5.4. Diagnostyka wg TCM (tradycyjnej medycyny chińskiej): punktów meridianowych przydatnych dla bańkowania

4. Wybór punktów do stymulacji w zależności od obrazu klinicznego (TCM)

Zasada ogólna

Wybór punktów akupunkturowych lub akupresurowych zależy od rozpoznanego wzorca (pattern) w ujęciu TCM, a nie wyłącznie od obrazu języka. Przy lingua geographica najczęściej spotykane wzorce to: osłabienie Śledziony z nadmiarem wilgoci (dampness), damp-heat (wilgoć + gorąco), rzadziej niedobór Xue (krwi) lub Yin. W praktyce terapeutycznej punktacja powinna odpowiadać dominującemu wzorcowi, korelowana z wywiadem (trawienie, apetyt, stolce, energia), pulsem i obserwacją języka (kolor, nalot, wilgotność, kształt).

Poniżej szczegółowy katalog punktów dobranych do najczęściej spotykanych obrazów oraz uzasadnienie ich doboru.

1. Wzorzec: osłabiona Śledziona z nadmiarem wilgoci (Spleen Qi deficiency with dampness)

Charakterystyka: zmęczenie, brak apetytu, wzdęcia po posiłkach, klejące stolce, obrzęki kończyn, nalot na języku często biały, miejscami „wyspy” językowe.

Główne punkty

SP3 (Taibai) — tonizuje funkcję Śledziony, poprawia transport i przekształcanie (transport & transformation).
ST36 (Zusanli) — wzmacnia Qi Żołądka i Śledziony, poprawia trawienie, wspiera produkcję krwi i błon śluzowych.
CV12 (Zhongwan) — reguluje żołądek, usuwa wilgotność z epigastrium.
SP9 (Yinlingquan) — usuwa wilgoć z dolnej części jamy brzusznej i kończyn.
BL20 (Pi shu) — punkt tylny Śledziony; przydatny przy chronicznym osłabieniu.

Dodatkowo (jeśli są objawy zalegania/stagnacji):

LV3 (Taichong) — rozprasza stagnację wątroby, która często wtórnie zaburza pracę Śledziony.

Uzasadnienie: kombinacja tonizująca (SP3, ST36, CV12, BL20) + punkt usuwający wilgoć (SP9) działa na przyczynę (niedostateczne przetwarzanie) i skutek (gromadzenie wilgoci).

2. Wzorzec: damp-heat (wilgoć + gorąco)

Charakterystyka: zaczerwienienia w jamie ustnej, pieczenie języka, nalot żółtawy/klejący, możliwe objawy zapalne, czasem gorączka; lingua geographica z czerwonymi „wyspami”.

Główne punkty

ST44 (Neiting) — obniża gorąco w żołądku, łagodzi stany zapalne jamy ustnej.
SP9 (Yinlingquan) — usuwa wilgoć; łącznie z punktami obniżającymi gorąco daje efekt na „damp-heat”.
LI11 (Quchi) — silny punkt przeciwgorączkowy / oczyszczający gorąco.
LI4 (Hegu) — modulacja systemowa przeciwzapalna (ostrożnie u ciężarnych/małych dzieci).
CV12 (Zhongwan) — regulacja funkcji żołądka, wspiera usuwanie wilgoci.

Uzasadnienie: konieczne jest zarówno rozproszenie gorąca (ST44, LI11, LI4), jak i usunięcie wilgoci z układu Śledziony-Żołądka (SP9, CV12).

3. Wzorzec: niedobór krwi (Blood deficiency) lub niedobór Yin

Charakterystyka: język blady z suchymi obszarami lub atrofią, możliwe pęknięcia; objawy ogólne: bladość, osłabienie, zawroty głowy, sucha błona śluzowa.

Główne punkty

SP6 (Sanyinjiao) — wspiera produkcję krwi, tonizuje Śledzionę i Nerki (uwaga: unikać głębokiej silnej stymulacji u ciężarnych).
ST36 (Zusanli) — wzmacnia Qi i wspiera tworzenie krwi.
CV4 (Guanyuan) — tonizuje krew i Yang; przy niedoborach krwi przydatny jako punkt pomocniczy.
PC6 (Neiguan) — pomaga przy towarzyszących objawach dyspeptycznych i w regulacji emocji.

Uzasadnienie: punkty te wspierają „produkcję” substancji odżywczych i krwi (Śledziona/Żołądek), poprawiają trofikę błon śluzowych języka.

4. Wzorzec: stagnacja Qi wątroby wpływająca na Śledzionę (Liver Qi stagnation affecting Spleen)

Charakterystyka: zmienne obrazy języka, częściej nasilają się przy stresie; pacjent skarży się na wzdęcia, bóle w boku, napięcie.

Główne punkty

LV3 (Taichong) — rozprasza stagnację wątroby.
PC6 (Neiguan) — reguluje epigastrium, łagodzi nudności i napięcie psychosomatyczne.
SP4 (Gongsun) i PC6 razem tworzą kanałowe połączenie (luo) pomocne przy zaburzeniach Śledziony spowodowanych przez Wątrobę.

Uzasadnienie: usunięcie stagnacji pozwala przywrócić funkcję transportu Śledziony.

5. Punkty aurikularne i lokalne uzupełnienia

Ucho: Spleen, Stomach, Mouth, Shenmen — dobre jako wsparcie do terapii ambulatoryjnej lub domowej.
Bańki: krótkie aplikacje wzdłuż linii żołądkowej lub na odcinku przykręgosłupowym (BL20, BL21) jako modulacja segmentarna — ostrożnie przy obrazach damp-heat.

Przeciwwskazania i uwagi bezpieczeństwa

SP6 i LI4 — unikać silnej stymulacji u kobiet w ciąży (mogą wpływać na macicę).
Przy obrazie damp-heat — unikać nadmiernego ogrzewania (np. moxa) w okolicach ognisk zapalnych.
Przy utrzymujących się objawach ogólnych (gorączka, utrata masy, owrzodzenia, krwawienie) skierować do lekarza w celu wykluczenia chorób ogólnoustrojowych.
Jeśli planujesz wykonywać igłowanie, upewnij się, że wykonuje je osoba z odpowiednimi uprawnieniami; w kursie podkreślić model interdyscyplinarny i nadzorowaną praktykę.

Przykład kliniczny (przypadek)

Pacjent, lat 45: lingua geographica (czerwone „wyspy” na jasnym tle), uczucie pieczenia w jamie ustnej, częste odbijanie, kleiste stolce, osłabienie po posiłkach, brak gorączki.

Analiza (TCM): dominujący wzorzec — Śledziona osłabiona + wilgoć, częściowo element zapalny (lokalny „gorący” obraz na języku).

Proponowany wybór punktów:

ST36 (tonizacja trawienia, łącznie z lekkim wsparciem krwi)
SP3 (wzmacnianie Śledziony)
CV12 (regulacja epigastrium)
SP9 (usuwanie wilgoci)
ST44 (jeśli dominujące jest miejscowe gorąco → łagodzi gorąco żołądkowe)

Plan terapii (zgodnie z kompetencjami):

Akupresura samodzielna: wykonywana codziennie (opis poniżej).
Jeśli dostępny licencjonowany akupunkturzysta: igłowanie 1–2 razy tygodniowo przez 4–6 tygodni z oceną efektu; krótka, delikatna sesja bańkowania na linii żołądkowej (tylko suche, krótkie aplikacje).

Ćwiczenie praktyczne (bezpieczna technika do samodzielnego stosowania — akupresura, 15–20 minut)

Cel: stymulacja punktów wspierających Śledzionę i usuwających wilgoć; poprawa trawienia, zmniejszenie dolegliwości jamy ustnej.

Przygotowanie: wygodne siedzenie, ciepłe ręce, czas 15–20 minut. Umyj ręce. Notatnik do zapisania odczuć.

SP3 (2 minuty na każdej stopie)
- Znajdź punkt u podstawy I kości śródstopia.
- Uciskaj okrężnie kciukiem umiarkowanym naciskiem (nie bolesnym) przez 1,5–2 minuty. Oddychaj spokojnie.
ST36 (3 minuty na każdej nodze)
- Punkt 3 cun poniżej rzepki, 1 palec bocznie od krawędzi piszczeli.
- Uciskaj ruchem kolistym 2–3 minuty. Możesz użyć palca lub kciuka.
CV12 (2–3 minuty)
- Na linii środkowej tułowia, około 4 cun powyżej pępka.
- Delikatne uciskanie palcami, rękoma nakładając lekki nacisk w kierunku kręgosłupa; ruchy okrężne.
SP9 (2 minuty na każdej nodze)
- Zagłębienie pod przyśrodkowym kłykciem piszczeli.
- Płynne uciski i lekkie ugniatanie.
ST44 (1–2 minuty, opcjonalnie)
- Między II a III palcem stopy. Użyj lekkiego ucisku, jeśli występuje pieczenie w jamie ustnej.
Zakończenie (2 minuty): głębokie oddychanie, ocena samopoczucia, zapis w notatniku, czy objawy uległy zmianie.

Czynności dokumentacyjne: zanotuj przed/po: apetyt, wzdęcia, odczucia w jamie ustnej, kolor/nalot języka. Powtarzaj codziennie przez 2 tygodnie, potem oceniaj efekty.

Dokumentacja terapeutyczna

Zapisz: rozpoznanie TCM, punkty użyte (akupresura vs. akupunktura), reakcje pacjenta podczas i po zabiegu, zmiany obrazu języka (zdjęcia z dokumentacją czasu), zalecenia dietetyczne oraz wskazania do konsultacji lekarskiej.