Wzorce Funkcjonalne ...

Diagnostyka zaburzeń ruchowych stanowi kluczowy etap w procesie rehabilitacji i treningu funkcjonalnego, umożliwiając identyfikację specyficznych deficytów nerwowo-mięśniowych, biomechanicznych kompensacji oraz ograniczeń motorycznych. Poniżej przedstawiono kompleksowe aspekty teoretyczne wraz z praktycznymi narzędziami oceny i przykładowymi ćwiczeniami korygującymi.

I. Podstawy teoretyczne

1. Definicja zaburzeń ruchowych

   • Nieprawidłowe, nieefektywne lub patologiczne wzorce aktywacji mięśni i kontroli nerwowo-mięśniowej, które prowadzą do obniżonej jakości ruchu, bólu lub ryzyka urazu.

2. Klasyfikacja

   • Neuromotoryczne: spastyczność, ataksja, hipotonia – wynikają z dysfunkcji centralnego lub obwodowego układu nerwowego.

   • Biomechaniczne: ograniczenia zakresu ruchu, zaburzenia osi stawowych, nierównowaga mięśniowa.

   • Integracyjne: trudności w koordynacji wielostawowych wzorców ruchowych (np. przysiad, wstanie z ziemi).

3. Mechanizmy kompensacji

   • Przewaga synergistów nad agonistami prowadzi do niewłaściwego rozkładu sił i obciążeń.

   • Wzrost napięcia mięśni głębokich lub powierzchownych kompensuje brak stabilizacji w innym segmencie.

   • Zmiana strategii kinetycznej (np. zwiększenie rotacji tułowia w marszu przy ograniczonej ekskursji biodra).

II. Metody diagnostyczne

1. Testy neurologiczne

   • Testy odruchów głębokich: ocena odruchu kolanowego i skokowego – nadreaktywność wskazuje na spastyczność, brak odruchu na uszkodzenie obwodowe.

   • Skala Ashworth: ocena stopnia spastyczności poprzez pasywne zginanie i prostowanie stawów.

2. Ocena kontroli proprioceptywnej

   • Test „drzewa” (Star Excursion Balance Test): stania na jednej nodze i dotykania markerów w ośmiu kierunkach – mierzy zdolność do utrzymania równowagi i precyzję czucia głębokiego.

   • Próba Romberga: ocena stabilności w pozycji stojącej z zamkniętymi oczami.

3. Analiza chodu i biegu

   • 3D Gait Analysis: zaawansowana technologia czujników i kamer – dokładne pomiary kątów stawów, momentów sił oraz sygnałów EMG.

   • Obserwacja kliniczna: identyfikacja asymetrii długości kroku, zapadanie stawu kolanowego czy unikanie obciążania palców stopy.

4. Testy funkcjonalne

   • Timed Up and Go (TUG): wstawanie ze krzesła, chodzenie na 3 m, powrót i ponowne usiadanie – czas wykonania odzwierciedla sprawność dynamiczną i mobilność.

   • 30-sekundowe siedzenie-wstawanie (30-s Chair Stand Test): liczba prawidłowych powtórzeń – ocena siły oraz wytrzymałości kończyn dolnych.

5. Ocena siły mięśniowej i wytrzymałości

   • Dynamometr izometryczny: pomiar siły maximalnej w określonym kącie stawu (np. zgięcie barku, wyprost kolana).

   • Testy izokinetyczne: ocena siły i mocy mięśni w ruchu o stałej prędkości (np. biodro, kolano).

III. Przykładowe zaburzenia i ćwiczenia korygujące

IV. Integracja i monitorowanie

1. Tworzenie profilu deficytów

   • Zestawienie wyników z testów neurologicznych, biomechanicznych i funkcjonalnych w tabeli deficytów – umożliwia priorytetyzację interwencji.

2. Program naprawczy

   • Indywidualny dobór ćwiczeń w fazach: mobilizacja → stabilizacja → wzorzec dynamiczny → wzorzec sportowy.

3. Reocena co 2–4 tygodnie

   • Użycie tych samych testów, aby ocenić progresję, zmodyfikować obciążenia i techniki.

Dzięki wyczerpującej diagnostyce zaburzeń ruchowych możliwe jest precyzyjne ukierunkowanie rehabilitacji, minimalizacja kompensacji oraz skuteczne przywracanie prawidłowych wzorców ruchu, co znacząco wpływa na jakość i trwałość efektów terapeutycznych.