Poprzedni

10. Przykłady aktywności muzycznych rozwijających empatię w grupie

Empatia to zdolność rozumienia i współodczuwania emocji innych osób. W muzykoterapii rozwijamy ją poprzez ćwiczenia, które integrują słuchanie, tworzenie dźwięków i uważność na stan wewnętrzny oraz grupowy. Poniżej prezentuję szereg działań pogrupowanych według mechanizmów terapeutycznych, opartych na solidnych podstawach teoretycznych (modely Rogersa, polyfoniczny dialog grupowy, koncepcja „ostrożnego uczestnictwa” Marcusa).

1. Wspólne słuchanie i odzwierciedlanie

Teoria: Aktywne słuchanie Buddah i techniki „klapek na uszy” (Rogers) – pozwalają na pełne zaangażowanie w drugiego człowieka.

1.1. Echo emocji

  • Prowadzący odtwarza fragment muzyki (np. 8‑takty) o wyraźnej dynamice i barwie (np. staccato → napięcie; legato → łagodność).

  • Grupa wybiera, kto będzie „odbicie”: jedna osoba improwizuje krótki motyw oddający emocje usłyszane. Inna osoba za chwilę odtwarza własne „odbicie” na innym instrumencie lub głosem.

  • Praktyka w parach, potem krótki debrief – co czułem, gdy słuchałem partnera?

1.2. Instrumentalne opowieści

  • Wspólnie słuchamy 1‑minutowego utworu narracyjnego (filmowy motyw).

  • Uczestnicy siadają w kole, kolejno improwizują po jednym takcie instrumentem, starając się „dodać” kolejną „scenę” emocjonalną.

  • Celem jest budowanie ciągłości: każdy musi usłyszeć, co zagrał poprzednik, i na nim oprzeć swoją partię.

2. Role‑play dźwiękowy

Teoria: Model dramy psychologicznej Moreno – improwizacja jako odgrywanie ról w bezpiecznej przestrzeni.

2.1. Muzyczny dialog konfliktu

  • Grupa dzieli się na dwie podgrupy (A i B). Każda grupa wybiera instrument-perkusyjny (np. bębny versus bębenki).

  • Grupa A wygrywa prosty rytm w 4/4, symbolizujący „naszą” perspektywę, grupa B – inny w 3/4.

  • Zadanie: przez 2 minuty utrzymać swoje rytmy, następnie zmienić je tak, by „dogadać się” z drugą grupą: znaleźć wspólny rytm 4/4+3/4 czy polirytmię.

  • Celem jest wczucie się w rytmiczny „język” drugiej strony i adaptacja.

2.2. Muzyczna mediacja

  • Uczestnik X odgrywa krótką improwizację (2 takty), wyrażając konflikt emocjonalny.

  • Uczestnik Y, pełniąc rolę mediatora, improwizuje trzeci motyw próbujący „połączyć” dwa stany (motyw X i prowadzącego).

  • Grupa komentuje w formie „co czuję, gdy słucham mediacji”.

3. Improwizacja empatyczna

Teoria: Polyphonic music therapy – śpiew wielu głosów jako symbol dialogu wewnętrznego i zewnętrznego (Bruscia).

3.1. Echo z serca

  • Uczestnicy siedzą w kole, prowadzący intonuje 4‑tonowy motyw otwierający.

  • Każda osoba ma 5 sekund na „oddychanie” motywem własnym (z drobną modyfikacją: zmiana skali, rytmu lub barwy).

  • Ćwiczenie trwa do przejścia przez wszystkich; następuje wspólny finał, gdzie motyw zostaje połączony w wielogłosie.

3.2. Rytmy z empatii

  • Prowadzący wybiera dwa instrumenty: A i B. Każdy uczestnik wybiera, czy będzie grał A czy B.

  • Osoba grająca A wybiera tempo i głośność; osoba grająca B odpowiednio dostosowuje swoje parametry dźwięku, starając się „wejść w buty” pierwszego.

  • Co 30 sekund następuje zamiana: A → B, B → A.

4. Tworzenie wspólnych kompozycji

Teoria: Model ko-kreacji – paradoks jedności i różnicy (Martin Buber, „Ja–Ty” w dźwięku).

4.1. Dźwiękowe mandale

  • Na środku sali umieszczone 4 instrumenty (bęben, szklane miski, kalimba, dzwonki).

  • Grupa ma 10 minut, by utworzyć „okrąg” kompozycji: każdy wchodzi i dodaje swój dźwięk, tworząc warstwy.

  • Na zakończenie następuje chwila milczenia i potem „rozwiązanie” mandali – odwrotne wycofanienie każdego dźwięku.

4.2. Opowieść w akordach

  • Uczestnicy w grupach 3–4 osób wybierają nastrój (radość, smutek, niepokój).

  • Każda grupa wybiera akord początkowy (np. C-dur, a-moll) i kod kolorystyczny kartki przypisanej do emocji.

  • Tworzą 8‑takty: raz akord, raz improwizacja solowa, raz unisono.

  • Po prezentacji inne grupy zgadują, jaki nastrój zakomponowano.

5. Uważność dźwiękowa

Teoria: Mindfulness według Kabat‑Zinna – skanowanie ciała dźwiękiem.

5.1. Dźwiękowy skan ciała

  • Prowadzący gra dźwięk misy tybetańskiej; uczestnicy zamykają oczy i skanują ciało: od stóp po głowę, wyobrażając sobie, że dźwięk „myje” każdą partię ciała.

  • Po dźwięku ostatniej fali każdy improwizuje pojedynczy szmer symbolizujący swój stan po skanie.

5.2. Spacer z dźwiękami

  • Podczas spaceru (w sali czy na korytarzu) uczestnicy wyzwalają dźwięki: szept, klaskanie, stukot w podłogę, tworząc kolektywną ścieżkę.

  • Ćwiczą „stop”: na komendę milkną i uważnie słuchają, co zostało w przestrzeni.

Rozbudowana teoria

  1. Dialog polyfoniczny: wielu uczestników improwizuje jednocześnie, co odzwierciedla złożoność emocji i relacji grupowych.

  2. Model „Ja–Ty”: każda interakcja dźwiękowa jest spotkaniem, w którym słuchający uznaje wartość drugiego uczestnika (Buber).

  3. Teoria przetwarzania emocji: modulowanie motywów (skala, tempo, barwa) odpowiada mechanizmom ekstensji (rozszerzenia) i kontrakcji (ograniczenia) w regulacji afektu.

  4. Bezpieczeństwo terapeutyczne: strukturą każdej aktywności jest jasna umowa (czas, narzędzia, zasady milczenia), co pozwala na eksplorację granic comfort zone.

Dzięki powyższym ćwiczeniom uczestnicy nie tylko doświadczają swoich i cudzych stanów emocjonalnych, ale uczą się także reagować, adaptować i wspólnie tworzyć bezpieczną przestrzeń dźwiękowego dialogu, co jest istotą empatii w muzykoterapii.


Poprzedni