5.2. Badanie funkcjonalne: zakresy ruchu, testy mięśniowe, palpacja powięziowa

3. Testy funkcjonalne dla poszczególnych grup mięśniowych

Cel testów funkcjonalnych

Testy funkcjonalne służą ocenie zdolności mięśni do wykonywania zadań ruchowych (siła, wytrzymałość, kontrola motoryczna, koordynacja) w kontekście funkcji pacjenta. W odróżnieniu od izolowanych pomiarów (np. goniometrii), testy funkcjonalne integrują pracę kilku mięśni i łańcuchów powięziowych, dlatego dają lepszy obraz przydatny do planowania terapii manualnej i dobierania technik bańkowania.

Katalog przydatnych testów (opis techniki, kryteria oceny, uwagi)

1) Test siły mięśniowej — Manual Muscle Testing (MMT)

Co mierzy: siłę izometryczną pojedynczego mięśnia lub grupy mięśniowej.
Metoda: pacjent przyjmuje ustaloną pozycję (stabilizacja segmentu proksymalnego), wykonuje izometryczne napięcie przeciwko oporowi terapeuty. Badanie ocenia się w skali 0–5 (0 — brak skurczu, 5 — pełna siła przeciwko maksymalnemu oporowi).
Przykładowe pozycje i punkty odniesienia:
- Gluteus medius: leżenie na boku, kończyna dolna w neutralnej rotacji; pacjent odwodzi kończynę ku górze; terapeuta stawia opór przy kostce.
- M. serratus anterior: siedząc; pacjent wypycha pięścią przed siebie przy oporze (test scapular protraction).
Uwagi: MMT jest subiektywny; przydatne do śledzenia dużych deficytów. Dla wartości liczbowej rozważyć dynamometr.

2) Test wytrzymałości mięśniowej

Co mierzy: zdolność do powtarzalnych skurczów lub utrzymania kontrakcji (np. izometryczne trzymanie) przez określony czas.
Przykład testu: plank (core): czas utrzymania poprawnej pozycji; single-leg bridge repetition (pośladki): liczba powtórzeń w 30–60 s.
Kryteria: porównanie do norm funkcjonalnych dla wieku/aktywności, oznaczenie asymetrii >20% jako istotnej.

3) Test kontroli nerwowo-mięśniowej / jakości ruchu (movement quality)

Co mierzy: kontrolę motoryczną, koordynację i wzorce kompensacyjne.
Przykłady: single leg squat (ocena kontroli biodra i kolana), step-down (ocena kontroli przy zejściu z platformy), overhead squat (globalna kontrola tułowia i obręczy barkowej).
Ocena: skala 0–3 lub opisowa (prawidłowe / częściowo kompensowane / patologiczne kompensacje).

4) Test funkcjonalny specyficzny dla mięśni/regionu

Biodro — Trendelenburg / Trendelenburg dynamiczny: ocenia funkcję odwodzicieli biodra (gluteus medius/minimus).
- Technika: stojąc na jednej nodze 30 s — obserwacja obniżenia miednicy przeciwnej.
- Interpretacja: opad miednicy = osłabienie odwodzicieli lub zaburzenia kontroli łopatkowo-miedniczej.
Bark — Dynamiczne testy rotatorów: Wall push-up czy bear hug do oceny stabilizatorów łopatki i rotatorów.
Kolanо — Q-angle / single leg hop / step-down: ocena kontroli kolana i siły przywodzicieli/odwodzicieli uda.
Stopa — heel rise test: ocena funkcji trójgłowego łydki (liczba powtórzeń, wysokość unoszenia pięty).

5) Testy funkcjonalne z użyciem narzędzi

Y-Balance Test / Star Excursion Balance Test (SEBT): ocenianie kontroli i równowagi — użyteczne przy ocenie kończyn dolnych i ryzyka urazów.
Timed Up and Go (TUG), 30-second sit-to-stand: funkcjonalne testy mobilności i siły u osób starszych.

Procedura wykonywania testów — zasady dobrej praktyki

Standaryzacja warunków: identyczna instrukcja, ten sam sprzęt, ta sama pozycja pacjenta.
Wyjaśnienie i demonstracja: pokaż ruch, poproś pacjenta o wykonanie próbnego powtórzenia.
Bezpieczeństwo: przerwij test w razie ostrego bólu, zawrotów głowy lub objawów neurologicznych.
Kolejność badań: od testów mniej inwazyjnych/niższej intensywności do bardziej wymagających; najpierw testy aktywne, potem pasywne.
Dokumentacja: wynik punktowy/ilościowy, subiektywne odczucie bólu (NRS), obserwowane kompensacje, uwagi o technice.
Porównanie z kontralateralną stroną i normami dla danej populacji.

Interpretacja wyników i ich implikacje kliniczne

Osłabienie izolowane (np. MMT 3/5) + zachowana kontrola ruchu: sugeruje konieczność wzmocnienia, treningu wytrzymałościowego i pracy z aktywacją przed zastosowaniem intensywnych technik bańkowania.
Prawidłowa siła, ale zła jakość ruchu (kompensacje): priorytet — terapia czynnościowa (neuromobilizacja, ćwiczenia korekcyjne) i techniki powięziowe/bańkowanie w celu normalizacji ślizgu tkanek.
Ból ograniczający test: najpierw ustalić czy komponent zapalny/ostrów urazowy — jeśli tak, unikać agresywnych technik, zastosować łagodniejsze bańkowanie (krótkie, niskie podciśnienie) i współpracować z lekarzem.

Integracja wyników testów funkcjonalnych z bańkowaniem i terapią manualną

Przykład kliniczny szybkiej decyzji terapeutycznej: pacjent z osłabionym odwodzicielem biodra (Trendelenburg + MMT 3/5) → plan: aktywacja gluteus medius (izometryczne ćwiczenia), manualny release punktów spustowych w obszarze TFL i gluteus medius, lekkie „gliding” cupping wzdłuż linii przyczepu mięśnia, po czym ponowny test funkcjonalny (Trendelenburg). Jeśli natychmiastowa poprawa kontroli → kontynuacja programu; jeśli brak poprawy i obecny ból → skierowanie/wykluczenie patologii strukturalnej.

Przykład szczegółowy (przypadek edukacyjny)

Pacjent: 45-letni nauczyciel, ból bocznej części biodra po bieganiu.
Testy:

Trendelenburg — wyraźny opad miednicy po stronie przeciwnej (dodatni).
MMT gluteus medius: 3/5 (może wykonać odwiedzenie z oporem, ale nie przeciw maksymalnemu).
Single leg squat: kolano kieruje się do środka, pacjent skarży się na dyskomfort w bocznym biodrze (3/10).
Interpretacja: dysfunkcja odwodzicieli biodra z zaburzoną kontrolą dynamiczną — prawdopodobne osłabienie i kompensacyjna praca TFL / powięzi biodrowo-udowej.
Plan terapeutyczny:

Krótkie, kontrolowane gliding cupping (suche bańkowanie przesuwne) od przyczepu grzebieniowego do większego krętarza — 3 minuty po stronie dotkniętej przy niskim podciśnieniu (cel: poprawa poślizgu tkanek i zmniejszenie napięcia TFL).
Manualny release punktów spustowych w obrębie gluteus medius i TFL.
Aktywacja: izometryczne odwodzenie w leżeniu na boku (3×10 z 5-sek. utrzymaniem), progres do dynamicznych odciążeń (side-lying external rotation + clam).
Edukacja: unikać długich biegów do czasu poprawy kontroli, wprowadzenie ćwiczeń prewencyjnych.
Po zabiegu natychmiastowy retest Trendelenburg i single leg squat — dokumentacja zmiany.

Ćwiczenie praktyczne warsztatowe (2,5 godziny)

Cele warsztatu: nauczyć się przeprowadzać i interpretować testy funkcjonalne dla najważniejszych grup mięśniowych (biodro, bark, core, kolano), dokumentować wyniki i zintegrować je z planem terapeutycznym wykorzystującym bańki.

Materiały

goniometry/inclinometry, mata, krzesła, skrzynia do step-down (ok. 20 cm), bańki silikonowe (do demonstracji, bez stosowania na uczestnikach podczas testu), formularze oceny.

Struktura

Wprowadzenie i demonstracja (20 min) — instruktor pokazuje MMT dla gluteus medius, test Trendelenburg, single leg squat, plank, heel-rise test, wall push-up.
Stacje praktyczne (90 min; 6 stacji po 15 min) — pary rotują przez stacje:
- Stacja A — MMT (gluteus medius, gluteus maximus, m. iliopsoas).
- Stacja B — Trendelenburg + single leg squat (wideo analiza).
- Stacja C — Core (plank, side plank, sit-to-stand 30s).
- Stacja D — Bark (wall push-up, scapular dyskinesis test).
- Stacja E — Kolano (step-down, single leg hop test).
- Stacja F — Stopа (heel-rise, dorsiflexion strength).
  Każda para: jeden badający, jeden badany — 3 próby, dokumentacja, krótkie omówienie wyników.
Case study i integracja (30 min) — trzy mini-przypadki: grupy przygotowują plan terapeutyczny z wykorzystaniem bańkowania (gdzie wskazane) i ćwiczeń terapeutycznych; prezentacja i feedback instruktora.
Ocena kompetencji (10 min) — szybki quiz i checklist (czy poprawnie zidentyfikowano słabe mięśnie, zapisano wartości, zaproponowano bezpieczny plan).

Kryteria oceny uczestnika

poprawność wykonywania MMT i testów funkcjonalnych (palpacja, pozycja, stabilizacja),
prawidłowa dokumentacja (wynik, ból, obserwacje kompensacji),
adekwatna integracja wyników testów z planem terapeutycznym (czy plan logicznie wynika z testów).

Dokumentacja wyników — przykładowy zapis w karcie pacjenta

Data: 2025-10-25
Test: Trendelenburg — prawa strona dodatnia (opad miednicy po stronie L, czas 30 s).
MMT gluteus medius: 3/5 (P: niezdolny do oporu maksymalnego, A: brak bólu przy teście).
Single leg squat (R): kolano valgus, ból 3/10.
Plan: 1) gliding cupping niskie podciśnienie 3 min na okolicę TFL (R) + manualny release, 2) ćwiczenia izometryczne odwodzenia 3×10, 3) retest po zabiegu.
Wynik po zabiegu: Trendelenburg poprawiony (marginalnie), single leg squat — zmniejszenie valgus; zalecenia: kontynuować ćwiczenia.

Uwaga bezpieczeństwa i przeciwwskazania

Nie wykonywać testów maksymalnej siły u pacjentów z podejrzeniem złamania, ostrą fazą zapalną, niestabilnością stawów czy świeżymi urazami.
Ból podczas testu: notować lokalizację i charakter; jeśli ból ostry, przerwać test i rozważyć konsultację medyczną.