1.2.1. Podstawy psychologiczne i neurologiczne

8. Wpływ muzyki na redukcję stresu i reakcje lękowe – psychofizjologiczne podstawy

1.2.1.8.1. Muzyka jako bodziec łagodzący odpowiedź stresową
Muzyka działa na organizm ludzki poprzez aktywację układu przywspółczulnego, który jest kluczowy w procesie łagodzenia reakcji stresowych. Słuchanie muzyki o spokojnym tempie i niskiej dynamice wywołuje reakcje fizjologiczne, takie jak zwolnienie akcji serca, obniżenie ciśnienia krwi oraz spadek poziomu kortyzolu, hormonu stresu. Tego rodzaju muzyka może wpływać na zmniejszenie pobudzenia w ciele migdałowatym, strukturze odpowiadającej za odczuwanie strachu i kontrolowanie reakcji lękowych.

1.2.1.8.2. Neuroprzekaźniki w redukcji stresu pod wpływem muzyki
Muzyka stymuluje wydzielanie neuroprzekaźników, takich jak dopamina, serotonina i oksytocyna, które wywołują uczucia przyjemności i relaksu. Wzrost tych neuroprzekaźników aktywuje reakcje fizjologiczne łagodzące stres i obniżające intensywność reakcji lękowych. Dopamina i serotonina mają działanie relaksujące, podczas gdy oksytocyna zwiększa poczucie bezpieczeństwa i bliskości. W muzykoterapii relaksacyjne kompozycje mogą być stosowane do wywoływania odpowiedzi neurochemicznych, które przyczyniają się do zredukowania poziomu stresu.

1.2.1.8.3. Efekt muzyki na układ współczulny i przywspółczulny
Układ współczulny jest odpowiedzialny za reakcje „walcz lub uciekaj” i reaguje na stresory poprzez przyspieszenie akcji serca, wzrost ciśnienia krwi i zwiększenie poziomu kortyzolu. Natomiast układ przywspółczulny działa odwrotnie, obniżając parametry fizjologiczne oraz przywracając stan równowagi po zakończeniu działania stresora. Spokojna muzyka, stymulując układ przywspółczulny, może ułatwić redukcję stresu oraz skrócić czas powrotu do równowagi po stresie, wpływając tym samym na obniżenie napięcia mięśniowego oraz spowolnienie oddechu.

1.2.1.8.4. Redukcja reakcji lękowych dzięki rytmicznej strukturze muzyki
Rytmiczna i przewidywalna struktura muzyki jest korzystna dla osób doświadczających lęku, ponieważ daje im poczucie stabilności i przewidywalności. Utwory o stałym tempie i rytmicznej harmonii wpływają na stabilizację fal mózgowych, co pomaga uspokoić aktywność neuronów i wywołać stan relaksacji. Z tego powodu w muzykoterapii wykorzystuje się specjalnie skomponowane ścieżki o prostych rytmach, które zmniejszają napięcie emocjonalne i wprowadzają słuchacza w stan relaksu.

1.2.1.8.5. Muzyka jako narzędzie w terapii zaburzeń lękowych
Muzykoterapia znajduje zastosowanie w pracy z osobami cierpiącymi na zaburzenia lękowe, takie jak zaburzenia lękowe uogólnione (GAD) czy zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (OCD). W terapii tej stosuje się muzykę, która nie tylko zmniejsza objawy somatyczne lęku, ale również wspomaga stabilizację emocji poprzez regulację pobudzenia układu nerwowego. Dzięki systematycznemu zastosowaniu muzyki terapeutycznej, osoby doświadczające zaburzeń lękowych mogą osiągnąć poprawę w zakresie odczuwania lęku oraz zmniejszenie fizycznych objawów, takich jak przyspieszone bicie serca, pocenie się czy napięcie mięśniowe.

1.2.1.8.6. Znaczenie częstotliwości dźwięków w terapii stresu i lęku
Niektóre częstotliwości muzyczne, takie jak fale o niskiej częstotliwości (np. 60 Hz), mogą mieć działanie uspokajające na układ nerwowy. Badania sugerują, że częstotliwości w zakresie fal alfa (8–13 Hz), obecnych podczas stanów relaksacji, mogą wspierać redukcję stresu i lęku. Muzykoterapia opiera się często na odtwarzaniu utworów w tych częstotliwościach, co pozwala na szybsze wejście w stan relaksacji oraz stabilizację emocjonalną.

1.2.1.8.7. Psychofizjologiczne korzyści z integracji muzykoterapii w codziennej terapii anty-stresowej
Integracja muzykoterapii z innymi metodami terapeutycznymi, takimi jak techniki oddechowe czy medytacja, przynosi istotne korzyści psychofizjologiczne. Słuchanie muzyki podczas ćwiczeń relaksacyjnych nie tylko zwiększa skuteczność technik obniżających stres, ale także wzmacnia ich działanie poprzez synchronizację oddechu z rytmem muzyki. W efekcie układ nerwowy skuteczniej przechodzi z trybu stresowego do stanu relaksu, co sprzyja poprawie jakości życia oraz ułatwia radzenie sobie z codziennymi wyzwaniami.