Drukuj ten rozdziałDrukuj ten rozdział

8.1 Ocena funkcji ruchu w badaniu klinicznym

1. Ocena zakresu ruchu (ROM) w badaniu klinicznym

Ocena zakresu ruchu (ang. range of motion, ROM) jest podstawowym elementem diagnostycznym w badaniu klinicznym, szczególnie w kontekście funkcji narządu ruchu. ROM odnosi się do maksymalnego zakresu, w jakim staw może się poruszać w poszczególnych płaszczyznach anatomicznych. Ocenie podlega zarówno ruch aktywny, wykonywany przez pacjenta samodzielnie, jak i ruch pasywny, wykonywany przy pomocy osoby badającej.

1. Typy ruchów w badaniu ROM

Podczas oceny ROM wyróżnia się różne typy ruchów, które są istotne w kontekście badania klinicznego:

  • Ruch zgięcia (flexio) – zmniejszenie kąta między dwiema kośćmi, np. zgięcie w stawie łokciowym.
  • Ruch wyprostu (extensio) – zwiększenie kąta między dwiema kośćmi, np. wyprostowanie kończyny dolnej w stawie kolanowym.
  • Ruch odwodzenia (abductio) – ruch odciągający kończynę od osi ciała, np. odwodzenie kończyny górnej w stawie ramiennym.
  • Ruch przywodzenia (adductio) – ruch zbliżający kończynę do osi ciała, np. przywodzenie kończyny dolnej w stawie biodrowym.
  • Ruch rotacji (rotatio) – ruch obrotowy wokół osi długiej kości, np. rotacja wewnętrzna i zewnętrzna w stawie biodrowym lub barkowym.

Każdy z tych ruchów jest oceniany zarówno pod względem ich zakresu, jak i jakości wykonywania, co pozwala na wykrycie ewentualnych dysfunkcji.

2. Metody pomiaru ROM

Istnieje kilka narzędzi do dokładnego pomiaru zakresu ruchu. Najczęściej stosowane metody w badaniu klinicznym obejmują:

  • Goniometr – podstawowe narzędzie do oceny kąta zgięcia i wyprostu w stawach. Goniometr pozwala na precyzyjne określenie wartości kątowych w stopniach, co ułatwia monitorowanie postępów w rehabilitacji.
  • Inklinometr – stosowany głównie do pomiaru ruchów w stawach kręgosłupa, pozwala na pomiar kąta pochylenia ciała.
  • Pomiar taśmą – wykorzystywany w ocenie zakresu ruchu w stawach, w których ruchy są bardziej liniowe, jak np. ruchy odwodzenia i przywodzenia.

3. Ruchy aktywne i pasywne

W ocenie ROM kluczowe jest zrozumienie różnicy między ruchem aktywnym a pasywnym:

  • Ruch aktywny – to ruch wykonywany przez pacjenta bez pomocy, wywoływany poprzez skurcz odpowiednich grup mięśniowych. Badanie ruchu aktywnego dostarcza informacji nie tylko o funkcji stawu, ale również o sile i koordynacji mięśni odpowiedzialnych za ten ruch.
  • Ruch pasywny – to ruch wykonywany przez osobę badającą, bez udziału aktywnego napięcia mięśni pacjenta. Badanie ruchu pasywnego jest szczególnie ważne w ocenie ograniczeń stawowych wynikających z przykurczów, sztywności czy zablokowań mechanicznych.

4. Czynniki wpływające na ROM

Na zakres ruchu w poszczególnych stawach może wpływać wiele czynników, które należy uwzględniać podczas badania:

  • Elastyczność tkanek miękkich – ograniczenie ruchu może być spowodowane przykurczem mięśni, więzadeł lub torebki stawowej.
  • Stan strukturalny stawu – zmiany zwyrodnieniowe, zwichnięcia lub inne uszkodzenia stawu mogą znacznie zmniejszyć ROM.
  • Stan zapalny – obrzęk tkanek okołostawowych może ograniczać ruch poprzez zwiększenie oporu i bólu podczas poruszania stawem.
  • Ból – ból, zarówno ostry, jak i przewlekły, może prowadzić do ograniczeń ruchowych z powodu mechanizmu ochronnego, który wywołuje pacjent, aby uniknąć nasilenia dolegliwości.

5. Normy i interpretacja wyników

Zakres ruchu w poszczególnych stawach ma określone normy, które są powszechnie stosowane w klinice, aby porównać wyniki pacjenta z typowymi wartościami:

  • Staw biodrowy: zgięcie ~120°, wyprost ~30°, odwodzenie ~45°, przywodzenie ~30°.
  • Staw kolanowy: zgięcie ~135°, wyprost 0°.
  • Staw barkowy: zgięcie ~180°, wyprost ~60°, odwodzenie ~180°, przywodzenie ~75°.

Interpretacja wyników opiera się na porównaniu uzyskanych wartości z tymi normami oraz na analizie ewentualnych asymetrii pomiędzy stroną prawą i lewą.

6. Znaczenie ROM w diagnostyce i terapii

Ocena ROM ma kluczowe znaczenie zarówno w diagnostyce, jak i planowaniu terapii. Zmniejszony zakres ruchu może wskazywać na różnorodne problemy, takie jak ograniczenia tkanek miękkich, uszkodzenia strukturalne stawów czy zaburzenia neurologiczne. Monitorowanie ROM pozwala na ocenę skuteczności terapii i modyfikację planu rehabilitacji w zależności od postępów pacjenta.

Ocena zakresu ruchu stanowi istotny element badania klinicznego, będąc jednym z pierwszych kroków w diagnostyce dysfunkcji narządu ruchu oraz w planowaniu odpowiedniej terapii rehabilitacyjnej.