Print this chapterPrint this chapter

8.6. Model nadzorowanej praktyki: mokra hijama tylko pod nadzorem osoby posiadającej uprawnienia medyczne (oraz szkolenie w zakresie zabiegów inwazyjnych)

8. Walidacja umiejętności i rekomendacje po zakończeniu nadzoru

Cele walidacji

Walidacja umiejętności po okresie nadzorowanej praktyki ma trzy podstawowe cele:

  1. potwierdzić, że kursant osiągnął deklarowane kompetencje do samodzielnego wykonywania określonego zakresu procedur mokrej hijamy,

  2. zidentyfikować obszary wymagające dalszego doskonalenia oraz ustalić konkretne rekomendacje rozwojowe,

  3. zabezpieczyć pacjenta i instytucję poprzez jasne określenie warunków wejścia kursanta w samodzielną praktykę (w tym ewentualnych ograniczeń i form nadzoru pośredniego).

Walidacja nie jest jednorazowym „stemplem” — jest procesem dokumentowanym, wielopłaszczyznowym i opartym na dowodach.

Komponenty procesu walidacji

Walidację należy zorganizować jako składający się z kilku, wzajemnie uzupełniających się elementów:

  1. Portfolio kliniczne

    • Zestaw udokumentowanych przypadków wykonanych w nadzorze (karta zabiegu, zdjęcia dokumentacyjne jeżeli zgoda pacjenta była udzielona, notatki superwizora).

    • Minimum liczby przypadków określone w regulaminie kursu — przy czym liczba ta jest wytyczną, a ocena jakościowa przypadku ma większe znaczenie niż same liczby.

    • Refleksyjne wpisy kursanta: opis trudnych sytuacji, decyzji klinicznych, popełnionych błędów i wniosków.

  2. Ocena bezpośrednia (Direct Observation)

    • Systematyczne, ustrukturyzowane obserwacje wykonywania procedury przez mentora z użyciem standaryzowanej listy kontrolnej (checklisty) i skali globalnej oceny kompetencji (np. skala 1–5 dla poszczególnych etapów).

    • Co najmniej kilka obserwacji wykonanych w różnych warunkach (różni pacjenci, różne konteksty kliniczne).

  3. Egzamin praktyczny symulacyjny (OSCE / zadanie praktyczne)

    • Stacja egzaminacyjna symulująca złożony przypadek, w której kursant musi zaplanować, wykonać i udokumentować zabieg oraz zaproponować postępowanie pozabiegowe.

    • Ocena obejmuje kryteria techniczne, komunikację z pacjentem, decyzje bezpieczeństwa oraz dokumentację.

  4. Narzedzia oceny jakości technicznej (np. OSATS — ustrukturyzowany test umiejętności technicznych)

    • Użycie znormalizowanej skali do oceny techniki manualnej, aseptyki w kontekście nadzorowanym (ocena przebiegu, precyzji, aseptyczności pracy, reakcji na komplikacje).

    • Skala powinna mieć opisane poziomy oczekiwań dla każdego stopnia.

  5. Multisource Feedback (ocena 360°)

    • Opinie od mentora medycznego, pielęgniarki, kolegów kursantów, a tam gdzie to możliwe — anonimowa opinia pacjentów.

    • Pozwala ocenić kompetencje komunikacyjne, profesjonalizm i współpracę zespołową.

  6. Ocena wyników pacjentów i wskaźniki jakości

    • Przegląd dokumentacji powikłań, reklamacji, efektów terapeutycznych w obrębie przypadków prowadzonych przez kursanta (zachowując poufność).

    • Oceny te służą korelacji umiejętności technicznych z realnym bezpieczeństwem i skutecznością.

  7. Decyzja o stopniu samodzielności (entrustment decision)

    • Na podstawie powyższych dowodów zespół (mentor + przedstawiciel szkolącego podmiotu) podejmuje decyzję: samodzielność pełna, samodzielność ograniczona (np. do określonych wskazań), samodzielność z okresowym nadzorem (np. 6–12 miesięcy) lub konieczność remediacji.

    • Decyzja powinna być zapisana i uzasadniona, z konkretnymi warunkami i terminem rewizji.

Kryteria decyzyjne — przykład skali oceny

Dla przejrzystości proponuje się stosować wielostopniową skalę, np.:

  • Poziom 1 — obserwacja tylko (uczeń może obserwować)

  • Poziom 2 — wykonywanie z pełną asekuracją (mentor trzyma większość decyzji i instrumentów)

  • Poziom 3 — wykonywanie pod bezpośrednim nadzorem (mentor gotowy natychmiast przejąć)

  • Poziom 4 — wykonywanie samodzielne z możliwością konsultacji (uczeń sam wykonuje, mentor dostępny telefonicznie/osobiście)

  • Poziom 5 — samodzielność edukacyjna i mentoring innych

Aby przyznać poziom 4 wymagane powinny być min.:

  • trzy różne bezpośrednie obserwacje z oceną ≥4 na skali globalnej,

  • portfolio ≥ ustalonej liczby przypadków z udokumentowanymi wynikami bez poważnych powikłań,

  • pozytywne multisource feedback,

  • zdany egzamin OSCE/OSATS.

Dokumentacja i formalne zaświadczenie

Po decyzji o przyznaniu samodzielności wydaje się formalne zaświadczenie/uznanie kompetencji zawierające:

  • listę uprawnień (zakres procedur, ograniczenia),

  • datę walidacji i nazwiska osób decydujących,

  • rekomendacje rozwojowe (kursy, liczba superwizji w czasie X),

  • warunki rewizji (np. obowiązek raportowania pierwszych 20 przypadków, sesje mentoringowe po 3 i 6 miesiącach).

Zaświadczenie powinno trafić do e-portfolio kursanta, do akt szkolącego podmiotu i być dostępne dla jednostek, które mogą później zatrudnić terapeuty.

Ścieżki remediacji i konsekwencje nieprzejścia walidacji

Jeżeli kursant nie osiąga standardów:

  • przygotowuje się indywidualny plan remediacji: konkretne cele, metody (dodatkowe obserwacje, symulacje, trening manualny), osoba odpowiedzialna, terminy i kryteria sukcesu;

  • po próbie remediacji następuje ponowna ocena (najlepiej dawno określona w regulaminie);

  • w razie wielokrotnej niezdawalności może być konieczne rozszerzone szkolenie kliniczne, zmiana zakresu praktyki lub ograniczenie do pracy pod stałym nadzorem.

Konsekwencje muszą być jasne, sprawiedliwe i formalnie opisane w regulaminie kursu.

Rekomendacje dotyczące utrzymania kompetencji po zakończeniu nadzoru

  1. Plan tzw. „miękkiego startu”: pierwsze 3–6 miesięcy po walidacji kursant wykonuje procedury w ograniczonym zakresie (np. max X zabiegów/tydzień) z dostępem do szybkiej konsultacji mentora.

  2. Obowiązek dokumentacji początkowych przypadków: raport z pierwszych 20–50 zabiegów do wglądu mentora (wpisy do e-portfolio).

  3. Mentoring odnawialny: zaplanowane sesje mentoringowe (np. co 3 miesiące przez rok) — analiza trudnych przypadków, przegląd powikłań.

  4. Ciągłe doskonalenie: obowiązek uczestnictwa w CPD (szkolenia, warsztaty, case-review) min. X godzin/rok w tematach związanych z hijama i bezpieczeństwem.

  5. Peer-review i audyt: udział w grupie praktyków prowadzących kwartalny przegląd przypadków i wskaźników jakości.

  6. Mechanizm raportowania zdarzeń niepożądanych: obowiązek natychmiastowego zgłoszenia poważnego zdarzenia do mentora i instytucji oraz udziału w analizie zdarzenia (root-cause analysis).

  7. Warunki recertyfikacji: co 2–3 lata — przegląd portfolio, liczby przypadków, udziału w CPD i (opcjonalnie) krótkie obserwacyjne sprawdzenie umiejętności.

Role i odpowiedzialności po walidacji

  • Nowo zwalidowany terapeuta: odpowiada za prowadzenie dokumentacji, przestrzeganie limitów i aktywne korzystanie z dostępnych konsultacji.

  • Mentor: dostępny jako konsultant, prowadzi zaplanowane sesje mentoringowe i ocenia wstępne raporty.

  • Placówka / organizator kursu: monitoruje wskaźniki jakości, zapewnia możliwości CPD i mechanizmy audytu.

Standardy jakości i etyki w walidacji

Każda decyzja walidacyjna powinna być: jawna (udokumentowana), oparta na dowodach (portfolio, obserwacje), wykonywana przez co najmniej dwóch ekspertów niezależnych tam, gdzie to możliwe, i powiązana z jasnymi rekomendacjami oraz planem nadzoru po walidacji.

Krótki przykład

Kasia — kursantka po 6 miesiącach nadzorowanych praktyk:

  • portfolio: 28 przypadków mokrej hijamy, z których 2 zgłoszono jako drobne powikłania (nadmierne krwawienie, łatwo zatrzymane).

  • trzy bezpośrednie obserwacje: oceny globalne 4, 4, 3 (na skali 1–5).

  • OSCE: zdane z wynikiem 82% (kryteria techniczne 85%, komunikacja 80%).

  • multisource feedback — pozytywny z drobnymi uwagami dotyczącymi szybkości pracy.

Decyzja: przyznano Poziom 4 — samodzielność z okresowym nadzorem. Rekomendacje: ograniczenie do 5 zabiegów tygodniowo przez pierwsze 3 miesiące, obowiązek raportowania pierwszych 20 przypadków, spotkanie mentoringowe po 1 i 3 miesiącach; kurs doskonalący w zakresie technik kontroli krwawienia w ciągu 6 miesięcy.

Krótkie ćwiczenie praktyczne (45 min) — „Panel walidacyjny”

Cel: przećwiczyć podejmowanie decyzji walidacyjnej i przygotowanie rekomendacji.

  1. Przygotowanie (10 min)

    • grupa 4–6 osób otrzymuje skrócone portfolio fikcyjnego kursanta (5 przypadków, 2 oceny obserwacyjne, wynik OSCE, multisource feedback).

  2. Dyskusja panelowa (20 min)

    • panel (mentor, drugi ekspert, przedstawiciel szkolenia) omawia dowody i stawia wstępną decyzję: odrzucenie / remediacja / samodzielność z ograniczeniem / pełna samodzielność.

    • uzasadnienie decyzji zapisane w formie krótkiego protokołu (max 1 strona).

  3. Sformułowanie rekomendacji (10 min)

    • panel formułuje: warunki przyznania samodzielności, plan remediacji (jeśli potrzeba), terminy rewizji, wymagania dokumentacyjne po walidacji.

  4. Debrief (5 min)

    • omówienie trudnych punktów: jakie dowody były decydujące, jakie luki wykryto, czy decyzja była ostrożna wobec bezpieczeństwa pacjenta.

Materiały pomocnicze: wzór protokołu walidacyjnego (jedna strona), checklistę kryteriów decyzyjnych, szablon rekomendacji po walidacji.