5.5. Ocena wskazań i przeciwwskazań — tworzenie indywidualnego planu terapeutycznego

2. Klasyfikacja przeciwwskazań względnych i bezwzględnych

Zasada ogólna

Przeciwwskazania do zabiegów bańkami (suchego i mokrego/hijama) należy klasyfikować tak, aby minimalizować ryzyko i zapewnić bezpieczeństwo pacjenta. Przeciwwskazania bezwzględne oznaczają zakaz wykonania danej procedury w danej sytuacji. Przeciwwskazania względne wymagają ostrożności, modyfikacji techniki, konsultacji z lekarzem i świadomej zgody pacjenta — często dopuszczalne są alternatywne, mniej inwazyjne metody.

Przeciwwskazania bezwzględne (typowe; zabieg należy ODROCZYĆ lub NIE WYKONYWAĆ)

Aktywne zakażenie skóry w miejscu planowanej aplikacji
(ropne zmiany, ostre cellulitis, opryszczka, zakażenia grzybicze, wysięk) — ryzyko rozsiania zakażenia i pogorszenia stanu miejscowego.
Czynna sepsa lub ciężka infekcja ogólnoustrojowa
— przeciwwskazanie do wszystkich niepotrzebnych ingerencji.
Znaczne zaburzenia hemostazy (klinicznie istotne)
— wrodzone (np. hemofilia) lub nabyte ciężkie zaburzenia krzepnięcia; pacjenci przyjmujący leki przeciwzakrzepowe w sytuacji, kiedy nie ma zgody/lekarza prowadzącego na przerwanie leczenia — szczególnie dotyczy to procedur mokrych (hijama).
Podejrzenie lub rozpoznanie zakrzepicy żył głębokich (DVT) w obszarze planowanej interwencji
— ryzyko przemieszczania skrzepliny; BEZWZGLĘDNE przeciwwskazanie do intensywnego ssania nad kończyną.
Ostre stany zapalne o ciężkim przebiegu (gorączka, objawy ogólnoustrojowe)
— wykonywanie procedur miejscowych może pogorszyć stan.
Miejscowe uszkodzenia skóry: świeże oparzenia, otwarte rany, świeże blizny chirurgiczne
— ryzyko powikłań gojenia.
Ciężka niedokrwistość lub znaczne osłabienie ogólne (kiedy rzeczowe ryzyko omdlenia/zdarzenia niepożądanego jest wysokie) — rozważyć opinię lekarską.
Brak zgody pacjenta lub brak możliwości uzyskania świadomej zgody — etyczne i prawne przeciwwskazanie.
Zabiegi mokre/hijama — dodatkowo: brak kompetencji/prawnych uprawnień osoby wykonującej (w systemach wymagających kwalifikacji medycznych) — wykonanie przez osobę nieuprawnioną jest niedopuszczalne.

Przeciwwskazania względne (wymagają oceny, modyfikacji, zgody lekarza lub alternatywy)

Leczenie przeciwkrzepliwe / antyagregacyjne (doustne antykoagulanty, heparyna, aspiryna, clopidogrel itp.)
- mokra procedura: zwykle przeciwwskazana bez zgody lekarza;
- suche bańkowanie: możliwe po ocenie ryzyka, przy zmniejszonej sile ssania i krótkim czasie ekspozycji; dokumentacja i zgoda pacjenta.
Łagodne zaburzenia hemostazy, niewielkie zmiany w liczbie płytek — wymaga konsultacji i często badania laboratoryjnego przed zabiegiem mokrym.
Ciąża
- ogólne: unikać silnej stymulacji na okolicę brzucha i dolnego odcinka kręgosłupa; mokre procedury w obrębie jamy brzusznej są przeciwwskazane; suche bańki można stosować ostrożnie w wybranych lokalizacjach po ocenie ryzyka.
- decyzja powinna być podejmowana indywidualnie i najlepiej po konsultacji z położnikiem.
Zaawansowane choroby naczyniowe / żylaki — unikać silnego ssania nad dużymi żylakami; w razie wątpliwości skonsultować z flebologiem.
Przewlekłe choroby metaboliczne z zaburzeniem gojenia (np. niekontrolowana cukrzyca) — mokre procedury ryzykowne; jeśli rozważane, wymagana kontrola glikemii i zgoda lekarza.
Immunosupresja / terapia onkologiczna — większe ryzyko infekcji i zaburzeń gojenia; mokre procedury zwykle odradzane; indywidualna konsultacja z onkologiem.
Nowotwory złośliwe — unikać stosowania bańek bez konsultacji z lekarzem prowadzącym; szczególna ostrożność nad miejscem guza (ryzyko wpływu na krążenie nowotworu) — w praktyce często unika się aplikacji bez zgody.
Skóra cienka, atroficzna, podatna na pęknięcia (osoby starsze, sterydoterapia miejscowa/systemowa) — ograniczyć siłę i czas działania; preferować techniki bardzo delikatne lub alternatywne.
Dzieci i młodzież — modyfikacja parametrów: mniejsza siła ssania, krótszy czas, rzadziej mokre zabiegi; konsultacja z pediatrą jeśli choroby współistniejące.
Pacjenci z rozrusznikiem serca — zwykle brak bezwzględnego przeciwwskazania do suchego cuppingu, jednak przy użyciu urządzeń elektrycznych (pomp próżniowych) należy zachować ostrożność i sprawdzić dokumentację producenta urządzenia oraz zasięgnąć opinii kardiologa.

Kryteria oceny i działania w przypadku wykrycia przeciwwskazania

Zbieranie danych klinicznych: zawsze zebranie pełnej listy leków (w tym OTC i suplementów), historii chorób, wyników badań (jeśli dostępne). Uwaga na leki z grupy NOAC/warfaryna/heparyny, sterydy, leki immunosupresyjne.
Laboratoria i badania pomocnicze: gdy wątpliwości co do krzepliwości — skonsultować i ewentualnie zlecić badania (morfologia, INR, APTT). W praktyce decyzja o wykonaniu badań zależy od ciężkości planowanej interwencji (mokre vs. suche).
Konsultacja z lekarzem prowadzącym: w przypadku przeciwwskazań względnych i podejmowania decyzji o mokrej procedurze — konieczna konsultacja i uzyskanie zgody.
Modyfikacja techniki:
- zamiast mokrej procedury — zastosować suche bańkowanie o małej sile, masaż bańkami (gliding), techniki manualne, akupresurę/akupunkturę;
- zmniejszyć czas aplikacji, liczbę baniek, siłę próżni; unikać bezpośrednio nad obszarami z zagrożeniem.
Dokumentacja i zgoda: zawsze odnotować rozpoznane przeciwwskazania, podjęte modyfikacje, zgodę pacjenta (pisemna jeśli zwiększone ryzyko). Jeśli lekarz zalecił warunkowe wykonanie — dołączyć notatkę/zgodę.
Plan awaryjny: mieć gotowy protokół postępowania w razie krwotoku, omdlenia, reakcji alergicznej; zapewnić dostęp do podstawowych środków pierwszej pomocy i kontakt z opieką medyczną.

Przykład kliniczny — klasyfikacja i plan postępowania

Przypadek 1: Mężczyzna 68 lat, migotanie przedsionków, na doustnym antykoagulancie (apixaban). Skarży się na przewlekłe napięcie mięśniowe w okolicy łopatek.

Ocena: terapia mokra/hijama — przeciwwskazana bez zgody kardiologa; istnieje ryzyko krwawienia.
Kwalifikacja: przeciwwskazanie względne (antykoagulacja) — ale w praktyce w większości systemów mokre procedury będą odrzucone.
Plan: zaproponować suche bańkowanie o zmniejszonej sile i krótkim czasie ekspozycji, techniki gliding, terapia manualna; przed zabiegiem uzyskać pisemną świadomą zgodę pacjenta, udokumentować ryzyko; w razie rozważań o zabiegu mokrym — konsultacja z lekarzem prowadzącym i ewentualne zmodyfikowanie terapii przeciwkrzepliwej (tylko za zgodą lekarza).

Przypadek 2: Kobieta 32 lata z wysiękowym zapaleniem skóry (egzema) na plecach w miejscu planowanej aplikacji.

Ocena: przeciwwskazanie bezwzględne do aplikacji bańki w tym miejscu.
Plan: odroczyć zabieg, leczyć miejscowo stan zapalny; zaproponować inne techniki poza obszarem zmian skórnych.

Przypadek 3: Pacjent 45 lat, dobrze kontrolowana cukrzyca, miejscowa blizna po cesarskim cięciu niebolesna, chęć poprawy mobilności blizny.

Ocena: przeciwwskazanie względne — mokre procedury odradzane ze względu na ryzyko pogorszenia gojenia.
Plan: zastosować delikatne suche bańkowanie mobilizujące bliznę, terapia manualna, ewentualna współpraca z chirurgiem; monitorowanie gojenia i edukacja pacjenta.

Ćwiczenie praktyczne dla kursantów (warsztat, 45–60 minut)

Cel: przećwiczyć rozpoznawanie przeciwwskazań oraz podejmowanie decyzji terapeutycznych i dokumentacyjnych.

Przygotowanie: instruktor przygotowuje 8 krótkich scenariuszy pacjentów (różne choroby współistniejące, leki, stany skórne, ciąża, podejrzenie DVT itd.). Każdy scenariusz zawiera: wiek, płeć, aktualne leki, opis dolegliwości, opis skóry/pulsu/języka (opcjonalnie) i wyniki podstawowych badań (jeśli są).
Zadanie w grupach (30–40 min): dla każdego scenariusza grupy mają:
- sklasyfikować przeciwwskazania: bezwzględne / względne / brak przeciwwskazań;
- zaproponować: czy wykonać zabieg (tak/nie/modyfikacja), jaki rodzaj (suchy/mokry/alternatywa), jakie modyfikacje parametrów (siła, czas), jakie badania/konsultacje należy uzyskać przed zabiegiem;
- przygotować zapis w karcie pacjenta: krótka notatka dokumentująca ryzyka, uzyskane zgody i plan postępowania.
Prezentacja i omówienie (15–20 min): każda grupa prezentuje 2 przypadki; instruktor podsumowuje, wskazuje błędy i poprawne decyzje, omawia alternatywne strategie.
Kryteria oceny ćwiczenia: poprawna identyfikacja przeciwwskazań, adekwatne decyzje dotyczące techniki, uwzględnienie konieczności konsultacji i badań, kompletność dokumentacji, bezpieczeństwo planu (posiadanie planu awaryjnego).

Uwagi praktyczne i dokumentacyjne

Zawsze zapisuj pełną listę leków i potwierdź datę ostatniej dawki leków wpływających na krzepliwość.
Przy przeciwwskazaniu względnym: uzyskaj pisemną świadomą zgodę, odnotuj powody modyfikacji techniki i plan monitorowania.
W razie wątpliwości — skieruj pacjenta do lekarza; NIE ryzykuj wykonywania mokrych procedur bez zgody/kwalifikacji.