11.4. Mierzalne cele terapii i metody oceny postępu (skale bólu, funkcji, ROM)

6. Standardy techniczne obrazu — ustawienia sprzętu i formaty

Rozdzielczość i format: rejestruj zdjęcia w jak najwyższej rozdzielczości dostępnym sprzętem (min. 12 MP dla zdjęć; video min. Full HD/1080p, preferowane 4K tam, gdzie to możliwe). Zdjęcia zapisuj bezstratnie lub w wysokiej jakości (JPEG z niską kompresją / HEIF jeśli sprzęt), nagrania w formacie kontenerowym z powszechnie obsługiwanym kodekiem (np. MP4/H.264).

Ustawienia ekspozycji: pracuj w trybie ręcznym — stała przysłona (f/5.6–f/8) dla odpowiedniej głębi ostrości, czas na zdjęcia statyczne ≥1/125 s; dla ruchu czas krótszy (1/250–1/500 s). ISO tak niskie jak to możliwe, aby uniknąć szumu.
Ogniskowa i dystans: stosuj stałą ogniskową (ekwiwalent 50–85 mm w fotografii portretowej) by ograniczyć dystorsję perspektywy. Zachowaj tę samą odległość i ten sam kąt między pacjentem a obiektywem przy kolejnych dokumentacjach.
Stabilizacja i sprzęt: statyw obowiązkowy (eliminacja paralaksy i ruchu kamery). Do nagrań dynamicznych użyj stabilizatora (gimbal) albo szyny/płóz, by ułatwić płynne przejścia.
Oświetlenie: światło miękkie, rozproszone; dwa źródła pod kątem ~45° po bokach oraz jedno słabsze z tyłu dla separacji sylwetki. Unikaj silnych cieni i nierównomiernego oświetlenia; użyj karty szarości do ustawienia balansu bieli.
Tło i stroje: prosty, kontrastowy jednokolorowy neutralny ekran (np. szary lub jasnoniebieski) bez wzorów. Pacjent w standardowym, obnażonym lub dobrze dopasowanym stroju (te same elementy przy dokumentacji porównawczej).

Sekwencje fotografii — standaryzacja ujęć

Dla każdego regionu ciała ustal obowiązkową sekwencję ujęć — zapamiętywalny, powtarzalny wzór ułatwiający porównanie. Przykładowe ujęcia dla kończyny dolnej:

Widok anterior (przód), pełne ciało — pacjent stoi z równymi stopami.
Widok posterior (tył), pełne ciało.
Widok lateral prawy i lewy (boczny), całe ciało.
Zbliżenia na obszar terapeutyczny (3–5 cm od problemu): front/side/top.
Ujęcia funkcjonalne: zdjęcie w końcowym ROM (np. maksymalne zgięcie kolana) — zawsze z tą samą miarą odniesienia.
Każde ujęcie dokumentuj według kolejności i opisz krótką etykietą bezpośrednio w metadanych pliku.

Standardy wideo — rejestracja ruchu i funkcji

Struktura nagrania: (a) statyczne intro — neutralna pozycja, (b) kontrolowane ruchy — poprowadzone według scenariusza (np. 3 powtórzenia podnoszenia ramienia), (c) zadania funkcjonalne — chód, siad-wstanie, rotacja.
Parametry techniczne: min. 30 kl./s dla zwykłego nagrania; 50–60 kl./s (lub więcej) gdy planujemy analizy zwolnionego obrazu. Nagrywaj w stałym oświetleniu i tym samym ustawieniu kamery/cofania. Zawsze rozpoczynaj i kończ nagranie krótkim komentarzem/napisem z datą, identyfikatorem i fazą badania (np. „przed — 2025-11-15 — odwodzenie barku”).
Audio/komentarz: krótkie wypowiedzi terapeuty (instrukcje, obserwacje) nagrane bezpośrednio do pliku ułatwiają interpretację; alternatywnie dołącz notatkę tekstową.

Markery, skale i odniesienia anatomiczne

Skala liniowa: zawsze umieść w kadrze miarkę lub taśmę centymetrową przy zbliżeniach — umożliwia porównanie zmian wymiarów.
Markery anatomiczne: używaj niepermanentnych punktów (np. samoprzylepne kółka) do oznaczenia dokładnego miejsca bólu/punktu spustowego; pomagają w precyzyjnym odtworzeniu ujęcia podczas kolejnych sesji.
Linie orientacyjne: zaznacz na podłożu stałe pozycje stóp/stołu/łóżka — fotografie z zachowaniem tych linii są lepiej porównywalne.

Konsystencja porównań — dobre praktyki porównawcze

Stały aparat i ustawienia: ten sam aparat/telefon, ta sama ogniskowa, manualny balans bieli, identyczne ustawienia ekspozycji.
Stałe pozycje pacjenta: użyj szablonu (np. naklejki na podłodze) by każdy pomiar zaczynał się od tej samej pozycji.
Sekwencje „przed” i „po”: zawsze rejestruj te same ujęcia w tej samej kolejności.
Technika nakładania zdjęć: przy analizie porównawczej stosuj warstwowanie (overlay) w programie graficznym, dopasowując skale i punkty odniesienia (boczny kręgosłup, stawy), zamiast losowego przybliżania — to minimalizuje błąd wynikający z rotacji ciała.

Analiza obrazu i interpretacja — jak wydobywać wartość z materiału wizualnego

Wybór klatek z video: zidentyfikuj klatki odpowiadające końcowym punktom ROM; użyj ich jako zdjęć porównawczych.
Metryka kątów: wykorzystaj programy lub aplikacje do pomiaru kątów (np. przy zgięciu stawu) i zapisz wartość (stopnie) w dokumentacji.
Ocena jakości tkanek: na zdjęciach porównawczych zwracaj uwagę na zmiany konturu, zarysów, symetrii, widoczność blizn i przebarwień, a także na zmiany po terapii (np. zmniejszenie zgrubienia, poprawa linii powięziowej).
Skala wyników wizualnych: opracuj prostą skalę oceny obrazu (np. 0–3) dla cech takich jak „zasięg zaczerwienienia”, „gładkość konturu”, „przesuw skóry” — ułatwia standaryzowaną ocenę w zespole.

Zarządzanie plikami obrazu — praktyczne zasady nazewnictwa i wersjonowania

Schemat nazw plików: używaj jednolitego, łatwego do parsowania wzoru (np. RRRRMMDD_PacjentID_Obszar_Ujecie_V#.jpg). Dzięki temu szybciej porównasz serie i zminimalizujesz ryzyko pomyłki.
Wersjonowanie: zachowuj oryginały i pracuj na kopiach; każdą obróbkę oznacz jako wersję (v1, v2).
Indeksacja i tagowanie: dodawaj metadane opisujące typ ujęcia, fazę leczenia i kluczowe obserwacje — ułatwia późniejsze wyszukiwanie.

Specjalne techniki obrazowania przydatne w praktyce terapeutycznej

Zestawienie kadrów (split-screen): połączenie zdjęć „przed i po” w jednym widoku ułatwia percepcję zmiany dla pacjenta i zespołu.
Zwolnione tempo (slow motion): przy analizie ruchu (np. chodu, rotacji barku) zwolnione nagranie pomaga wychwycić kompensacje i kolejność aktywacji mięśni.
Time-lapse: przy długoterminowej terapii (np. gojenie blizny) zapisuj co tydzień stałe ujęcie i zmontuj skrót — doskonałe narzędzie edukacyjne i motywacyjne dla pacjenta.

Krótki przykład kliniczny

Pacjent z ograniczonym uniesieniem ramienia do 90° przed terapią. Protokół dokumentacji: stały tripod, odległość 2 m, ogniskowa ~50 mm, tło szare, karta szarości w kadrze. Zdjęcie 1: neutralna pozycja frontalna; Zdjęcie 2: maksimalne odwodzenie — kadr z boku; Nagranie: 3 powtórzenia odwodzenia z komentarzem pacjenta o bólu przy 70°. Po serii 4 zabiegów wykonano identyczne ujęcia i porównano kąt ROM (pomiar kątów z obu zdjęć). Wynik: zwiększenie ROM do 120°, zmniejszenie asymetrii linii powięziowej widocznej na zbliżeniu, wyraźna poprawa płynności w video (mniej kompensacji tułowia).

Krótkie ćwiczenie praktyczne (3–5 minut) — standaryzacja ujęć w warunkach gabinetowych

Ustaw aparat/telefon na statywie na wysokości środka badanego obszaru (np. biodra) i zaznacz na podłodze punkt, gdzie ma stać pacjent.
Wykonaj trzy zdjęcia tego samego pacjenta: frontalne, boczne i zbliżenie na obszar problemowy; użyj tej samej odległości i ustawień.
Otwórz zdjęcia obok siebie i sprawdź: czy tło jest jednolite, czy odległość i kąt są powtarzalne, czy na zdjęciach obecna jest skala pomiarowa. Zanotuj jedną rzecz do poprawy (np. przesunięcie kamery, nierównomierne światło) i powtórz próbę aż uzyskasz identyczne ujęcia.

Stosowanie powyższych reguł sprawia, że dokumentacja fotograficzna i wideo staje się rzetelnym narzędziem monitorowania efektów, komunikacji z pacjentem i zespołem oraz materiałem edukacyjnym — pod warunkiem dyscypliny w standaryzacji, opiece nad jakością obrazu i konsekwentnej archiwizacji.