5.1. Wywiad medyczny ukierunkowany na bańkowanie (anamneza, aktualne leki, alergie)

3. Leki, suplementy i interakcje terapeutyczne — opis szczegółowy

Zakres informacji, które należy zebrać

Pełna lista leków na stałe: nazwa handl./międzynar., dawka, schemat (razy/dzień), od kiedy.
Leki przyjmowane doraźnie w ostatnich 7–14 dni (NLPZ, aspiryna, leki przeciwkaszlowe zawierające ibuprofen/naproksen).
Leki przeciwzakrzepowe i przeciwpłytkowe: warfaryna, acenokumarol, heparyny (LMWH), dabigatran, apiksaban, rywaroksaban, klopidogrel, tiklopidyna, aspiryna — zwrócić uwagę na wskazanie i ostatnie pomiary (np. INR dla warfaryny).
Leki immunosupresyjne i sterydy systemowe (prednizon, metyloprednizon): wpływ na gojenie i odporność.
Chemioterapia, terapia biologiczna, leki onkologiczne — podwyższone ryzyko zakażeń i zaburzeń gojenia.
Leki wpływające na układ naczyniowy i przepływ (np. leki przeciwnadciśnieniowe z silnym działaniem wazodylatacyjnym) — rozważyć modyfikacje technik przy zabiegach nad klatką czy szyją.
Szczególną uwagę zwrócić na maści steroidowe o dużej sile lub długotrwałe stosowanie miejscowe w obszarze planowanego zabiegu (zwiększone ryzyko pęknięcia skóry, głębszego siniakowania).
Suplementy i zioła: dokładna nazwa preparatu, producent, dawka, czas stosowania.
Leki wpływające na odczuwanie bólu lub czucie (np. opioidy, leki neuropatyczne) — mogą maskować powikłania.
Informacja o ostatnich zabiegach inwazyjnych (np. zastrzyki dostawowe, iniekcje okołostawowe) i ich odległość czasowa.

(Obowiązkowo wpisywać w karcie datę ostatniego przyjęcia leku/suplementu — przy procedurach inwazyjnych/krwawiących istotne są dane z ostatnich 48–168 godzin.)

Które leki i suplementy są szczególnie ryzykowne przy bańkowaniu (suchym i mokrym)

Antykoagulanty i leki przeciwpłytkowe — największe ryzyko krwawienia, hematomów i trudności w kontroli krwawień po mokrej hijamie; wiele źródeł zaleca unikanie mokrej hijamy u osób na antykoagulantach oraz ostrożność przy zabiegach suchych. NCBI+1
Suplementy/rośliny o działaniu antyagregacyjnym/antykoagulacyjnym: ginkgo biloba, czosnek (suplementy), imbir, kurkumina/turmeric w dużych dawkach, olej rybi (wysokie dawki), witamina E, czerwony drożdżowy ryż w niektórych kombinacjach — mogą nasilać krwawienie, szczególnie razem z lekami przeciwkrzepliwymi. PMC+1
NLPZ (ibuprofen, naproksen, ketoprofen itd.) — krótkotrwałe doraźne stosowanie zwiększa ryzyko siniaków; w badaniach chirurgicznych wpływ na klinicznie istotne krwawienie bywa zmienny, więc przy procedurach powodujących uszkodzenie naczyń należy zachować ostrożność. Jwatch
Sterydy systemowe (długoterminowe) — zmniejszone gojenie, większa podatność na rozległe siniaki i powikłania skórne; miejscowe preparaty wysokiej mocy zwiększają ryzyko w obszarze aplikacji. NCBI
Chemioterapia i leki immunosupresyjne — zwiększone ryzyko zakażeń i opóźnionego gojenia; mokra hijama generalnie przeciwwskazana bez zgody onkologa. ScienceDirect

Jak interpretować potencjalne interakcje w kontekście zabiegu

Ocenić farmakodynamiczne ryzyko krwawienia: jeśli lek/suplement ma właściwości przeciwpłytkowe/antykoagulacyjne → podwyższone ryzyko krwawienia przy mokrej hijamie oraz ryzyko dużych siniaków przy suchym cuppingu. NCBI+1
Ocenić farmakokinetykę i możliwość modyfikacji terapii: czy lek ma krótki okres półtrwania (możliwa przerwa) czy długi (np. warfaryna wymaga monitorowania INR). Dla warfaryny zawsze sprawdzić ostatni INR; dla NOAC rozważyć konsultację z lekarzem prowadzącym przed przerwaniem. UC San Diego Health
Rozważyć skalę inwazyjności: mokra hijama = inwazyjna (nacięcia, kontrola krwawienia) → wyższe wymagania co do bezpieczeństwa niż suchy cupping. StatPearls i przeglądy kliniczne rekomendują unikanie mokrej hijamy u pacjentów na antykoagulantach. NCBI
Weź pod uwagę kumulatywny efekt suplementów + leków: pacjent może jednocześnie stosować NLPZ, ASA i zioła (np. ginkgo) — to kumuluje ryzyko. Zawsze pytać o suplementy i „naturalne” preparaty. PMC+1

Procedury przedzabiegowe i zalecenia praktyczne dla terapeuty

Sprawdź dokumentację medyczną: jeśli pacjent przyjmuje warfarynę — poproś o najnowszy wynik INR (preferowane <2,0–2,5 dla niskiego ryzyka procedury, decyzja indywidualna; konsultacja z lekarzem wymagana). Dla NOAC — konsultacja medyczna w sprawie ewentualnego przerwania leku; nie podejmować samodzielnych decyzji o odstawieniu. NCBI+1
Odrębne podejście do suchego vs. mokrego: u osób o umiarkowanym ryzyku krwawienia preferować modyfikacje suchej techniki (mniejsza siła próżni, krótszy czas, unikać przesuwnych technik po intensywnym masażu). Mokra hijama wymaga ścisłej selekcji i najczęściej wykluczenia przy aktywnej antykoagulacji. NCBI
Zatrzymaj listę suplementów jako obowiązkowy punkt wywiadu — wielu pacjentów nie traktuje ziół jako „leków”. Uświadom pacjenta o potencjalnych ryzykach i poproś, by w dniu zabiegu nie przyjmował suplementów wpływających na krzepliwość (o ile lekarz prowadzący na to pozwoli). PMC+1
Ocena skutków ubocznych sterydów: jeśli pacjent stosuje miejscowe sterydy na obszarze planowanego zabiegu — jeśli możliwe, odłożyć procedurę do czasu rehabilitacji skóry; jeśli sterydy systemowe — wymagana większa ostrożność i ewentualne konsultacje. NCBI
W razie wątpliwości — konsultacja lekarska i/lub badania laboratoryjne (INR, morfologia, PLT) przed planowaną mokrą procedurą lub przed agresywną techniką suchą. UC San Diego Health

Komunikacja z pacjentem i dokumentacja zgody

Wyjaśnij wprost, które leki/suplementy zwiększają ryzyko powikłań i jakie konkretnie (siniaki, przedłużone krwawienie, zakażenie, opóźnione gojenie).
Zanotuj w dokumentacji datę i godzinę ostatniego przyjęcia leków kluczowych dla bezpieczeństwa (np. ostatnia dawka NOAC/aspiryny).
Jeśli zaproponujesz modyfikację/odroczenie terapii farmakologicznej — udokumentuj, że to w porozumieniu z lekarzem prowadzącym, lub że pacjent został poinformowany o ryzyku.
Zawrzyj w formularzu zgody punkt dotyczący suplementów ziołowych i ich wpływu na ryzyko zabiegu.

Przykład kliniczny (ilustracja decyzji terapeutycznej)

Pacjentka 52 l., przewlekły ból barku; przyjmuje klopidogrel po niedawno założonym stencie (3 miesiące temu), dodatkowo suplementuje ginkgo biloba od 6 miesięcy. Na wywiadzie brak gorączki, skóra bez zmian.

Ocena ryzyka: klopidogrel + ginkgo = istotne zwiększenie ryzyka krwawienia i siniaków. Mokra hijama jest przeciwwskazana. Suchy cupping możliwy jedynie po modyfikacji techniki: minimalna próżnia, krótszy czas aplikacji, unikać obszarów bezpośrednio nad naczyniami powierzchownymi. Konieczna informacja i zgoda pacjentki o możliwych siniakach. Rozważyć konsultację kardiologiczną w przypadku gdy procedura mokra byłaby rozważana w przyszłości. Dokumentacja: lista leków/suplementów, informacja o decyzji, zgoda pacjenta. NCBI+1

Ćwiczenie praktyczne dla kursantów (warsztat)

Cel: praktyczne rozpoznawanie ryzyk farmakologicznych oraz decyzja o bezpiecznym planie zabiegowym.

Czas: 40 minut (20 min — role-play wywiad; 20 min — analiza, dokumentacja i omówienie).

Materiały: karta pacjenta z listą leków i suplementów (przygotowana przez instruktora), dostęp do wzoru dokumentacji przedzabiegowej.

Scenariusz 1 (przykład do odegrania przez pacjenta):
Mężczyzna 67 l., ból odcinka lędźwiowego; leki: apiksaban 5 mg 2×/dobę (migotanie), atorvastatin 20 mg, suplement: olej rybi 2000 mg/dobę. Brak innych schorzeń znaczących. Chce mokrą hijamę.

Zadania dla kursanta (rola terapeuty):

Przeprowadzić 10–12 minutowy wywiad skupiając się na lekach i suplementach.
Ocenić ryzyko i przedstawić rekomendację — mokra vs. sucha — i ewentualne modyfikacje.
Wypełnić zapis w karcie: lista leków, ocena ryzyka, wymagane konsultacje/badania, zaproponowany plan zabiegowy oraz treść uzyskanej zgody.

Punkty oceny:

Czy kursant zebrał pełną listę leków i suplementów? (0–3 pkt)
Czy prawidłowo ocenił wpływ apiksabanu i oleju rybiego na ryzyko krwawienia? (0–4 pkt)
Czy zaproponowano bezpieczną alternatywę i/lub konsultacje? (0–4 pkt)
Jakość zapisu dokumentacyjnego i uzyskania zgody (0–4 pkt)

Oczekiwane rozwiązanie (modelowe):

Ustalić, że apiksaban to NOAC o znaczącym ryzyku krwawienia — mokra hijama przeciwwskazana bez koordynacji z kardiologiem; suchy cupping z ograniczeniami możliwy (minimalna próżnia, krótki czas). Zalecenie: skonsultować możliwość odroczenia leku z lekarzem prowadzącym jeśli mokra procedura byłaby konieczna; uzyskać aktualne badania krzepnięcia i dokumentację medyczną. Uświadomić pacjenta o zwiększonym ryzyku siniaków nawet przy zmodyfikowanej technice z powodu oleju rybiego. Udokumentować wszystko i pozyskać podpisaną zgodę.

Praktyczne wskazówki kursowe (checklista szybkiego użycia)

Przed każdą sesją: krótkie potwierdzenie listy leków i suplementów (szczególnie: antykoagulanty, przeciwpłytkowe, sterydy, immunosupresja, zioła krwawienia-zwiększające).
Jeśli pacjent przyjmuje antykoagulant → nie wykonuj mokrej hijamy bez zgody lekarza prowadzącego i/lub wyników laboratoryjnych; dokumentacja obowiązkowa. NCBI
W razie wątpliwości co do suplementu → traktuj jako potencjalne ryzyko, radź konsultację z lekarzem i zapisz zalecenie odstawienia na kilka dni przed zabiegiem tylko po konsultacji (jeśli to konieczne).