Muzykoterapia – prak ...

Dzieci z ASD (autyzm spektrum) charakteryzują się unikalnym profilem percepcji sensomotorycznej, uwagi, komunikacji i regulacji emocji. Indywidualizacja terapii oznacza dopasowanie elementów muzykoterapii (rodzaju bodźców, formy interakcji, tempo, struktury ćwiczeń) do potrzeb konkretnego dziecka.

1. Ocena funkcjonalna i profil sensoryczny

1.1. Kwestionariusz sensoryczny – użycie ustandaryzowanej skali (np. SSP – Short Sensory Profile) w celu określenia nad‑/niedowrażliwości na dźwięki, dotyk, wibracje czy rytm.
1.2. Analiza komunikacji niewerbalnej – notowanie, czy dziecko reaguje na różne kierunki dźwięku, zmianę natężenia czy barwy.
1.3. Pomiar tolerancji na natężenie – stopniowe wprowadzanie instrumentów (np. bębenek, dzwonki, marakasy) od najcichszych do głośniejszych, rejestracja progu dyskomfortu.

Na tej podstawie ustala się: poziom głośności, preferowane instrumenty, długość sesji (zwykle 10–15 min dla dużej wrażliwości).

2. Budowanie rutyny i przewidywalności

2.1. Stały rytuał wejścia – zawsze ta sama króciutka „melodia powitalna” (2–3 sylaby na prostym keyboardzie lub skala pentatoniczna na ksylofonie). Pozwala to dziecku rozpoznać początek sesji i przygotować się psychicznie.
2.2. Wizualny plan sesji – seria obrazków przedstawiająca: powitanie, główne ćwiczenia, relaks, zakończenie. Stabilność struktury redukuje lęk przed nieznanym.
2.3. Mantry czasowe – krótka fraza „muzykoterapia zaczyna się” wymawiana przed każdym ćwiczeniem, tworzy spójny wzorzec.

3. Ćwiczenia adaptowane do poziomu rozwoju

3.1. Rytm bazowy i jego modyfikacje

• Prosty rytm do klaskania: terapeuta wykonuje uderzenie w dłonie co 1 s, dziecko powtarza.

• Rytm „kopiuj i wypełnij”: terapeuta gra sekwencję (np. dłonie, kolana, dłonie), dziecko powtarza, potem samodzielnie dodaje jeden element.

• Rytm wewnętrzny: dziecko wsłuchuje się w mechaniczne metronom (60 bpm), wykonuje prosty ruch (unoszenie ramion) zsynchronizowany z każdą nutą.

3.2. Improwizacja dźwiękowa z wsparciem wizualnym

• Karty dźwiękowe: obrazki instrumentów – dziecko wybiera, które zagra terapeuta, następnie samo.

• Ćwiczenie „Zwierzęco‑muzyczne”: terapeuta odtwarza dźwięk (np. grzechotki jak wąż syczący), dziecko odgaduje i improwizuje własny dźwięk zwierzęcia.

3.3. Ćwiczenia wspierające komunikację

• Rytmiczne pytania‑odpowiedzi: terapeuta gra proste pytanie dźwiękowe (2 uderzenia), dziecko odpowiada 1 uderzeniem – trenowanie oczekiwania i tempa rozmowy.

• Piosenka z uzupełnianiem luk: terapeuta śpiewa przygotowany refren z przerwami, w których dziecko wkłada własne słowa lub dźwięki, wzmacniając kreatywność i inicjatywę werbalną lub gestową.

4. Integracja sensoryczno‑ruchowa

4.1. Kołyska dźwiękowa – dziecko siedzi na dużej piłce rehabilitacyjnej; terapeuta gra kołyszące tony harfy lub kalimby. Dziecko delikatnie buja się w rytm, ćwicząc równowagę i czucie ciała.
4.2. Tańczące cienkie wstążki – do łagodnej melodii dziecko porusza kolorowymi wstążkami we wszystkich płaszczyznach, ćwicząc orientację przestrzenną i płynność ruchu.

5. Techniki autoregulacyjne

5.1. Personalizowana mantra – terapeuta wraz z rodzicem komponuje prostą frazę („jestem bezpieczny/a”) w rytmie 4:6, dziecko uczy się wykonywać technikę przy pierwszych oznakach niepokoju.
5.2. Ćwiczenie „dźwiękowej skorupy” – dziecko wyobraża sobie, że miękki dźwięk dzwonka tworzy wokół niego ochronną bańkę, powtarzając „piru‑piri” cicho.

6. Monitorowanie postępów i dostosowanie

• Dzienniczek sesji: terapeuta i rodzic notują reakcje na każdy rodzaj ćwiczenia (poziom zaangażowania, lęku, koncentrację).

• Regularne ewaluacje co 4 tygodnie: zmiana zestawu ćwiczeń – dodanie nowych bodźców lub usunięcie tych, które wywołują nadmierny stres.

• Współpraca z logopedą/neurologiem: uwzględnienie zaleceń innych specjalistów dotyczących integracji sensorycznej czy programu komunikacyjnego.

Teoria: Terapia indywidualna dla ASD opiera się na modelu DIR®/Floortime – dopasowanie do poziomu dziecka, wspieranie relacji i wzmacnianie funkcji komunikacyjnych przez muzykę. Neuroplastyczność układu słuchowo‑ruchowego u dzieci ASD jest wysoka, a muzyka stanowi potężny stymulus tworzący trwałe ścieżki neuronalne wspierające adaptację sensoryczną, poprawę koordynacji społecznej i emocjonalnej regulacji.