Drukuj ten rozdziałDrukuj ten rozdział

5.5. Ocena wskazań i przeciwwskazań — tworzenie indywidualnego planu terapeutycznego

3. Ocena gotowości pacjenta do zabiegu (fizyczna i psychiczna)

Elementy oceny — kolejność i konkretne czynności

  1. Wstępny wywiad przedzabiegowy (telefon / wstępna ankieta)

    • potwierdzenie danych identyfikacyjnych;

    • lista aktualnych leków (w tym OTC i suplementy), ze szczególnym uwzględnieniem leków wpływających na krzepliwość, sterydów, immunosupresji;

    • krótkie pytania dotyczące stanu ogólnego: gorączka, objawy infekcji, omdlenia, zawroty głowy;

    • informacja o ciąży / możliwości zajścia w ciążę (u kobiet w wieku rozrodczym);

    • informacja o alergiach (zwłaszcza na lateks, środki dezynfekcyjne) i reakcjach po wcześniejszych zabiegach.

  2. Ocena fizyczna w dniu zabiegu

    • ocena parametrów życiowych: ciśnienie tętnicze, tętno, temperatura ciała (jeśli równocześnie objawy infekcji — odroczyć zabieg);

    • ogląd i palpacja skóry w miejscu planowanej aplikacji: obecność ran, oparzeń, aktywnych stanów zapalnych, zmian naczyniowych (żylaki), blizn;

    • ocena stanu ogólnego: wygląd ogólny, oznaki odwodnienia, bladość (objaw anemii), znaczne osłabienie;

    • krótka ocena neurologiczna i naczyniowa, jeśli planowana aplikacja dotyczy kończyn (ocena czucia powierzchownego, obecność bólu w przebiegu żył głębokich).

  3. Ocena psychiczna i poznawcza

    • sprawdzenie zdolności do wyrażenia świadomej zgody (rozumienie celu zabiegu, możliwych ryzyk oraz alternatyw);

    • identyfikacja lęku, fobii (np. silny lęk przed igłami lub bólem) — jeśli obecne, omówić strategie ograniczania napięcia (wyjaśnienie, techniki relaksacyjne, towarzystwo osoby towarzyszącej);

    • ocena gotowości emocjonalnej: czy pacjent oczekuje natychmiastowego wyleczenia, ma nierealistyczne oczekiwania — w razie potrzeby edukacja i skorygowanie planu;

    • wykluczenie stanu nietrzeźwości lub aktywnego działania substancji psychoaktywnych (jeśli podejrzenie — odroczyć).

  4. Ocena ryzyka krwawienia i gojenia

    • przegląd leków przeciwkrzepliwych/antyagregacyjnych i konsultacja z lekarzem, jeżeli planowana jest procedura mokra;

    • w razie wątpliwości co do krzepliwości: rozważyć badania (morfologia, INR, APTT) lub poprosić o raport lekarski;

    • ocena czynników zaburzających gojenie (niekontrolowana cukrzyca, immunosupresja, długotrwałe steroidy).

  5. Przygotowanie logistyczne

    • ustalenie, czy pacjent przyszedł z osobą towarzyszącą, jeśli potrzebna pomoc po zabiegu (np. osłabienie, zawroty);

    • czy pacjent ma możliwość odpoczynku po zabiegu i dostęp do kontroli (kontakt telefoniczny w razie potrzeby).

  6. Podejmowanie decyzji i dokumentacja

    • decyzja: wykonać (bez modyfikacji), wykonać z modyfikacją (np. mniejsza siła, krótszy czas, suche zamiast mokrego), odroczyć, albo skierować do lekarza;

    • pełna dokumentacja: zapis wywiadu, parametrów życiowych, stwierdzeń dotyczących skóry, stanu psychicznego, decyzji terapeutycznej oraz uzyskanej zgody (pisemnej, jeśli ryzyko zwiększone).

Kryteria „gotowości” — przykładowe progi decyzyjne (orientacyjne)

  • Gotowy do standardowego zabiegu suchego: brak aktywnych zmian skórnych w miejscu aplikacji, brak gorączki, pacjent świadomy i rozumie zgody, brak leków/chorób zwiększających ryzyko powikłań.

  • Wykonać tylko modyfikowane/łagodne metody: pacjent przyjmuje przewlekle aspirynę lub stosunkowo niskie ryzyko krwawienia — rozważyć zmniejszone ssanie, krótszy czas, uniknąć mokrej procedury; uzyskać pisemną zgodę.

  • Odroczyć / skonsultować z lekarzem: aktywne infekcje skóry, niestabilność kliniczna, podejrzenie DVT, istotna trombocytopenia, terapia antykoagulantami bez zgody lekarza, ciężkie zaburzenia psychiczne uniemożliwiające zgodę.

Uwaga: podane kryteria mają charakter ogólny — zawsze stosuj lokalne procedury i rekomendacje lekarzy prowadzących.

Przykład kliniczny — zastosowanie oceny gotowości

Pacjentka 47 lat zgłasza się na terapię suchym bańkowaniem z powodu przewlekłego napięcia w okolicy karku.

  • Wywiad: przyjmuje warfarynę z powodu przeszłej zakrzepicy (lek o potwierdzonym wpływie na krzepliwość).

  • Ocena fizyczna: brak zmian skórnych, ciśnienie i tętno w normie, brak gorączki.

  • Ocena psychiczna: pacjentka dobrze rozumie procedurę, wyraża zgodę.

  • Decyzja: odłożenie wszelkich procedur mokrych; do wykonania — bardzo delikatne suche bańkowanie na karku z minimalnym ssaniem i krótkim czasem aplikacji (1–2 minuty), po uprzednim skonsultowaniu aktualnego stanu INR z lekarzem prowadzącym. Uzyskać pisemne potwierdzenie konsultacji lub raport z badań; odnotować w karcie pacjenta.

Ćwiczenie praktyczne dla kursantów (warsztat 60–75 minut)

Cel: nauczyć trafnej oceny gotowości pacjenta i podejmowania bezpiecznych decyzji.

  1. Przygotowanie (10 min)

    • instruktor rozdaje karty przypadków — 6–8 zróżnicowanych scenariuszy (m.in. pacjent z antykoagulacją, kobieta w ciąży, osoba z aktywną egzema, starszy pacjent na steroidach, młoda osoba z silnym lękiem).

  2. Praca w parach/małych grupach (30–40 min)

    • każda grupa: przeprowadza symulowany przedzabiegowy wywiad (role: terapeuta/pacjent), wykonuje krótką ocenę fizyczną (wizualna/palpacyjna) i psychologiczną;

    • formułuje decyzję (wykonać / zmodyfikować / odroczyć / skierować) i uzasadnia ją;

    • wypełnia wzorowy formularz „Ocena gotowości” (patrz niżej).

  3. Prezentacja i feedback (15–25 min)

    • każdy zespół prezentuje jeden przypadek; instruktor omawia poprawność oceny, błędy, alternatywne rozwiązania; podkreśla dokumentację i komunikację z pacjentem.

Wzór punktów do wpisania w formularzu ćwiczeniowym (krótka karta)

  • Dane pacjenta: _______

  • Leki i suplementy: _______

  • Objawy ogólne (gorączka, omdlenia): tak / nie (szczegóły)

  • Skóra w miejscu zabiegu: czysta / zmiany (opis)

  • Parametry życiowe: BP ____, HR ____, Temp ____

  • Ocena psychiczna (zdolność do zgody, lęk): właściwa / wymaga pracy (opis)

  • Ryzyko krwawienia/gojenia: niskie / umiarkowane / wysokie (uzasadnienie)

  • Decyzja terapeutyczna: _______________________

  • Zalecenia dodatkowe (konsultacje, badania): ___________________

  • Podpis terapeuty i data: _______

Kluczowe wskazówki komunikacyjne z pacjentem

  • mów prostym językiem, wyjaśniaj cel i możliwe efekty uboczne;

  • pytaj otwarcie o obawy, nie bagatelizuj lęku — przedstaw opcje (delikatniejsze metody);

  • uzyskaj i udokumentuj świadomą zgodę — im większe ryzyko, tym bardziej formalne powinno być potwierdzenie;

  • zawsze pozostaw możliwość rezygnacji w dowolnym momencie.

Dokumentacja i śledzenie po zabiegu

  • wpis w karcie pacjenta powinien zawierać: datę, czas, parametry zastosowanej techniki (rodzaj baniek, siła ssania, czas ekspozycji), obserwacje bezpośrednie (zaczerwienienie, ból), instrukcje powrotne (co zrobić przy niepokojących objawach) oraz dane osoby wykonującej zabieg;

  • jeśli zabieg wykonano mimo przeciwwskazania względnego — odnotować konsultacje lekarskie, zgodę pacjenta i modyfikacje techniki.