5.1. Wywiad medyczny ukierunkowany na bańkowanie (anamneza, aktualne leki, alergie)

5. Przebyte zabiegi chirurgiczne i urazy układu ruchu — opis szczegółowy

Co należy zebrać (szczegółowa lista informacji)

Rodzaj zabiegu / urazu — dokładna nazwa procedury (np. artroskopia barku z rekonstrukcją stożka rotatorów, endoprotezoplastyka stawu biodrowego lewego, osteosynteza złamania kości promieniowej śrubą i płytką).
Dokładna lokalizacja — strona (lewa/prawa), poziom anatomiczny (górny odcinek pleców, okolica łopatki, staw kolanowy: przyśrodkowy/poboczny).
Data zabiegu/urazu — dzień/miesiąc/rok; czas od zdarzenia ma kluczowe znaczenie dla decyzji terapeutycznych.
Przebieg gojenia rany — czy rana była pierwotnie gojąca, czy wystąpiły powikłania (rozejście rany, zakażenie, dłuższe sączenie), stan blizny obecnie.
Obecność implantów / materiałów osteosyntetycznych / endoprotez — typ implantu, producent (jeśli znane), czy implant jest powierzchowny czy głęboko umieszczony.
Obecność przetok, opatrunków stałych, drenów — czy nadal występują elementy pozostawione (np. dreny) lub przewlekłe zmiany.
Leczenie pooperacyjne / rehabilitacja — opis zastosowanej fizjoterapii, ograniczeń ruchowych, zaleceń chirurga odnośnie obciążeń i manipulacji.
Powikłania pooperacyjne — zakażenia, zakrzepica żył głębokich (DVT), zatorowość płucna (PE), neuropatie, uszkodzenia naczyń.
Obecne objawy w miejscu urazu/zabiegu — ból, drętwienie, mrowienie, zmiany troficzne skóry, ubytki czucia, obrzęk, uciążliwe sztywności.
Zdiagnozowane przewlekłe następstwa urazu — niestabilność stawowa, przykurcze, przetrwałe zapalenie, ostroga, niestabilność blizny.
Dokumentacja medyczna — raport operacyjny, wyniki badań obrazowych po zabiegu (RTG, CT, MRI), protokoły rehabilitacyjne, ostatnie notatki chirurga.

Jak pytać (sugerowane konkretne pytania)

„Jak nazywał się zabieg i kiedy był wykonany?”
„Czy od zabiegu występowały komplikacje: zakażenie, dłuższe sączenie, ponowne zabiegi?”
„Czy ma Pani/Pan w miejscu zabiegu jakiekolwiek implanty (śruby, płytki, endoproteza)?”
„Czy ma Pani/Pan ograniczenia ruchowe zalecone przez chirurga? Czy jest aktywny program rehabilitacji?”
„Czy w miejscu zabiegu występują obecnie obrzęk, zaczerwienienie, ból o nasileniu nietypowym lub drętwienie?”
„Czy lekarz udzielił Pani/Panu jakichkolwiek instrukcji dotyczących masażu, ucisku lub oddziaływań manualnych w tej okolicy?”

Znaczenie czasu od zabiegu (przykładowe ramy decyzyjne)

Uwaga: poniższe ramy są PRAKTYCZNYMI wskazówkami edukacyjnymi — decyzja kliniczna powinna być podejmowana indywidualnie i często wymaga zatwierdzenia przez operatora/lek.

0–2 tygodnie po zabiegu (okres bezpośrednio pooperacyjny) — większość zabiegów: zabiegów bańkami nie wykonujemy w pobliżu rany ani nadopatrunkiem; ryzyko rozejścia rany, zakażenia, niestabilności szycia.
2–6 tygodni — łagodne mechaniczne oddziaływania na odległe obszary są zwykle dopuszczalne; bezpośrednie oddziaływanie na pole operacyjne tylko po zgodzie chirurga. Gojęcie rany zwykle trwa, osteogeneza wciąż aktywna — ostrożność.
6–12 tygodni — większość tkanek miękkich i połączeń kostnych wstępuje w fazę remodelingu; modyfikowane techniki suche (minimalna próżnia, krótsze czasy) mogą być rozważone z ostrożnością i przy braku powikłań.
>12 tygodni — zwykle bezpieczniejsze do rozważenia standardowych technik, ale implanty, endoprotezy i przebyte zakażenia wymagają oceny indywidualnej i często zgody specjalisty.

Specyficzne implikacje kliniczne i modyfikacje technik

Rany operacyjne i świeże blizny
- Nie aplikować baniek bezpośrednio na świeżą ranę/świeżą bliznę; przyrost naczyniowy i słaba integracja tkanek zwiększają ryzyko rozejścia lub nadmiernego krwawienia.
- Jeśli konieczne, stosować technikę odległą — bańki 2–3 cm poza granicą blizny z minimalną próżnią oraz krótkim czasem ekspozycji.
- Unikać mokrej hijamy nad świeżymi bliznami.
Obecność implantów / osteosyntezy / endoprotez
- Nie zakładać baniek bezpośrednio nad powierzchownymi implantami (np. płytka pod skórą) — unikać translokacji sił lokalnych; ryzyko bolesności, przemieszczenia jest małe, ale ostrożność wskazana.
- Przy endoprotezie stawu (np. biodro, kolano) unikać intensywnego bańkowania (duża próżnia, przesuwanie) bez zgody ortopedy; preferować ogrzewczo-relaksacyjne techniki na obszarach sąsiednich.
- Implanty niosą ryzyko zakażenia; jeśli w historii była infekcja przyimplantu, zabiegi inwazyjne i mokra hijama są przeciwwskazane.
Złamania, osteosynteza, unieruchomienia
- Jeśli unieruchomienie trwa nadal (gips, szyna) — nie aplikować baniek w miejscu gipsu; pracować w obrębie nieunieruchomionym, po konsultacji z rehabilitantem.
- Po osteosyntezie: unikać dużej siły bańkowania nad świeżymi zespoleniami; po ukończeniu fazy stabilizacji (zwykle >6–12 tygodni) można rozważyć ostrożne techniki.
Przewlekłe blizny i przykurcze po urazie
- Bańkowanie może być użyteczne terapeutycznie w celu poprawy ruchomości blizny (mobilizacja powięziowa), ale stosować protokoły niskiego ryzyka (krótszy czas, mniejsza próżnia, masaż powięziowy), adaptując technikę do stopnia dojrzałości blizny.
Urazy okołonarządowe / uszkodzenia nerwów
- Przy neuropatii czuciowej unikać agresywnych technik, które mogą spowodować ukryte urazy (pacjent może nie odczuwać bólu ostrzegawczego). W dokumentacji uwzględnić obniżone czucie.
Zakrzepica żył głębokich (DVT) i naczyniowe zabiegi chirurgiczne
- Aktywna lub niedawna DVT — przeciwwskazanie do intensywnych manipulacji w obrębie chorego segmentu i do mokrej hijamy; duże ryzyko uruchomienia zatoru przy agresywnym masażu. Wymagana konsultacja lekarza.
- Po rekonstrukcji naczyń, graftach naczyniowych — ostrożność przy bezpośrednim ucisku/siłach mechanicznych; preferować konsultację naczyniową.

Badania dodatkowe i konsultacje przed zabiegiem

Jeżeli pacjent po zabiegu ma symptomy sugerujące powikłanie (zaczerwienienie, ropiejąca rana, przewlekłe sączenie) — nie wykonywać zabiegu aż do oceny lekarza i ewentualnego leczenia.
Skierowanie na zdjęcie RTG/USG — jeśli istnieją wątpliwości co do obecności implantów, zrostu kostnego, przemieszczenia śrub/płytek.
Konsultacja z chirurgiem ortopedą / operatorem — konieczna przy endoprotezach, świeżej osteosyntezie, podejrzeniu niepełnej stabilności.
Wyniki laboratoryjne (jeżeli było zakażenie/stan zapalny): CRP, morfologia, inne markery — jeśli podejrzewa się aktywny proces.

Dokumentacja (pola obowiązkowe do wpisu)

Data i rodzaj przebytego zabiegu / urazu.
Opis aktualnego stanu rany/blizny (np. „blizna liniowa dł. 6 cm, niewrażliwa, bez sączenia, brak zaczerwienienia” lub „blizna przerosła/ciągle wypełnienie surowicze — konsultacja zalecana”).
Implanty/osteosynteza — opis, data założenia.
Ograniczenia zalecone przez chirurga (jeśli są znane).
Decyzja terapeutyczna dotycząca bańkowania (np. „sucha technika poza polem blizny, minimalna próżnia, czas 5 min, obserwacja”) i uzasadnienie.
Zgoda pacjenta po omówieniu ryzyk (podpis).

Przykład kliniczny

Pacjent: kobieta, 68 lat.
Zabieg: endoproteza stawu kolanowego prawego 7 tygodni temu. Rehabilitacja w toku, rana chirurgiczna wygojona, brak cech zakażenia, ale ograniczenie zakresu zgięcia do 90°. Pacjentka zgłasza bolesność mięśniową i napięcie w okolicy przednio-bocznej uda oraz ból w odcinku lędźwiowym.

Ocena terapeutyczna i decyzja:

Czas od zabiegu (7 tygodni) sugeruje, że tkanki są w fazie remodelingu; jednak endoproteza wymaga ostrożności.
Mokrej hijamy nie wykonujemy w okolicy stawu/ważnych przejść naczyniowych bez zgody ortopedy.
Możliwe jest sucha, łagodna technika bańkowania na obszarach odległych od rany i endoprotezy (np. pośladek, boczna część uda) z minimalną próżnią i krótkim czasem ekspozycji (3–5 minut) w celu redukcji napięcia powięziowego.
Unikamy intensywnego „gliding” bezpośrednio nad stawem i nad blizną.
Zarekomendowano kontynuację formalnej rehabilitacji oraz skonsultowanie z ortopedą możliwości bardziej bezpośrednich technik po 12 tygodniach.

Ćwiczenie praktyczne (warsztat symulacyjny + dokumentacja)

Cel: nauczyć się zebrać pełną informację o przebytej operacji/urazie, ocenić ryzyko i zaplanować bezpieczną modyfikację zabiegu bańkami.

Czas: 40–50 minut

15–20 min — role-play (wywiad z „pacjentem”)
10–15 min — analiza dokumentacji i planowanie zabiegu
10–15 min — prezentacja decyzji i wypełnienie karty zabiegowej + omówienie

Scenariusz do rozdania kursantom (przykładowy):
Pacjent M, 55 lat, przebyte: osteosynteza złamania bliższej części kości ramiennej śrubą i płytką 10 tygodni temu; infekcja pooperacyjna 4 tygodnie temu leczona antybiotykami, wg ostatniego raportu brak cech aktywnego stanu zapalnego; pacjent skarży się na napięcie mięśni barku i ograniczenie rotacji zewnętrznej.

Zadania:

Przeprowadzić ukierunkowany wywiad (skupić się na dacie zabiegu, przebiegu infekcji, aktualnym stanie blizny i ograniczeniach zaleconych przez chirurga).
Ocenić, czy i jakie techniki bańkowania są dopuszczalne w tej chwili.
Zaprojektować modyfikowany protokół zabiegowy (rodzaj bańkowania, lokalizacja baniek, siła próżni, czas trwania, obserwacja) oraz wskazać konieczne konsultacje (np. ortopeda).
Wypełnić wzór karty zabiegu (pola: dane zabiegu, ocena ryzyka, plan modyfikacji, uzyskana zgoda).

Kryteria oceny:

Kompleksowość zebranego wywiadu (0–4 pkt)
Prawidłowość oceny ryzyka wynikającego z przebytej infekcji (0–6 pkt)
Adekwatność modyfikacji techniki do sytuacji (0–6 pkt)
Jakość dokumentacji i komunikacji z pacjentem (0–4 pkt)

Modelowe rozwiązanie (oczekiwane elementy):

Ustalenie, że infekcja pooperacyjna wystąpiła, lecz została leczona; mimo braku cech aktywnych należy zachować ostrożność.
Decyzja: nie wykonywać mokrej hijamy w okolicy zespolenia; sucha technika zastosowana w strefach obwodowych (np. łopatka, boczna część ramienia) z minimalną próżnią i krótkim czasem (3–5 minut), obserwacja.
Zalecenie: skonsultować z ortopedą przed zastosowaniem technik bliżej zespolenia oraz zweryfikować aktualne markery zapalenia (CRP/morfologia) jeśli planowane zabiegi będą bliżej pola operacyjnego.
Pełne udokumentowanie decyzji i uzyskanie podpisanej zgody pacjenta.