całość powtarzana 3–4 razy, wprowadzając drobne wariacje: uderzenia w ramiona, obroty tułowia.

• Korzyści: wydzielanie endorfin, poczucie rytmicznej jedności, podniesienie poziomu energii.

3. „Opowieść dźwiękiem” – improwizacja wokalna

• Cel: ekspresja emocji, wzmacnianie oksytocyny.

• Przebieg:

  1. Pacjent wybiera jedną frazę melodyczną („la–la–la”) i improwizuje ją na wybrane słowo („radość”, „słońce”).

  2. Terapeuta akompaniuje na keyboardzie w trybie durowym, podążając za tempem śpiewu pacjenta.

  3. Stopniowo włącza zachęty: zmiana dynamiki (cicho/głośno), modulacja wysokości.

• Korzyści: katartyczna ekspresja, wzrost pewności, poprawa samopoczucia przez świadomą kontrolę głosu.

4. Vibroakustyczne leżenie relaksacyjne

• Cel: głęboka relaksacja, obniżenie kortyzolu.

• Przebieg:

  1. Pacjent leży na materacu z wbudowanymi głośnikami emitującymi niskie częstotliwości (40–60 Hz).

  2. Odtwarzany jest podkład ambientowy w tempie 60 BPM, tonacji durowej, z delikatnymi przejściami harmonicznymi.

  3. 20 minutowe sekwencje fal 2–5 Hz synchronizują fale mózgowe z trybem alfa i theta.

• Korzyści: synchronizacja mózgu, uczucie błogości, wzrost relaksacji mięśniowej.

5. „Radość w dłoniach” – perkusyjne sesje terapeutyczne

• Cel: uwalnianie napięcia emocjonalnego, integracja sensoryczno-motoryczna.

• Przebieg:

  1. W grupie seniorów każdy otrzymuje bongos lub rytmiczne bloki.

  2. Terapeuta wygrywa prosty rytm (np. dół‑dół‑góra‑pauza) i pacjenci powtarzają.

  3. W kolejnych seriach rytm komplikuje się, pacjenci współtworzą improwizację.

• Korzyści: wzrost endorfin, przełamywanie barier komunikacyjnych, poprawa koordynacji.

Parametry zalecane

• Częstotliwość sesji: 3–5 razy w tygodniu, 30–45 min.

• Stopniowanie intensywności: od słuchania pasywnego (15 min) do aktywnych form (45 min).

• Ewaluacja: kwestionariusze nastroju (skala GDS), obserwacja zachowań apatycznych i lękowych.

Systematyczne i wieloaspektowe wykorzystanie muzyki w terapii demencji przynosi nie tylko chwilową ulgę, lecz buduje trwałe rezerwy emocjonalne, poprawiające jakość życia nawet w zaawansowanych stadiach choroby.