7.2. Dysfunkcje stawów: biodro, kolano, bark

1. Anatomia funkcjonalna stawu biodrowego a jego dysfunkcje

Staw biodrowy, jako staw kulisty, odgrywa kluczową rolę w przenoszeniu ciężaru ciała oraz zapewnieniu mobilności dolnej kończyny. Złożoność jego struktury i wielość funkcji czynią go podatnym na różne patologie i dysfunkcje, które mogą mieć istotny wpływ na mechanikę ciała oraz codzienną aktywność fizyczną. Analiza tego stawu obejmuje zarówno szczegóły dotyczące jego budowy, jak i potencjalnych dysfunkcji, które mogą zaburzać jego funkcjonalność.

1.1. Anatomia stawu biodrowego

Staw biodrowy jest stawem kulistym, utworzonym przez głowę kości udowej oraz panewkę stawu biodrowego, będącą częścią kości miednicznej. Powierzchnia stawowa głowy kości udowej oraz panewki jest pokryta chrząstką szklistą, co pozwala na płynne i bezbolesne ruchy. Staw ten pozwala na ruchy w trzech płaszczyznach: zginanie i prostowanie (płaszczyzna strzałkowa), odwodzenie i przywodzenie (płaszczyzna czołowa) oraz rotację wewnętrzną i zewnętrzną (płaszczyzna poprzeczna).

Więzadła stawu biodrowego odgrywają kluczową rolę w jego stabilizacji. Najważniejsze z nich to:

• Więzadło biodrowo-udowe – najważniejsze i najsilniejsze więzadło, które ogranicza nadmierne prostowanie stawu.
• Więzadło kulszowo-udowe – zapobiega nadmiernej rotacji wewnętrznej oraz przywodzeniu.
• Więzadło łonowo-udowe – stabilizuje staw podczas ruchów odwodzenia.

Torebka stawowa otacza cały staw, zapewniając dodatkową stabilizację mechaniczną.

1.2. Funkcje stawu biodrowego

Staw biodrowy pełni kluczową funkcję w biomechanice ciała, umożliwiając szeroki zakres ruchów dolnej kończyny, w tym chód, bieg, skoki oraz ruchy rotacyjne. Jest to staw, który przenosi znaczne obciążenia podczas ruchów dynamicznych, takich jak wchodzenie po schodach, podskoki i zmiany kierunku. Dodatkowo staw ten umożliwia absorpcję sił uderzeniowych, które są generowane podczas kontaktu stopy z podłożem, co chroni inne stawy i kości przed przeciążeniem.

1.3. Najczęstsze dysfunkcje stawu biodrowego

Ze względu na dużą ilość ruchów oraz obciążeń, które przenosi staw biodrowy, jest on narażony na szereg dysfunkcji i urazów. Do najczęstszych należą:

1.3.1. Dysplazja stawu biodrowego

Jest to wrodzona wada, w której panewka stawu biodrowego jest niewłaściwie uformowana, co może prowadzić do niestabilności stawu oraz zwiększonego ryzyka przemieszczeń. Niewłaściwa biomechanika wynikająca z dysplazji często prowadzi do wczesnego rozwoju zmian zwyrodnieniowych, takich jak choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego (coxarthrosis).

1.3.2. Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego (coxarthrosis)

Jest to przewlekłe schorzenie, charakteryzujące się degeneracją chrząstki stawowej, co prowadzi do bólu, ograniczenia ruchomości i zmian w mechanice ruchów dolnej kończyny. Zmniejszenie przestrzeni stawowej oraz pojawianie się osteofitów to typowe zmiany radiologiczne w przebiegu tej choroby. W zaawansowanym stadium często dochodzi do znacznego ograniczenia zakresu ruchu, szczególnie zginania i rotacji wewnętrznej.

1.3.3. Zespół ciasnoty biodrowej

Zespół ten jest wynikiem zmniejszenia przestrzeni w stawie biodrowym, co powoduje tarcie między strukturami kostnymi. Często objawia się bólem podczas zgięcia biodra, np. w trakcie siedzenia. Może prowadzić do zmian zwyrodnieniowych w obrębie stawu.

1.4. Wpływ dysfunkcji stawu biodrowego na postawę ciała i chód

Dysfunkcje stawu biodrowego, takie jak zmiany zwyrodnieniowe czy uszkodzenia struktur stabilizujących, mogą prowadzić do zaburzeń postawy oraz chodu. Niewłaściwe ustawienie stawu biodrowego wpływa na kompensacyjne zmiany w innych stawach, takich jak kolano czy staw skokowy, co może prowadzić do wtórnych uszkodzeń. Typowe zmiany w mechanice chodu, takie jak chód utykający lub przewlekłe przodopochylenie miednicy, są często wynikiem bólu lub ograniczenia zakresu ruchu w stawie biodrowym.

1.5. Rehabilitacja i leczenie dysfunkcji stawu biodrowego

Leczenie dysfunkcji stawu biodrowego zazwyczaj obejmuje kombinację metod zachowawczych, takich jak fizjoterapia, ćwiczenia wzmacniające mięśnie stabilizujące staw oraz farmakoterapia przeciwzapalna. W bardziej zaawansowanych przypadkach, szczególnie w coxarthrosis, konieczne może być leczenie chirurgiczne, takie jak endoprotezoplastyka stawu biodrowego.

Wnioski

Staw biodrowy odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu narządu ruchu, a jego dysfunkcje mogą mieć istotny wpływ na mechanikę całego ciała. Poprawna diagnostyka i leczenie są kluczowe dla zachowania jego funkcji oraz prewencji dalszych uszkodzeń w obrębie innych stawów i struktur ruchowych.