8.1. Filozofia hijama i jej miejsca w współczesnej praktyce klinicznej

5. Rola terapeuty jako pośrednika między ciałem a uzdrawianiem

Terapeuta wykonujący hijamę pełni wielowarstwową rolę: nie tylko operatora technicznego, lecz przede wszystkim pośrednika — mostu łączącego subiektywne doświadczenie pacjenta, biologiczne procesy organizmu i kontekst kulturowo-duchowy, w którym odbywa się uzdrawianie. Ta funkcja wymaga od terapeuty rozwiniętych kompetencji interpersonalnych, somatycznej uważności, umiejętności narracyjnej i etycznej wrażliwości. Poniżej przedstawiam szczegółowe aspekty tej roli, praktyczne implikacje oraz zachowania, które wyróżniają dobrego pośrednika.

Pełne słuchanie i rekonstrukcja narracji choroby
Terapeuta jako pośrednik zaczyna od przyjęcia narracji pacjenta: nie tylko faktów medycznych, lecz także metafor, znaczeń i oczekiwań. Umiejętność aktywnego słuchania pozwala wydobyć, co dla pacjenta oznacza „leczenie” czy „oczyszczenie” i w jaki sposób doświadczenie somatyczne splata się z emocjami czy przekonaniami. Pośrednik rekonstruuje te wątki, porządkuje je i przekłada na realistyczne cele terapeutyczne, formułując plan zaakceptowany przez pacjenta.
Tłumacz między językami: medycznym, somatycznym i duchowym
Pacjent może posługiwać się pojęciami humoralnymi, duchowymi lub czysto somatycznymi. Terapeuta tłumaczy języki: przekłada tradycyjne metafory na medyczne wyjaśnienia (i odwrotnie), dzięki czemu pacjent rozumie, co może realistycznie uzyskać od zabiegu. To tłumaczenie ma charakter dwustronny — terapeuta także przekłada obserwacje kliniczne w sposób zrozumiały i respektujący światopogląd pacjenta.
Kreowanie bezpiecznej przestrzeni rytualnej i klinicznej
Rola pośrednika obejmuje organizowanie przestrzeni, która jednocześnie spełnia funkcję kliniczną i symboliczno-rytualną. Terapeuta zarządza momentami: wejścia, przygotowania, samego zabiegu i wyjścia, dbając o rytm, intencję i atmosferę. Dzięki temu doświadczenie pacjenta staje się zintegrowane — ciało jest leczone, a subiektywne znaczenie uznane.
Somatyczna uważność i obecność terapeutyczna
Bycie pośrednikiem wymaga wysokiej jakości obecności: terapeuta musi być somatycznie uważny — obserwować drobne zmiany w oddechu, napięciu, kolorze skóry, mimice — i reagować adekwatnie. Taka obecność uspokaja pacjenta, zwiększa poczucie bezpieczeństwa i sprzyja lepszej współpracy. Uwaga somatyczna jest też narzędziem diagnostycznym: sygnały ciała pomagają korelować subiektywne relacje z reakcją tkanek.
Współtworzenie intencji i celów terapeutycznych
Pośrednik nie narzuca celów; pomaga je współtworzyć. Poprzez pytania i podsumowania terapeuta pomaga pacjentowi określić realistyczne, mierzalne cele (np. zmniejszenie napięcia, poprawa snu, redukcja subiektywnego obciążenia). Jasne intencje ułatwiają ocenę efektu zabiegu i zapobiegają późniejszym rozczarowaniom.
Praca z oporem i lękiem — regulacja afektu
Często pacjenci przychodzą z lękiem (przed krwią, bólem, oceną społeczności). Terapeuta-pośrednik zna techniki regulacji: uspokajający ton głosu, powolne tempo działań, krótkie instrukcje oddechowe, stopniowe wystawianie na bodziec. Jego zadaniem jest przyjąć opór z empatią i przekształcić go w zaufanie do procesu.
Granice roli i umiarkowana autorità
Bycie pośrednikiem nie oznacza autorytarnej pozycji. Terapeuta zachowuje autorytet fachowy, ale jednocześnie respektuje autonomię pacjenta. Kompetentny pośrednik potrafi powiedzieć „nie wiem”, skierować dalej i przyjąć informację zwrotną. To buduje wiarygodność i minimalizuje ryzyko nadużyć zaufania.
Współpraca z siecią opieki — koordynacja przekazu
Pośrednik łączy przekazy między różnymi specjalistami: lekarzem, fizjoterapeutą, psychoterapeutą czy duchownym (gdy pacjent sobie tego życzy). Jego rola polega na przekazywaniu spójnej, skróconej informacji o celach i przebiegu terapii oraz uzgadnianiu kolejnych kroków, by opieka była skoordynowana, a pacjent czuł ciągłość.
Edukacja i wzmocnienie zdrowotne
Pośrednik przekazuje wiedzę w formie praktycznej: krótkie wyjaśnienia mechanizmu działania zabiegu (bez nadmiaru jargonów), porady dotyczące samopielęgnacji i wskazówki, co obserwować po zabiegu. Edukacja ma charakter wzmacniający — daje pacjentowi narzędzia do współodpowiedzialności za proces zdrowienia.
Uważność etniczno-kulturowa i adaptacja praktyk
Rola pośrednika obejmuje rozumienie i adaptowanie praktyk tak, by były zgodne z kulturą pacjenta. To może dotyczyć formuł modlitewnych, obecności osoby towarzyszącej, czy rytuałów rodzinnych — o ile są bezpieczne. Adaptacja nie oznacza rezygnacji z zasad medycznych, lecz ich kulturowe osadzenie.
Samorefleksja, superwizja i zapobieganie wypaleniu
Pośrednik pracuje z silnymi emocjami i odpowiedzialnością; dlatego potrzebuje regularnej refleksji, superwizji i dbania o własne zasoby. Umiejętność rozpoznawania przeciążenia zawodowego jest elementem etycznej praktyki — chroni pacjentów przed błędami wynikającymi ze zmęczenia czy nadmiernej identyfikacji z pacjentem.
Dokumentowanie procesu pośrednictwa
Choć pośrednictwo ma wymiar relacyjny, jego aspekty kliniczne (ustalone cele, uzgodnione granice, zgody, reakcje) muszą być zapisane w dokumentacji. To zabezpiecza pacjenta i terapeuty oraz ułatwia ocenę terapeutyczną.

Krótki przykład
Kobieta w średnim wieku zgłasza chroniczne bóle pleców i przekonanie, że „zabieg oczyści jej duszę i ciało”. Terapeuta: 1) wysłuchuje jej narracji i doprecyzowuje oczekiwania; 2) proponuje plan — dwie sesje hijama połączone z programem ćwiczeń — ustalając cele: zmniejszenie bólu NRS z 7 do 4 i poprawa funkcji wchodzenia po schodach; 3) tłumaczy, jak doświadczenie duchowe może współistnieć z celami fizycznymi; 4) dokumentuje uzgodnienia i umawia kontrolę po dwóch tygodniach. Pacjentka czuje, że jej przekonania są szanowane, a postęp mierzony jest w konkretach.

Krótkie ćwiczenie praktyczne (15–25 minut)

Przywołaj ostatnią rozmowę z pacjentem (realną lub symulowaną), w której pacjent wyraził oczekiwania duchowe. Wypisz: a) trzy elementy narracji pacjenta, które warto włączyć do planu terapeutycznego; b) dwa ryzyka z tym związane.
Napisz w 3–4 zdaniach, jakbyś na spokojnie przekazał pacjentowi propozycję celu terapeutycznego łączącego wymiar duchowy i somatyczny (użyj prostego języka).
Zastanów się, jakie dwie informacje powinny trafić do dokumentacji po takiej rozmowie (krótko zapisz).

Ćwiczenie rozwija zdolność tłumaczenia narracji pacjenta na konkretne cele terapeutyczne, minimalizuje rozbieżności oczekiwań i wzmacnia rolę terapeuty jako skutecznego pośrednika między ciałem a procesem uzdrawiania.