7.3. Techniki segmentarne i odruchowe (wg szkoły rosyjskiej) — stosowanie punktów „odwoławczych”

7. Wskazania kliniczne — narządy wewnętrzne i bóle rzutowane

Zasady rozpoznawania wskazań segmentalnych

W praktyce segmentalnej kluczowe jest rozróżnienie bólu pierwotnie somatycznego od bólu rzutowanego ze strony narządu wewnętrznego. Ból rzutowany pojawia się wtedy, gdy drażnienie trzewne (zapalenie, niedokrwienie, kolka) aktywuje nerwy aferentne w obrębie tego samego segmentu rdzeniowego co pewne obszary skóry i mięśni — stąd objawy odczuwane „na zewnątrz” (skóra, mięśnie) wskazują na proces w narządzie. Terapeuta wykorzystujący bańki powinien potrafić odczytać wzorzec rzutowania, zidentyfikować segmenty rdzeniowe powiązane z danym narządem i na tej podstawie zaplanować bezpieczną, skoordynowaną interwencję manualną z uwzględnieniem konieczności diagnostyki lekarskiej.

Najważniejsze powiązania narząd — segment — obszary rzutowania (praktyczna mapa)

Poniżej przedstawione powiązania są ujęte w formie praktycznej orientacji klinicznej — służą rozpoznaniu podejrzenia rzutowania, a nie zastępują diagnostyki medycznej.

Serce
- Segmenty: głównie Th1–Th4 (czasem Th2–Th5).
- Rzutowanie: środkowa i lewa część klatki piersiowej, lewa okolica barku i ramienia, czasami żuchwa.
- Zwrócić uwagę: ból wieńcowy często współistnieje z osłabieniem, dusznością, potami — przy podejrzeniu niedokrwienia pilne skierowanie do lekarza.
Płuca i opłucna
- Segmenty: Th2–Th5 (zmienne).
- Rzutowanie: przednia i boczna ściana klatki piersiowej, barki (przy podrażnieniu przepony i opłucnej ściennej możliwe odniesienie do barku poprzez nerw przeponowy).
Przepona / podrażnienie otrzewnej przeponowej
- Segmenty: C3–C5 (nerw przeponowy).
- Rzutowanie: szczyt barku (tzw. ból barku w chorobach trzewnych — Kehr’a), szczególnie w okolicy barku po stronie drażnienia.
Wątroba i pęcherzyk żółciowy
- Segmenty: Th6–Th9 (głównie).
- Rzutowanie: prawa górna część brzucha, prawa okolica międzyłopatkowa, prawa część klatki piersiowej; podrażnienie przepony → prawa końcówka barku (C4).
Trzustka
- Segmenty: Th5–Th12 (często Th7–Th10 dla bólu do pleców).
- Rzutowanie: ostry ból w nadbrzuszu promieniujący do grzbietu między łopatkami.
Żołądek
- Segmenty: Th6–Th9.
- Rzutowanie: nadbrzusze, środkowa część klatki piersiowej, czasami plecy.
Nerki i moczowody
- Segmenty: Th10–L1 (nerka: Th10–L1; moczowód: promieniowanie do pachwiny i krocza).
- Rzutowanie: ból w okolicy lędźwiowej, promieniowanie do pachwiny, bóle kolkowe promieniujące do krocza/groin.
Jelito cienkie / wyrostek robaczkowy (wcześnie przy zapaleniu)
- Segmenty: Th8–Th10 (często T10 dla okolicy okołopępkowej).
- Rzutowanie: początkowo ból okołopępkowy (T10), potem przy zajęciu otrzewnej przejście do okolicy prawego dołu biodrowego (somatyczne ułożenie).
Jelito grube (okolica miednicy, odbytnica)
- Segmenty: Th10–L2, S2–S4 (dla odcinka miedniczego).
- Rzutowanie: ból w okolicy miednicy, krzyża, ból związany z defekacją lub parciem.

Wskazania do rozważenia interwencji segmentarnej bańkami

Terapeuta może rozważyć użycie bańek segmentarnie w następujących sytuacjach — zawsze po starannym badaniu i wykluczeniu przeciwwskazań medycznych:

Przewlekłe bóle rzutowane, gdy:
- Wywiad i badanie funkcjonalne wskazują na powtarzalną korelację między dolegliwością trzewną a napięciem segmentalnym (np. przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego → bóle w prawym międzyłopatkowym obszarze).
- Objawy alarmowe („red flags”) zostały wykluczone przez lekarza lub pacjent jest pod kontrolą medyczną.
Bóle postępujące somatycznie po epizodzie trzewnym (np. po ataku kolki nerkowej) — celem jest zmniejszenie wtórnych napięć i poprawa funkcji mięśniowo-powięziowej.
Drenaż tkankowy i modulacja napięcia w przebiegu stanów przewlekłych, gdzie modulacja segmentalna może zmniejszyć dolegliwości odczuwane przez pacjenta i poprawić mobilność.

Przeciwwskazania i ograniczenia przy podejrzeniu rzutowania trzewnego

Ostre stany wewnętrzne (ostra niedokrwienna choroba serca, ostry brzuch, ciężkie zakażenia) — bezwzględnie skierować do lekarza i nie wykonywać procedur terapeutycznych, które mogą opóźnić diagnostykę.
Antykoagulacja, zaburzenia krzepnięcia — zwiększone ryzyko krwawień/wybroczyn; stosować ostrożność i mniejszą intensywność próżni.
Objawy systemowe: gorączka, dreszcze, upośledzenie stanu ogólnego — najpierw diagnostyka medyczna.
Brak pewności diagnostycznej co do pochodzenia bólu — wątpliwości rozstrzyga lekarz przed terapią segmentalną.

Jak planować i dokumentować interwencję segmentalną

Szczegółowy wywiad (objawy, czas, czynniki łagodzące/pogarszające, leki).
Badanie funkcjonalne i segmentarne: palpacja, testy ruchomości, ocena dermatomów i miotomów.
Mapowanie odcinków: zaznacz na mapie segmentalnej miejsca najbardziej bolesne oraz obszary odwoławcze.
Ustalenie protokołu: krótkie serie bańkowania diagnostycznego o niskim podciśnieniu (testy 1–2 min) w punktach odwoławczych; monitorowanie subiektywnej reakcji pacjenta (skala bólu), obserwacja skóry.
Dokumentacja: przed/po — opis, skala bólu, ewentualne zdjęcia (z pisemną zgodą), zalecenia i termin kontroli.
Współpraca z lekarzem: przy podejrzeniu aktywnego procesu trzewnego (np. zmiana wzorca bólu, nasilenie objawów), powiadomić i ewentualnie skierować pacjenta.

Strategia terapeutyczna — bezpieczne podejście krok po kroku

Krok 1 — diagnostyka segmentalna: zidentyfikuj segment powiązany(e) z objawami trzewnymi i potwierdź to powiązanie palpacyjnie i testami funkcjonalnymi.
Krok 2 — test bańkowy: zastosuj krótki test bańką (niskie podciśnienie, 60–120 s) w punkcie odwoławczym; oceń reakcję bólową i skórną.
Krok 3 — terapia modulująca: jeśli test jest dobrze tolerowany i przynosi efekty (zmniejszenie napięcia/bólu), zaplanuj serię zabiegów o umiarkowanej intensywności, łącząc bańki z technikami release, mobilizacjami i pracą neuromięśniową.
Krok 4 — monitorowanie i współpraca: kontrola po 48–72 godz., dokumentacja i regularna komunikacja z lekarzem prowadzącym w razie potrzeby.

Krótki przykład kliniczny

Kobieta 52 lata z przewlekłym bólem międzyłopatkowym po prawej stronie, nasilającym się po tłustym posiłku. Wywiad: epizody bólów w prawym górnym kwadrancie brzucha, nudności w przeszłości. Badanie: palpacyjnie zwiększony tonus i punkt spustowy w prawej okolicy międzyłopatkowej; test bańkowy (niskie podciśnienie, 90 s) nad punktem spustowym zmniejsza odczucie bólu pod palcem o 40% i powoduje rumień w tej okolicy. Interpretacja: podejrzenie powiązania segmentalnego z pęcherzykiem żółciowym (Th6–Th9). Dalsze postępowanie: skierowanie do diagnostyki obrazowej i konsultacja chirurgiczna/gastroenterologiczna, jednocześnie zaplanowanie krótkiej serii terapii manualnej + łagodne bańkowanie w obszarze międzyłopatkowym po zaakceptowaniu przez lekarza.

Krótkie ćwiczenie praktyczne (warsztatowe, 20–30 min)

Cele ćwiczenia: nauczyć mapowania narządu → segment → obszar rzutowania oraz wykonać test diagnostyczny bańkowy.
Materiały: mapa dermatomów/miotomów, małe bańki (3–4 cm), stoper, karta dokumentacyjna.
Przebieg:
- a) W parach: uczestnik A zgłasza scenariusz (np. epizodyczne bóle nadbrzusza po posiłku).
- b) Terapeuta B lokalizuje palpacyjnie obszary napięcia (międzyłopatkowo, nadbrzusze) i zaznacza segmenty na mapie.
- c) Wykonuje test bańką (1–2 min) na punkcie odwoławczym; notuje zmianę bólu (0–10) i obserwacje skórne.
- d) Omówienie wyników: czy reakcja wspiera hipotezę segmentalną? Jakie dalsze kroki (skierowanie/terapia)?
Kryteria bezpieczeństwa: przed ćwiczeniem potwierdzić brak przeciwwskazań (antykoagulanty, ostry stan), w trakcie monitorować miejsce i reakcję pacjenta; jeśli pojawią się niepokojące objawy — przerwać i skonsultować.