3.4. Stawy kręgosłupa i ich ruchomość

2. Zakres ruchomości w poszczególnych odcinkach kręgosłupa

Rozdział  skupia się na różnicach w mobilności każdego z trzech głównych odcinków kręgosłupa: szyjnego, piersiowego i lędźwiowego. Każdy odcinek ma unikalną strukturę oraz funkcje, co determinuje zarówno zakres, jak i typ ruchów, jakie mogą być wykonywane.

Kręgosłup szyjny (C1–C7)

Kręgosłup szyjny charakteryzuje się najwyższą ruchomością wśród wszystkich odcinków kręgosłupa. Jest to możliwe dzięki specyficznej budowie kręgów szyjnych, zwłaszcza dwóch pierwszych kręgów: atlas (C1) i axis (C2). Atlas nie posiada trzonu, a jego budowa pozwala na podtrzymywanie czaszki, umożliwiając ruchy zgięcia i prostowania (np. przy kiwaniu głową). Axis z kolei posiada wyrostek zębowy (dens), który umożliwia rotację w odcinku szyjnym, co pozwala na obrót głowy w różnych kierunkach.

Zakres ruchów w odcinku szyjnym obejmuje:

• Zgięcie i prostowanie – ok. 45–50 stopni,
• Rotacja – do 80–90 stopni,
• Zgięcie boczne – ok. 40–45 stopni.

Kręgi szyjne mają także bardziej poziomo ułożone stawy międzywyrostkowe, co ułatwia ruchy rotacyjne. Dzięki temu odcinek szyjny jest bardzo elastyczny i zdolny do precyzyjnych ruchów głowy, które są niezbędne w codziennych aktywnościach.

Kręgosłup piersiowy (Th1–Th12)

Odcinek piersiowy jest znacznie mniej ruchomy niż odcinek szyjny ze względu na połączenie z klatką piersiową i żebrami. Kręgi piersiowe są większe i bardziej stabilne, a żebra dodatkowo ograniczają ruchomość tego odcinka. Funkcja ochronna odcinka piersiowego, polegająca na osłonie kluczowych narządów wewnętrznych, takich jak serce i płuca, sprawia, że mobilność jest ograniczona na rzecz stabilności.

Zakres ruchów w odcinku piersiowym obejmuje:

• Zgięcie i prostowanie – od 20 do 45 stopni,
• Rotacja – do 35–50 stopni (w zależności od segmentu),
• Zgięcie boczne – ok. 20–25 stopni.

Warto zauważyć, że stawy fasetowe w odcinku piersiowym mają bardziej pionowe ułożenie, co dodatkowo ogranicza ruchy w płaszczyźnie strzałkowej, ale umożliwia pewną rotację. Choć ten odcinek kręgosłupa jest mniej elastyczny, odgrywa istotną rolę w utrzymaniu postawy oraz stabilizacji tułowia.

Kręgosłup lędźwiowy (L1–L5)

Odcinek lędźwiowy kręgosłupa jest najbardziej obciążany w codziennych aktywnościach, gdyż przenosi ciężar górnej części ciała na miednicę i kończyny dolne. Z tego względu kręgi lędźwiowe są największe i najbardziej masywne, co zapewnia odpowiednią stabilność. Jednocześnie odcinek lędźwiowy pozwala na znaczną ruchomość w płaszczyźnie strzałkowej (zgięcie i wyprost), co jest kluczowe w codziennych ruchach takich jak schylanie się czy podnoszenie przedmiotów.

Zakres ruchów w odcinku lędźwiowym obejmuje:

• Zgięcie i prostowanie – od 50 do 80 stopni,
• Rotacja – do 5–10 stopni (bardzo ograniczona),
• Zgięcie boczne – ok. 15–20 stopni.

Ze względu na ograniczoną rotację, stawy fasetowe w odcinku lędźwiowym są ułożone w taki sposób, aby zapobiegać nadmiernemu skręcaniu, co mogłoby prowadzić do urazów. W zamian za to, odcinek lędźwiowy jest bardzo dobrze przystosowany do ruchów zgięcia i prostowania, co pozwala na efektywne podnoszenie i przenoszenie obciążeń.

Podsumowanie

Każdy z odcinków kręgosłupa ma inne zadania i inne mechaniczne właściwości, co wpływa na ich zakres ruchomości. Odcinek szyjny charakteryzuje się wysoką mobilnością, umożliwiającą precyzyjne ruchy głowy, odcinek piersiowy jest bardziej stabilny, ale mniej ruchomy, a odcinek lędźwiowy łączy ruchomość w zgięciu z dużą wytrzymałością na obciążenia.