Poprzedni
Następny

6. Zasady wyboru punktów w zależności od diagnozy TCM

Zasada ogólna

Wybór punktów akupunkturowych do uzupełnienia terapii bańkami powinien być oparty na rozpoznaniu wzorca TCM (np. stagnacja Qi, zastój krwi, wilgoć, gorąco, niedobór Qi/Yin/Yang itp.) oraz na badaniu palpacyjnym (bolesność, napięcie, zmiany skórne, punkty Ashi). W praktyce integracyjnej celem jest połączenie: 1) działań miejscowych (mechaniczny efekt próżni na tkankę, powięź, naczynia) oraz 2) działań systemowych (punktów distalnych/ogólnoustrojowych, które w teorii TCM regulują meridian i „narząd”). Dobór musi uwzględniać mechanizmy obu warstw i bezpieczeństwo anatomiczne.

Kategorie punktów i role terapeutyczne (krótkie przypomnienie praktyczne)

  • Punkty lokalne / Ashi (lokalne bólowe) — silny mechaniczny i neurofizjologiczny efekt; zwykle pierwsze do wyboru przy bólach mięśniowo-powięziowych.

  • Back-shu / Front-mu — punkty „alarmowe” i „przenośne” związane z organami; w bańkowaniu stosowane paraspinalnie (back-shu) lub na klatce/brzuchu (z zachowaniem ostrożności).

  • Punkty meridianowe distal (np. LI4, ST36, LV3) — regulują przepływ Qi i mają działanie systemowe; dobiera się je do wzorca (tonizujące/usprawniające).

  • Punkty rozgrzewające/uspokajające (m.in. moxa lub punkty tonizujące) — w kombinacji z bańkami stosowane jako wsparcie (moxa raczej poza obiektem ćwiczeń jeśli nie ma uprawnień).

  • Punkty Xi, Luo, Yuan-source — stosowane przy zaburzeniach obiegu krwi, bólu ostrym lub przy zaburzeniach powiązań między meridianami.

  • Punkty wpływowe (influence points) — np. BL17 (blood), CV12 (fu), GB34 (tendons) — użyteczne w schematach z bańkami.

Zasady wyboru punktów wg najczęstszych wzorców TCM (praktyczne reguły)

1. Stagnacja Qi (np. ucisk, rozlane bóle, napięcie)

  • Zasada TCM: rozbić stagnację, usprawnić przepływ Qi i krwi.

  • Punkty wyboru: lokalne Ashi + distalne punkty przynoszące ruch Qi: LI4 (Hegu), LV3 (Taichong), GB34 (Yanglingquan) przy problemach mięśniowo-ścięgnistych. Jeśli ból w klatce/tułowiu — rozważyć lokalne bańki na meridianie (np. prążki na meridianie GB/BL) + BL17 (do „ruszenia krwi”).

  • Technika bańkowania: dynamiczne/„sliding” cupping wzdłuż przebiegu meridianu, krótsze zatrzymania nad punktami (3–8 min), przesuwanie w kierunku odpływu limfy.

  • Przykład kliniczny: ból barku z uczuciem „zablokowania” → bańki przesuwne wzdłuż meridianu dużego żółtka/mięśni naramiennych + LI4/LV3 jako para ruchowa.

2. Zastój krwi (blood stasis) — ból ostry lub przewlekły, sinica, twarde guzki

  • Zasada TCM: rozproszyć zastój, stymulować krążenie krwi bez nadmiernego uszkadzania tkanek.

  • Punkty wyboru: BL17 (Geshu — „miejsce krwi”), SP10 (Xuehai), local Ashi; distalnie można dodać SP6 lub LI11 w zależności od lokalizacji.

  • Technika bańkowania: małe bańki statyczne bez agresywnego przesuwania; krótsze czasy i ostrożność (zbyt duże próżnie mogą nasilić krwawienie powierzchowne zwłaszcza przy intensywnej inwazji mokrej — więc przy mokrej hijamie decyzja medyczna).

  • Przykład kliniczny: uraz mięśniowy z tworzeniem guzka → bańki lokalne nad obszarem z dodatkiem BL17/ SP10 w sesji terapeutycznej (monitorować objętość siniaka).

3. Wilgoć (dampness) lub wilgoć-gorąco (damp-heat) — obrzęki, uczucie ciężkości, śluz

  • Zasada TCM: usuwać wilgoć, wspierać funkcję śledziony i drenaż.

  • Punkty wyboru: SP9 (Yinlingquan), ST36 (Zusanli), CV12 (Zhongwan); miejsca drenażowe na nogach i brzuchu (jeżeli bezpieczne).

  • Technika bańkowania: przesuwne bańki w kierunku węzłów chłonnych (inguinal, axillary) + delikatne przyspieszenie przepływu limfy; unikać stagnacji krwi przez zbyt długie zatrzymanie w jednym miejscu.

  • Przykład kliniczny: obrzęk stawu kolanowego z „ciężkością” → bańki przesuwne od obszaru kolana w kierunku pachwiny + ST36/SP9.

4. Zimno (cold) — ból który ustępuje po ogrzaniu, sztywność, bladość

  • Zasada TCM: rozgrzać meridian, pobudzić krążenie.

  • Punkty wyboru: m.in. CV4, ST36, moxa na odpowiednich punktach (jeśli praktyk potrafi); przy bańkach: zastosować krótsze, głębsze podciśnienie i dynamiczne przesuwanie w celu „rozbicia” zimna.

  • Technika bańkowania: statyczne ale z krótszymi interwałami i ewentualnym łączniem z ciepłą okładką po zabiegu; unikać mokrej hijamy w obszarach zimna bez konsultacji.

5. Niedobór Qi / Qi deficiency (zmęczenie, brak sił, duszność przy wysiłku)

  • Zasada TCM: tonizować, nie przesadzać z agresją mechaniczną.

  • Punkty wyboru: ST36 (wzmacnia Qi), CV6 (Qihai), BL20 (Pishu) — raczej delikatne ujęcie.

  • Technika bańkowania: lekkie bańki statyczne, krótkie sesje (2–5 min), unikać silnego podciśnienia; łączyć z restytucją (edukacja, ćwiczenia oddechowe).

  • Przykład kliniczny: przewlekłe zmęczenie → delikatne bańki na ST36, paraspinalnie BL20 z naciskiem na poprawę tolerancji.

6. Niedobór krwi lub Yin (anemia, suchość, bezsenność)

  • Zasada TCM: subtelna tonizacja, unikać „wyciągania” nadmiernego materiału z tkanek.

  • Punkty wyboru: SP6 (Sanyinjiao), BL17 (Blood), HT7 (shen-men) dla snu.

  • Technika bańkowania: krótkie i bardzo delikatne aplikacje, najczęściej bez dynamicznych przesunięć; wprowadzać serie o mniejszej intensywności.

Kombinacje lokalne + distal — praktyczna logika

  1. Najpierw lokalne (Ashi) — potem distalne: w typowych sesjach terapeuta zwykle zaczyna od pracy miejscowej (ułatwia rozluźnienie), następnie stosuje distalny punkt by ugruntować efekt.

  2. Łączenie back-shu z punktami distalnymi: np. przy problemach płucnych: bańki na BL13 + distalna stymulacja LU7/ST36.

  3. Zasada „jednego meridianu”: kiedy to możliwe, pracować wzdłuż tego samego meridianu (lokalny punkt na meridianie + punkt źródłowy na kończynie) — zwiększa spójność działania.

  4. Technika „transportu”: przesuwne bańkowanie wykonuje się w kierunku od miejsca patologii do najbliższego węzła chłonnego lub kierunku odpływu meridianu.

Przykładowe szczegółowe protokoły z doborem punktów (schematy edukacyjne)

Protokół 1 — Ból lędźwiowy przewlekły (wzorzec: stagnacja Qi + niedobór nerek)

  • Ocena: palpacyjnie: punkty bolesne paraspinalnie L2–L4, osłabienie siły mięśniowej, zmęczenie.

  • Punkty lokalne: bańki paraspinalnie w linii BL na poziomie L2–L4 (małe/średnie bańki), dodatkowo Ashi w mm. przykręgosłupowych.

  • Punkty distal: BL23 (paraspinalnie), KI3 (tonizujące nerkę), BL40 (rozluźniające lędźwie).

  • Parametry: statyczne 6–10 min + gliding na mm. przykręgosłupowych 5 min; monitorowanie bólu i tolerancji.

  • Plan: 1–2 sesje/tydzień przez 4–6 tygodni; powtórna ocena ROM i skali bólu.

Protokół 2 — Przewlekły kaszel ze skłonnością do flegmy (wzorzec: wilgoć-flegma w płucach)

  • Ocena: uczucie ciężkości w klatce, chrząkanie, duszność przy wysiłku.

  • Punkty lokalne: delikatne bańkowanie nad BL13 (paraspinalnie Th3–Th4) i ewentualnie okolica LU1 (jeżeli bez przeciwwskazań).

  • Punkty distal: LU7 (regulacja dróg oddechowych), ST36 (wzmacnia trawienie i usuwa wilgoć).

  • Parametry: krótkie sesje (3–6 min) ze skupieniem na technikach przesuwania w kierunku pachowych węzłów chłonnych; edukacja oddechowa.

Ćwiczenia praktyczne warsztatowe (szczegółowe)

Ćwiczenie A — „Mapa meridianów i aplikacja” (2 godziny)

Cel: przećwiczyć lokalizację najważniejszych punktów wymienionych powyżej i zaplanować ich zastosowanie z użyciem bańek.
Przebieg: w parach kursanci lokalizują: LI4, LV3, ST36, SP6, BL13, BL17, BL23, GB20. Dla każdego punktu: wskazać rozmiar baniek, rolę (lokalny/systemowy), przewidywany czas aplikacji i technikę (statyczna/dynamiczna). Instruktor ocenia.

Ćwiczenie B — „Case-based selection” (warsztat 90 min)

Cel: rozwijać umiejętność łączenia wzorca TCM z planem bańkowania.
Przebieg: grupy dostają 4 karty pacjenta (np. migrena z napięciem karku, bolesne miesiączkowanie, lędźwiowy ból pourazowy, przewlekły kaszel). Zadanie: rozpoznać wzorzec TCM, wybrać 3–5 punktów (lokalnych + distal), zaplanować parametry i napisać krótką informację dla pacjenta. Prezentacja i feedback.

Ćwiczenie C — „Symulacja OSCE: punktacja” (egzamin praktyczny)

Cel: sprawdzenie szybkiej decyzji terapeutycznej.
Przebieg: 10 minut: pacjent-aktor zgłasza dolegliwość; kursant lokalizuje punkty i demonstruje ułożenie bańki (na manekinie lub modelu), tłumaczy pacjentowi plan i przeciwwskazania. Sędzia ocenia.

Bezpieczeństwo i modyfikacje w kontekście punktów

  • Anatomia ponad wszystko: nigdy nie aplikować silnej próżni na obszarach z cienką tkanką podskórną nad żyłami, tętniakami, żylakami, świeżymi bliznami czy otwartymi ranami.

  • Leki przeciwkrzepliwe: przy wyborze punktów unikaj agresywnej aplikacji w miejscach z dużymi naczyniami; dokumentuj zgodę pacjenta i konsultuj lekarza jeśli to konieczne.

  • Ciąża: unikać punktów silnie stymulujących (np. LI4) i stosować modyfikacje; na brzuchu i dolnej części krzyżowej — zachować ostrożność.

  • Reakcje skórne: przy skłonnościach do pęcherzy lub łatwego siniaczenia skrócić czas aplikacji i stosować mniejsze podciśnienie.

  • Przeciwwskazania do mokrej hijamy: jeśli kursant nie ma uprawnień medycznych, instrukcja mokrej hijamy nie powinna być wykonywana — moduł edukacyjny wyjaśnia zasady, ale wykonanie pozostawia się praktykom z uprawnieniami.

Dokumentacja i wskazówki do monitorowania efektu

Dla każdej sesji zapisz:

  1. Wzorzec TCM i krótkie uzasadnienie doboru punktów.

  2. Punkty i ich lokalizację (np. BL23 L paraspinalnie na poziomie L2).

  3. Typ bańki, rozmiar, ciśnienie (subiektywnie: lekkie/średnie/silne), czas zatrzymania, technika (statyczna/gliding).

  4. Reakcja pacjenta podczas zabiegu (np. zaczerwienienie, ból, zawroty).

  5. Wynik przed/po: NRS bólu, zakres ruchu, specyficzne obiektywne testy.

  6. Plan kolejnych sesji i kryteria zakończenia terapii.

Kryteria kompetencyjne do zaliczenia modułu (praktyczne)

  • poprawna identyfikacja i lokalizacja punktów BL13, BL17, BL23, GB20, LI4, ST36, SP6;

  • umiejętność uzasadnienia wyboru punktów w kontekście zadanego wzorca TCM;

  • zaprojektowanie bezpiecznego, zindywidualizowanego planu bańkowania (rodzaj i czas aplikacji) zgodnego ze wzorcem;

  • umiejętność modyfikacji techniki w obecności przeciwwskazań (np. leki przeciwkrzepliwe, ciąża);

  • zdolność udokumentowania i oceny efektu terapeutycznego.


Poprzedni
Następny