8.2. Wskazania i przeciwwskazania do hijama; selekcja pacjentów

2. Bezwzględne przeciwwskazania do zabiegu mokrego bańkowania (hijama)

Zasada ogólna

Bezwzględne przeciwwskazania to stany, przy których wykonanie mokrej hijamy niesie za sobą ryzyko poważnych, bezpośrednich szkód dla pacjenta i których obecność wyklucza zabieg niezależnie od techniki, środowiska czy doświadczenia terapeuty. Przed planowaniem każdej mokrej procedury należy obowiązkowo wykluczyć poniższe stany — jeśli którykolwiek występuje, zabieg nie może zostać wykonany.

1) Zaburzenia krzepnięcia i stosowanie leków przeciwzakrzepowych

Do przeciwwskazań absolutnych zaliczamy rozpoznane, istotne zaburzenia krzepnięcia (np. hemofilia, ciężkie wrodzone lub nabyte deficyty czynników krzepnięcia) oraz pacjentów przyjmujących terapie przeciwkrzepliwe o znacznym wpływie na ryzyko krwawienia (np. doustne antykoagulanty z wysokim wskaźnikiem INR, niektórymi nowoczesnymi lekami przeciwzakrzepowymi w określonych sytuacjach klinicznych) — szczególnie jeżeli nie ma możliwości wiarygodnej oceny ryzyka i monitorowania.
Również trombocytopenia o znamiennym nasileniu (np. <50 000/µl w kontekście planowanego inwazyjnego zabiegu) zwiększa ryzyko krwawień i jest przeciwwskazaniem.
Uzasadnienie: mokra hijama obejmuje nacięcia skóry i manipulację krwią. U pacjentów z zaburzeniami hemostazy ryzyko przedłużonego krwawienia, krwiaków i powikłań miejscowych jest istotne. sciencedirect.com

2) Aktywna, uogólniona lub miejscowa infekcja (sepsa, infekcja skóry w miejscu zabiegu)

Obecność aktywnego zakażenia ogólnoustrojowego (sepsa, bacteriemia) lub miejscowego zakażenia skóry / tkanek miękkich w planowanym obszarze stanowi bezwzględne przeciwwskazanie.
Uzasadnienie: mokra hijama stwarza drogę dla szerzenia patogenów i może nasilić rozsiew zakażenia (przez nacięcia, kontakt z krwią, uszkodzenie barier tkankowych). W piśmiennictwie opisywano poważne powikłania zakaźne po mokrym bańkowaniu (np. ropnie, posocznice). PMC+1

3) Znaczna immunosupresja

Pacjenci z ciężką immunosupresją (np. leczone intensywną chemioterapią, zaawansowany AIDS, terapia immunosupresyjna po przeszczepieniu) nie powinni poddawać się mokrej hijamie.
Uzasadnienie: osłabiony układ odpornościowy znacząco zwiększa prawdopodobieństwo infekcji po inwazyjnych zabiegach oraz wydłuża i komplikuję proces gojenia. Nawet drobne zakażenie może u takich osób przebiegać ciężko. PMC

4) Ciężkie, nieleczone lub niestabilne stany ogólnoustrojowe

Do przeciwwskazań zalicza się niestabilną niewydolność sercowo-naczyniową (np. dekompensowana niewydolność serca, niestabilna choroba wieńcowa), ciężką niewydolność nerek lub wątroby w stanie ostrym oraz inne stany, w których dodatkowy stres (utrata krwi, ból, reakcja wazowagalna) może zagrażać życiu.
Uzasadnienie: mokra hijama może wywołać krwawienie, spadek ciśnienia lub inne zaburzenia homeostazy, które u chorych niestabilnych mogą doprowadzić do dekompensacji. sciencedirect.com

5) Znaczna niedokrwistość / hemoglobinopatie w stanie dekompensacji

Pacjenci z ciężką niedokrwistością (np. Hb istotnie niska — decyzja powinna bazować na konsultacji medycznej) oraz z niekontrolowanymi hemoglobinopatiami powinni być wykluczeni.
Uzasadnienie: utrata krwi, nawet niewielka, może być patologiczna u osób z niskim poziomem hemoglobiny — ryzyko hipoksji tkanek i pogorszenia stanu ogólnego. sciencedirect.com

6) Choroby skóry lub stany dermatologiczne w miejscu zabiegu

Bierne i aktywne choroby skóry (np. egzema, łuszczyca w zaostrzeniu, oparzenia, aktywne wypryski, rozsiana dermatoza) w planowanej okolicy zabiegu są przeciwwskazaniem.
Uzasadnienie: zabieg może pogorszyć stan skóry, ułatwić nadkażenie i spowodować rozleglejsze uszkodzenie tkanek. sciencedirect.com

7) Brak zdolności do wyrażenia świadomej zgody lub niemożność współpracy

Pacjent, który nie może udzielić świadomej zgody (np. utrata przytomności, poważne zaburzenia świadomości, znaczne zaburzenia poznawcze bez opiekuna prawnego), nie powinien być poddany inwazyjnej procedurze.
Uzasadnienie: procedura inwazyjna wymaga zrozumienia ryzyka, możliwych powikłań oraz zgody na ewentualne następstwa. PMC

8) Sytuacje związane z ciążą i okres laktacji — ostrożność i ograniczenia

W wielu praktykach mokra hijama w okolicach jamy brzusznej, lędźwiowej i punktów akupunkturowych związanych z porodem jest traktowana jako przeciwwskazanie. W przypadku ciąży decyzja powinna być podejmowana po konsultacji z lekarzem położnikiem i zwykle uważa się ją za przeciwwskazanie do mokrej hijamy w obszarach mogących wpływać na przebieg ciąży.
Uzasadnienie: ochrona płodu i ryzyko krwawienia, zakażenia oraz wpływu na skurcze macicy skłania do traktowania ciąży jako stan wymagający szczególnej ostrożności. (W praktyce medycznej ciąża czasami rozpatrywana jest jako przeciwwskazanie względne lub absolutne zależnie od lokalizacji i stanu kobiety — decyzję musi podjąć specjalista). sciencedirect.com+1

9) Niedawno przebyte zabiegi chirurgiczne lub inwazyjne w planowanej okolicy

Świeże blizny operacyjne, implanty lub inne procedury w danym obszarze czynią mokrą hijamę ryzykowną.
Uzasadnienie: ryzyko dehiscencji, zakażenia rany oraz zaburzeń gojenia. sciencedirect.com

Jak postępować w praktyce — praktyczne reguły decyzyjne

Zawsze przed procedurą wykonać szczegółowy wywiad pod kątem przyjmowanych leków (antykoagulanty, NLPZ w dużych dawkach, leki przeciwpłytkowe), historii chorób krwi, objawów infekcji, czynników ryzyka immunosupresji, ostatnich zabiegów chirurgicznych i stanu ciąży.
Jeśli istnieje jakiekolwiek podejrzenie zaburzeń krzepnięcia, znaczącej anemii, aktywnej infekcji lub niestabilności medycznej — odmawiamy zabiegu i kierujemy do konsultacji lekarskiej/diagnostyki laboratoryjnej (np. morfologia, INR/PT, APTT). sciencedirect.com+1
W wątpliwych przypadkach obowiązkowa dokumentacja i potwierdzenie kwalifikacji przez lekarza posiadającego uprawnienia do decyzji o wykonaniu zabiegu inwazyjnego. PMC

Krótki przykład (ilustracja)

Pacjentka lat 64 zgłasza się na mokrą hijamę na plecy z powodu przewlekłego bólu. W wywiadzie: migotanie przedsionków leczone doustnym antykoagulantem (warfaryna) — ostatni INR nieznany. Na skórze pleców brak zmian zapalnych. Z uwagi na przyjmowaną terapię przeciwzakrzepową i brak aktualnych badań krzepnięcia — procedura mokra hijama jest przeciwwskazana. Należy skierować pacjentkę na pilne badanie INR i do konsultacji lekarskiej przed rozważeniem jakiejkolwiek inwazyjnej procedury. sciencedirect.com

Krótkie ćwiczenie praktyczne dla kursantów (screening i dokumentacja)

Cel: przećwiczyć wywiad kwalifikacyjny oraz decyzję o wykluczeniu zabiegu.

Zadanie (5–10 minut): w parach — jedna osoba odgrywa pacjenta, druga terapeuta. Pacjent ma kartę z krótką historią (np. przyjmuje dabigatran, niedawno przebyta angina z gorączką, hemoglobin 9,5 g/dl, albo jest w 20. tygodniu ciąży). Terapeuta przeprowadza szybki wywiad (2–3 min), następnie decyduje: wykonuję / odmawiam i uzasadnia decyzję (1–2 min).
Zapis: terapeuta uzupełnia protokół kwalifikacji (krótkie pola: leki, choroby krwi, objawy zakażenia, ciążę, ostatnie operacje, decyzja + podpis).
Omówienie (3–5 min): para wymienia się rolami; następnie trener omawia poprawność decyzji i dokumentacji.

Ćwiczenie uczy natychmiastowego wykrywania przeciwwskazań, komunikacji z pacjentem oraz odpowiedniej dokumentacji — wszystkie te elementy zmniejszają ryzyko zdarzeń niepożądanych. PMC+1