11.3. Przykładowe protokoły dla: kręgosłupa szyjnego, barku, pasma biodrowo-piszczelowego

1. Protokół terapeutyczny dla odcinka szyjnego — technika, czas, parametry

Cele sesji (konkretne, mierzalne)

Szybka neuromodulacja bolesnego punktu spustowego i obniżenie napięcia mięśniowego.
Poprawa aktywnej rotacji/odwodzenia w stawie barkowym i/lub zwiększenie zgięcia/wyprostu szyi o określoną wartość (np. +10° ROM) w zależności od celu terapeutycznego.
Ustalenie tolerancji pacjenta do dalszych, głębszych procedur manualnych lub rehabilitacyjnych.

Warunki wstępne (praktyczne, specyficzne dla odcinka szyjnego)

Pacjent w pozycji leżącej na brzuchu z poduszką pod czołem lub w pozycji półsiedzącej (z podparciem głowy) — w zależności od komfortu i celów.
Oświetlenie i ergonomia terapeuty — łatwy dostęp do tylnej i bocznej powierzchni szyi.
Przygotowanie środków poślizgowych dla technik glide oraz komplet małych baniek (różne średnice) oraz silikonowych/miękkich baniek do krótkich, delikatnych aplikacji.
Krótkie sprawdzenie przedmiotowe: palpacyjna lokalizacja punktów spustowych, wzorzec napięć asymetrycznych, kontrola objawów ostrzegawczych (zawroty, diplopia, parestezje).

Sekwencja i kolejność — krok po kroku (zalecana dla standardowej sesji terapeutycznej)

Szybkie mapowanie palpacyjne (2–4 min)
- Palpacja przyśrodkowej części wyrostków poprzecznych C2–C7, linia przykręgosłupowa oraz mięśnie: m. trapezius (część górna), m. levator scapulae, m. splenius capitis/cervicis, m. sternocleidomastoideus (tylne włókna), m. suboccipitales.
- Zaznaczyć długopisem (bezpiecznie) lub pamiętać punkty najbardziej bolesne; określić 1–3 priorytetowe miejsca.
Przygotowanie tkanek — manualny release (5–8 min)
- Krótkie, kontrolowane techniki ischemic compression lub celowany release mięśniowy: 60–90 s pracy na każdy punkt spustowy aż do widocznej miękkiej relaksacji (lub do limitu tolerancji).
- Technika: głęboki kontakt opuszkami palców, stały, równomierny nacisk do momentu obniżenia napięcia; jeśli ból wzrasta — zmniejszyć nacisk lub zastosować przerywany nacisk.
- Dla mm. suboccipitales stosować bardzo delikatne techniki (krótszy czas, mniejszy nacisk).
Aplikacja baniek — dobór typu i wielkości
- Małe bańki (Ø 2,5–4 cm) — do okolicy suboccipitalnej i przykręgosłupowej; używać niskiej próżni i krótkich ekspozycji.
- Średnie bańki (Ø 4–6 cm) — na boczne partie górnego trapeziusa i levator scapulae; mogą być stosowane w trybie glide przy użyciu poślizgu.
- Materiał baniek: silikonowe lub miękkie plastikowe preferowane dla szyi (elastyczność zmniejsza punktowy nacisk).
- Zasada: im bliżej linii środkowej kręgosłupa i bliżej podstawy czaszki — tym mniejsza siła próżni i krótszy czas.
Parametry próżni i czas ekspozycji (ogólne wytyczne)
- Intensywność próżni: niska do umiarkowanej. W praktyce klinicznej oznacza to ok. 10–25% maksymalnej możliwości urządzenia lub „lekki podciąg skóry” określony empirycznie przez terapeutę; (dla pomp manualnych: delikatne ssanie, brak intensywnego „ściągnięcia”).
- Czas statycznej aplikacji: 8–20 sekund dla miejsc suboccipitalnych; 15–40 sekund dla górnego trapeziusa (zależnie od tolerancji).
- Glide / sliding cupping: 1–3 przejścia po długości mięśnia, każde przejście 10–20 sekund aktywnego ruchu; nie więcej niż 3 pełne przejścia w jednej sesji.
- Liczba cykli: maks. 2–3 aplikacje tego samego miejsca w jednej sesji (z przerwą i ocena tolerancji po każdej aplikacji).
- Przerwy: 30–60 s przerwy między cyklami na ocenę skóry i subiektywnego odczucia pacjenta.
Monitorowanie i adaptacja w trakcie zabiegu
- Co 1–2 minuka pytanie pacjenta o poziom bólu/tolerancję; obserwacja koloru skóry i sygnałów wegetatywnych (pocenie, bladość, zawroty).
- Jeśli pojawi się dyskomfort neurologiczny (zawroty, zaburzenia widzenia, nagłe osłabienie) — natychmiast przerwać i ocenić przyczynę.
- W przypadku nadmiernego siniaka lub dużego krwiaka — odnotować i modyfikować parametry następnego zabiegu.
Zakończenie manualne — reintegracja (3–5 min)
- Delikatne rozciągnięcie i stabilizacja segmentu: technika delikatnego neuromobilnego rozciągania szyi i aktywizacja antagonistów (np. izometryczne wzmocnienie głębokich mięśni szyi).
- Krótkie instrukcje dla pacjenta: korekcja pozycji, unikanie gwałtownych ruchów przez 24–48 h w razie obciążenia.

Modyfikacje i szczególne wskazówki techniczne

Bardzo wrażliwi pacjenci (hiperalgezja): skrócić czas ekspozycji baniek o 30–50% i całkowicie pominąć glide; stosować jedynie mikro-skuteczne „pulsacyjne” przyssanie (krótki, szybki kontakt 3–5 s).
Pacjenci starsi / ze skórą cienką: używać wyłącznie silikonowych baniek o małej średnicy i bardzo niskiej próżni; maks. 10–15 s ekspozycji; zwiększyć czas obserwacji.
Sportowcy (potrzeba szybkiej regeneracji): glide o krótszych przejściach (10–12 s), powtórzone 2×; kombinacja z aktywacją neuromotoryczną bezpośrednio po zabiegu.
Unikać aplikacji bezpośrednio na przednią część szyi, zatoki, naczynia szyjne i węzły chłonne. Zamiast tego pracować w tylnej i bocznej części szyi, nie przekraczając linii tylnej krawędzi mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego po stronie przedniej.

Kryteria przerwania i alarmowe objawy do zapisania w karcie

Nasilenie bólu >2 pkt w skali VAS bez efektu relaksacji po zakończeniu aplikacji.
Objawy neurologiczne: drętwienie, zawroty głowy, zaburzenia równowagi, zaburzenia widzenia.
Nagły, dynamiczny spadek ciśnienia krwi (objawy wegetatywne).
W takich przypadkach zabieg przerywa się, dokumentuje zdarzenie i planuje dalszą diagnostykę.

Dokumentacja parametrów (co zapisać po każdej sesji szyjnej — minimum)

Lokalizacja punktów i ich opis (np. „2 cm bocznie od wyrostka kolczystego C4, punkt bolesny”).
Rodzaj baniek i średnice zastosowane (np. silikon Ø3 cm; silikon Ø5 cm).
Intensywność próżni: opis słowny + procent maks. pompy (np. „niska, ok. 15% mocy pompy”).
Czas ekspozycji każdych aplikacji i liczba powtórzeń.
Reakcja pacjenta i wartości przed/po: VAS, ROM (stopnie lub opis funkcjonalny).
Notatka o ewentualnych komplikacjach.

Krótki przykład (konkretny, realny)

Pacjent: 36 lat, ból szyi po długotrwałej pracy przy komputerze; VAS 6/10, ograniczenie rotacji w prawo o 25°.
Plan: manualny release mm. levator scapulae i górnej części trapeziusa → mała silikonowa bańka Ø3 cm na przykręgosłupowy obszar C2–C4 (statycznie 12 s × 2) → glide bańką Ø5 cm wzdłuż włókien trapeziusa 2 przejścia po 12 s.
Efekt po zabiegu: VAS 3/10; rotacja w prawo poprawa o 12°. Parametry zapisane: próżnia niska (ok. 15%), brak siniaków, tolerancja dobra. Zaplanowano powtórkę za 7 dni i ćwiczenia aktywacyjne.

Krótkie ćwiczenie praktyczne dla kursantów (10–12 minut)

Cel: nauczyć się szybkiego mapowania i zastosowania jednego krótkiego cyklu: manualny release + bańka statyczna.
Zadanie: w parach — osoba A (pacjent) leży na brzuchu; osoba B (terapeuta) wykonuje:
- 2 minuty palpacji i wybiera 1 priorytetowy punkt spustowy;
- 60–90 s ischemic compression na wybranym punkcie;
- natychmiast po tym aplikacja silikonowej bańki Ø3 cm na 12 s (niska próżnia).
Ocena: przed i po: subiektywny VAS pacjenta (skala 0–10) i szybki test rotacji szyi.
Zadanie końcowe: terapeuta zapisuje parametry (rodzaj bańki, czas, subiektywna notatka o efekcie) i porównuje wynik z partnerem.
Cel edukacyjny: nauczyć się kontrolować intensywność i czas oraz zapisywać podstawowe parametry.

W protokole szyjnym kluczowe jest delikatne dawkowanie bodźca — krótsze czasy, mniejsze powierzchnie i ciągłe monitorowanie pacjenta. Precyzja w doborze średnicy baniek, ich lokalizacji i sekwencji manualnej decyduje o skuteczności i bezpieczeństwie terapii.