Wzorce Funkcjonalne ...

Pomiary siły mięśniowej oraz zakresu ruchu (ROM – range of motion) stanowią filar diagnostyki funkcjonalnej, umożliwiając obiektywną ocenę zdolności generowania momentu siłowego przez poszczególne grupy mięśniowe oraz porównanie ich elastyczności i mobilności stawów. Precyzyjna ocena tych parametrów pozwala na:

• ustalenie stopnia osłabienia mięśniowego w wyniku urazu lub przeciążenia,

• identyfikację ograniczeń ruchowych wynikających z przykurczy, blizn czy zaburzeń ślizgu tkanek,

• monitorowanie postępów terapii i modyfikację programu rehabilitacyjnego,

• zaplanowanie bezpiecznej progresji obciążeń i ćwiczeń wzmacniających.

A. Teoria i metody pomiaru siły mięśniowej

1. Testy manualne (MMT – Manual Muscle Testing)

   • Skala Lovetta (0–5) bazująca na ocenie zdolności utrzymania pozycji kończyny wbrew sile zewnętrznej.

   • Ocena jakości skurczu: pełny skurcz bez oporu (5), skurcz z oporem (4–3), skurcz malejący przy dużym oporze (2), tylko palpacyjnie wyczuwalny (1), brak aktywności (0).

   • Ograniczenia: subiektywność egzaminatora, mała precyzja w zakresie wartości między 4 a 5.

2. Dynamometria izokinetyczna

   • Urządzenia (np. Biodex, Cybex) umożliwiające pomiar momentu obrotowego przy stałej prędkości kinematycznej stawu.

   • Pozwala na rzetelne wyznaczenie krzywej momentu w funkcji kąta i prędkości, analizę asymetrii między stronami oraz porównanie z wartościami normatywnymi dla płci i wieku.

   • Wady: wysoki koszt, ograniczona dostępność w praktyce ambulatoryjnej.

3. Dynamometria ręczna (hand‐held dynamometer)

   • Przenośne urządzenia pomiarowe (np. MicroFET) umieszczane między dłońmi terapeuty a kończyną pacjenta.

   • Pomiar siły izometrycznej w wybranych kątach stawu: wartość siły (N/kg) lub bezwzględna (N).

   • Zalety: duża wiarygodność przy odpowiedniej technice, możliwość szybkiego badania w gabinecie.

   • Kluczowe wskazówki: stabilizacja tułowia i segmentu badanej kończyny, jednolita prędkość przyłożenia oporu.

4. Testy funkcjonalne obciążeniowe

   • Przysiady jednonożne z liczbą powtórzeń do zmęczenia (test „single‐leg sit‐to‐stand”).

   • Wznosy na palce (liczba pełnych powtórzeń) – ocena siły mięśni brzuchatych łydki.

   • Test „sit‐to‐walk” – czas i płynność przejścia z pozycji siedzącej do marszu.

B. Teoria i metody pomiaru zakresu ruchu (ROM)

1. Goniometria klasyczna

   • Goniometr typu L lub tradycyjny kątowy przyrząd: wyznaczanie kątów zgięcia, wyprostu, odwiedzenia, przywiedzenia i rotacji w stawach.

   • Protokół: ułożenie osi goniometru w osi stawu, ramię stałe wzdłuż segmentu proksymalnego, ramię ruchome wzdłuż segmentu dystalnego.

   • Dokładność do 1–2° przy ustalonej pozycji pacjenta i jednolitym techniku pomiaru.

2. Inklinometria i cyfrowa goniometria

   • Elektroniczne czujniki przyczepiane do skóry, rejestrujące ruch w czasie rzeczywistym.

   • Umożliwiają pomiar dynamiczny (pokonanie pełnego zakresu w ruchu czynno-biernym).

   • Precyzja do 0,1°–0,5°, automatyczne zapisywanie wartości maksymalnych i minimalnych.

3. Testy funkcjonalne zakresu

   • Test „sit and reach” – elastyczność łańcucha tylnego ciała.

   • Test „shoulder reach” – ruchomość stawu barkowego podczas odwrócenia ramion za plecami.

   • Test „Thomas” – ocena przykurczu zginaczy biodra.

C. Praktyczne ćwiczenia usprawniające i monitorujące postęp

1. Ćwiczenie autorefleksyjne z goniometrem

   • Pacjent samodzielnie mierzy zgięcie kolana w staniu czy siedzeniu, dokumentując wartość co tydzień.

   • Cel: zwiększenie świadomości ruchu i motywacji do progresji.

2. Isometryczne skurcze z dynamometrem ręcznym

   • Pacjent leży na plecach, kolano w zgięciu 30°; terapeuta przyciska dynamometr do przodu odrężnego podudzia, pacjent naciska izometrycznie.

   • Protokół: 3×10 s skurcz, 30 s przerwy; monitorowanie wzrostu napięcia siły.

3. Aktywne ćwiczenia pełnego ROM z oporem elastycznej taśmy

   • Zgięcie stawu biodrowego: opaska tenisowa w pętli wokół stopy, opór przy unoszeniu nogi do pozycji 90°.

   • Wyprost kolana z taśmą: opór przy prostowaniu kończyny siedząc.

4. Mobilizacja bierna stawu z asystą terapeuty

   • Bierne zgięcia i wyprosty w stawie łokciowym/kolanowym wykonywane 2×15 powtórzeń w wolnym tempie.

   • Cel: odbudowa pełnego ROM w początkowych fazach rehabilitacji.

5. Trening dynamiczny pełnego ROM w łańcuchu zamkniętym

   • Przysiad przy ścianie (wall squat) ze stopami 20 cm od ściany, kontrola głębokości schodzenia – progresja co 2 cm co dwa tygodnie.

   • Cel: poprawa kontroli i zakresu w stawach kolanowo-biodrowych.

D. Integracja z programem rehabilitacji

1. Faza inicjalna – priorytet: bezbolesny ROM i izometria, cotygodniowy pomiar goniometryczny.

2. Faza progresji – dodanie oporu, ćwiczenia dynamiczne, pomiary dynamometrem co 2–4 tygodnie.

3. Faza funkcjonalna – ćwiczenia w łańcuchu otwartym i zamkniętym, integracja w sekwencje ruchów ADL (Activities of Daily Living), testy funkcjonalne co miesiąc.

Poprzez systematyczne i obiektywne pomiary siły mięśniowej oraz zakresu ruchu, połączone z ukierunkowanymi ćwiczeniami zarówno biernymi, izometrycznymi, jak i dynamicznymi, możliwe jest skuteczne przywrócenie pełnej funkcji stawów i mięśni, a także precyzyjne monitorowanie efektów terapii.