Muzykoterapia – prak ...

Rehabilitacja neurologiczna jest procesem wymagającym wieloaspektowego podejścia, uwzględniającego zarówno klasyczne metody fizjoterapii i terapii zajęciowej, jak i komplementarne metody wspierające neuroplastyczność mózgu. Jednym z narzędzi, które wykazują wyjątkową skuteczność w terapii osób po urazach neurologicznych, jest gitara. Instrument ten, dzięki swojej budowie, technikom gry oraz wpływowi na układ nerwowy, pozwala na aktywizację wielu obszarów mózgu jednocześnie, stymulując procesy regeneracyjne, przywracając funkcje motoryczne oraz poprawiając integrację sensoryczną.

Wpływ gry na gitarze na neuroplastyczność mózgu

Neuroplastyczność to zdolność mózgu do reorganizacji i adaptacji po urazach, co stanowi kluczowy aspekt terapii neurologicznej. Gra na gitarze angażuje zarówno korę motoryczną (odpowiedzialną za kontrolę ruchów), jak i korę czuciową (przetwarzającą bodźce dotykowe). Równoczesne używanie obu rąk – jednej do dociskania strun na podstrunnicy, drugiej do szarpania lub uderzania strun – wymusza współpracę obu półkul mózgowych oraz poprawia koordynację ruchową.

Dodatkowo, gra na gitarze wymaga skomplikowanej integracji układu proprioceptywnego, odpowiedzialnego za czucie głębokie i świadomość pozycji ciała w przestrzeni. Osoby po urazach neurologicznych często zmagają się z zaburzeniami propriocepcji, co prowadzi do problemów z precyzją ruchów i równowagą. Regularne ćwiczenia gitarowe wspomagają przywracanie tych funkcji poprzez wymuszoną aktywację receptorów proprioceptywnych w palcach, nadgarstkach i przedramionach.

Aktywacja mięśni i poprawa koordynacji ruchowej

Osoby po udarach mózgu, urazach rdzenia kręgowego czy stwardnieniu rozsianym często doświadczają niedowładów kończyn górnych, osłabienia siły mięśniowej oraz ograniczonej ruchomości palców i nadgarstków. Gra na gitarze angażuje wiele grup mięśniowych:

• Mięśnie dłoni i palców – podczas dociskania strun rozwijają siłę chwytu oraz precyzję ruchów, co przekłada się na poprawę codziennych funkcji manualnych, takich jak chwytanie przedmiotów, pisanie czy manipulacja drobnymi obiektami.

• Mięśnie nadgarstka i przedramienia – praca nad płynnym ruchem między chwytami akordowymi poprawia zakres ruchu, redukując sztywność i spastyczność.

• Koordynacja bilateralna – konieczność zsynchronizowania ruchów obu rąk wspiera odbudowę połączeń neuronalnych pomiędzy półkulami mózgu, co jest szczególnie istotne w terapii po udarach.

Ponadto, terapia gitarowa wykorzystywana jest w rehabilitacji osób z chorobami neurodegeneracyjnymi, takimi jak choroba Parkinsona. Badania wskazują, że rytmiczne szarpanie strun i sekwencjonowanie ruchów może poprawić kontrolę motoryczną i zmniejszać objawy drżenia rąk.

Integracja sensoryczna – percepcja dźwięku i wibracji

Oprócz stymulacji motorycznej, gitara dostarcza bodźców sensorycznych, które wspomagają proces integracji sensorycznej. Osoby po urazach neurologicznych często cierpią na zaburzenia czucia, które mogą objawiać się zarówno nadwrażliwością, jak i osłabionym odbiorem bodźców. Kontakt palców z metalowymi lub nylonowymi strunami oraz odczuwanie wibracji pudła rezonansowego pobudza receptory dotykowe, proprioceptywne i wibracyjne.

Wibracje przenoszone przez drewniane pudło rezonansowe gitary są szczególnie istotne w terapii osób z neuropatiami obwodowymi. Dźwięki o określonych częstotliwościach mogą pobudzać układ nerwowy, co sprzyja regeneracji zakończeń nerwowych oraz poprawia świadomość sensoryczną dłoni i ramion.

Wpływ gry na gitarze na funkcje poznawcze

Terapia gitarowa w rehabilitacji neurologicznej nie ogranicza się wyłącznie do poprawy zdolności motorycznych – ma także znaczący wpływ na funkcje poznawcze.

• Poprawa pamięci proceduralnej – osoby uczące się gry na gitarze korzystają z pamięci proceduralnej, która odpowiada za przyswajanie schematów ruchowych. Jest to szczególnie ważne dla pacjentów po uszkodzeniach mózgu, którzy mają trudności z nauką nowych umiejętności.

• Zwiększona koncentracja i zdolność do planowania – sekwencje akordów i techniki gry wymagają skupienia, co wspiera rozwój uwagi i umiejętności poznawczych.

• Redukcja objawów afazji – osoby po udarach często doświadczają problemów z komunikacją werbalną. Terapia gitarowa, zwłaszcza w połączeniu z wokalizacją lub śpiewem, wspomaga odbudowę funkcji językowych poprzez aktywację obszarów mózgu związanych z mową (np. ośrodek Broki).

Terapia gitarowa a emocjonalne aspekty rehabilitacji

Rehabilitacja neurologiczna to nie tylko praca nad ciałem, ale także wsparcie psychologiczne pacjentów, którzy często zmagają się z depresją, lękiem i utratą poczucia własnej wartości. Gra na gitarze pełni funkcję terapeutyczną, pomagając:

• Zmniejszać poziom stresu i napięcia – dźwięki o odpowiedniej częstotliwości wpływają na układ nerwowy, zmniejszając produkcję kortyzolu i zwiększając poziom endorfin.

• Poprawiać nastrój i budować motywację – samodzielne wykonywanie prostych utworów daje pacjentom poczucie sukcesu i kontroli nad procesem zdrowienia.

• Wzmacniać relacje społeczne – wspólne muzykowanie w grupach terapeutycznych wspiera interakcje społeczne i redukuje poczucie izolacji.

Przykłady zastosowania terapii gitarowej w praktyce klinicznej

1. Pacjenci po udarach – w programach rehabilitacyjnych stosuje się techniki gry jedno- i oburęcznej w celu poprawy precyzji chwytu oraz koordynacji.

2. Osoby po urazach rdzenia kręgowego – wykorzystanie gitary do pracy nad wzmacnianiem mięśni rąk i nadgarstków oraz poprawy propriocepcji.

3. Pacjenci z chorobami neurodegeneracyjnymi – regularna gra pomaga w podtrzymaniu funkcji motorycznych i poznawczych, spowalniając postęp choroby.

4. Osoby z afazją i zaburzeniami mowy – połączenie gry na gitarze ze śpiewem stymuluje funkcje językowe i poprawia komunikację.

Terapia gitarowa, stosowana jako element rehabilitacji neurologicznej, jest skutecznym narzędziem wspierającym powrót do sprawności, poprawiającym zarówno funkcje fizyczne, jak i psychiczne pacjentów.