4.4. Polska szkoła terapii mięśniowej — ocena i leczenie dysfunkcji mięśniowych, integracja z bańkami

3. Analiza ruchu i funkcji mięśni w ujęciu polskiej szkoły terapii

Zasady i cele analizy ruchu

Polska szkoła terapii mięśniowej podkreśla, że rzetelna analiza ruchu to nie tylko obserwacja źródła bólu, lecz przede wszystkim identyfikacja wzorców kompensacji, dysfunkcji globalnych łańcuchów mięśniowo-powięziowych oraz relacji między funkcją a strukturą. Celem badania jest:

odnalezienie pierwotnej (często odległej) przyczyny zaburzenia funkcji,
zrozumienie wzorców aktywacji mięśniowych i współpracy między mięśniami (synergii/antagonizmów),
określenie priorytetów terapeutycznych (co trzeba najpierw „odblokować”, co można trenować),
zaplanowanie interwencji manualnej i ćwiczeń (w tym miejsca i formy zastosowania baniek).

Analiza ruchu w polskiej szkole jest holistyczna – łączy obserwację statyczną, dynamiczną, testy funkcjonalne, testy siły i wytrzymałości oraz badanie jakości ruchu (kontrola motoryczna, tempo, płynność).

Elementy badania ruchu — co i jak oceniamy

1. Obserwacja postawy i ustawienia (statyka)

linie odniesienia: ustawienie miednicy (przodopochylenie/tyłopochylenie), wysokość łopatek, kifoza/lordoza, torsja miednicy;
ocena symetrii (porównanie prawej/lewej strony);
oznaki chronicznych kompensacji (skrócenia, blizny, asymetryczne obciążenie stóp).

2. Analiza podstawowych wzorców ruchowych (dynamiczna)

wstawanie z krzesła, przysiad, chód, wchodzenie po schodach, skręt tułowia;
oceniamy: zakres, płynność, koordynację, tempo oraz miejsca kompensacji (np. nadmierna rotacja stawu biodrowego zamiast kontroli centralnej).

3. Testy funkcjonalne i screening

Standardowe testy: testy równowagi (jednonóż), testy kontroli tułowia (plank, chodzenie na palcach/piętach), FMS-like screen (jeśli używany).
Specyficzne testy dla danej okolicy: np. testy funkcji obręczy barkowej (scapular dyskinesis test), testy stabilności miednicy (Trendelenburg, test palec-do-podłogi dla napięcia biodrowego).

4. Testy siły i wytrzymałości

dynamometr ręczny (barki), test izometryczny przeciw oporowi, test wytrzymałości mięśni posturalnych (czas utrzymania pozycji).
porównanie stron i zapis wyników jako baza kontrolna.

5. Analiza jakości mięśniowo-czynnościowa

ocena aktywacji wzorców (czy mięsień aktywuje się zbyt wcześnie/za późno), koaptacja stawów, umiejętność rozluźnienia po wysiłku. Przydatne są palpacja czynnościowa i testy funkcjonalne z biofeedbackiem (jeśli dostępny).

6. Palpacja funkcjonalna

dynamiczna palpacja podczas ruchu: śledzenie, jak zmienia się napięcie powięzi i mięśni przy wykonywaniu ruchu. Pozwala odróżnić mięśnie kompensujące od pierwotnych dysfunkcyjnych.

7. Testy neurodynamiczne i ocena propriocepcji

ocena nerwowego komponentu ograniczenia ruchu (np. test SLR z danym napięciem nerwu), ocena czucia powierzchownego i propriocepcji stawowej.

Interpretacja wyników — podejście polskiej szkoły

Zasada łańcucha: zaburzenie w jednym odcinku (np. stopa) często daje symptomy w odległych obszarach (np. kolano, biodro). Dlatego interpretacja skupia się na identyfikacji „pierwszego ogniwa” zaburzonego łańcucha.
Priorytety lecznicze: najpierw przywrócić kontrolę ruchu (neuromotor), potem pracować nad elastycznością i siłą; manualne techniki (w tym bańki) stosować jako narzędzie wspomagające przywrócenie ślizgu/pobudzenia proprioceptywnego.
Różnicowanie mięśni lokalnych i globalnych: mięśnie stabilizujące (lokalne) vs. mobilizujące (globalne) — terapia powinna uwzględniać ich specyficzne role.
Ocena adaptacji: rozpoznanie, które adaptacje są korzystne (kompensacje, które chronią strukturę) i nie powinny być „zlikwidowane” bez zastępczej strategii ruchowej.

Integracja analizy ruchu z terapią bańkami

Baniek używamy jako narzędzia do: poprawy ślizgu powięziowego, modulacji napięcia mięśniowego, pobudzenia propriocepcji i re-organizacji wzorców ruchowych.
Strategia: po zidentyfikowaniu wzorca dysfunkcji (np. ograniczona rotacja biodra prowadząca do przeciążenia pasma biodrowo-piszczelowego), stosujemy krótką, celowaną interwencję suchym glidingiem bańką na linii napięcia, a następnie natychmiastowo aktywujemy właściwe mięśnie (ćwiczenia neuromotoryczne). Dzięki temu efekt manualny przenosi się na realną poprawę funkcji.

Przykład kliniczny — analiza i postępowanie

Przypadek: 29-letnia biegaczka z bólem bocznej strony kolana (ITBS) nasilającym się podczas zbiegania.

Analiza ruchu wg polskiej szkoły:

Obserwacja: pronacja stopy lewej, miednica nieznacznie skręcona w lewo podczas biegu.
Test funkcjonalny: przysiad na jednej nodze → wykazuje dynamiczny Trendelenburg po lewej stronie (osłabienie odwodzicieli biodra / nadmierne obciążenie pasma biodrowo-piszczelowego).
Palpacja: bolesność i ograniczony ślizg powięzi w okolicy bocznego uda; istnieje napięty obszar w mięśniu tensor fasciae latae (TFL) i pasmie biodrowo-piszczelowym.
Test siły: osłabienie średniego pośladka (gluteus medius) lewej strony (dynamometr lub test przeciw oporowi).

Plan terapeutyczny (etapy):

Etap 1 (manualny / krótki): delikatne rozluźnienie TFL i pasma (manual release) + gliding cupping na bocznej linii uda (2–3 min, niska próżnia), celem poprawy ślizgu powięzi i zmniejszenia nadmiernego napięcia.
Etap 2 (neuromotor): natychmiastowe aktywacje gluteus medius — ćwiczenia z biofeedbackiem (side-lying clams, hip abduction in standing with theraband) 2 × 10 powtórzeń; ćwiczenia kontrolne balansu.
Etap 3 (faza funkcjonalna): trening wzorca biegu — technika, korekcja pronacji (wkładki/obuwie), stopniowane biegi z naciskiem na kontrolę miednicy.
Monitoring: VAS przed/po, test jednonóż przed i po interwencji manualnej + zapisy progresu co tydzień.

Uzasadnienie: krótkie zastosowanie baniek rozluźnia powięź i obniża napięcie TFL, co daje lepsze warunki do przeprogramowania aktywności mięśniowej (gluteus medius). Kluczowa jest sekwencja: najpierw manualnie poprawić warunki tkankowe, potem natychmiast wdrożyć ćwiczenia funkcjonalne — tak by reorganizacja motoryczna utrwaliła korzystną zmianę.

Ćwiczenie praktyczne (warsztat 3–4 godzinny)

Tytuł: „Analiza ruchu i interwencje funkcjonalne — od obserwacji do terapii”

Cele warsztatu:

opanowanie technik obserwacji i dokumentacji ruchu;
praktyczne umiejętności łączenia analizy z doborem technik (manualnych + bańki) i programem ćwiczeń;
nauka zasad sekwencjonowania terapeutycznego (manual → neuromotor → funkcja).

Materiały: kamera (telefon wystarczy), goniometr, taśmy oporowe, zestaw baniek suchych, dynamometr ręczny (opcjonalnie), karty oceny.

Plan zajęć:

Wprowadzenie krótkie (15 min) — kluczowe punkty analizy ruchu wg polskiej szkoły.
Demonstracja przypadku (20 min) — instruktor pokazuje analizę ruchu (statyka, przysiad, chód) i wybiera kluczowe testy.
Praca w grupach 3-osobowych (120 min) — role: pacjent / terapeuta / obserwator. Każdy uczestnik przeprowadza pełną analizę ruchu (15–20 min), dokumentuje wyniki, proponuje hipotezę i plan 10-minowej interwencji (manualnej + ćwiczenia) z użyciem bańki. Następnie role rotują.
- kryteria dokumentacji: opis postawy, 3 testy funkcjonalne z wynikami, 2 istotne punkty palpacyjne, proponowana interwencja i oczekiwany efekt.
Prezentacja wyników i feedback (40 min) — grupy prezentują przypadki, instruktor daje korekty i wskazówki bezpieczeństwa.
Zadanie domowe (5 min) — opracowanie krótkiego planu rehabilitacji 4-tygodniowej dla „swojego” pacjenta.

Checklista oceny umiejętności praktycznych:

poprawność obserwacji postawy (tak/nie),
trafność wyboru testów funkcjonalnych (1–5),
identyfikacja punktów kluczowych (1–5),
logiczność planu terapeutycznego i sekwencji (manual → neuromotor → funkcja) (1–5),
bezpieczeństwo i komunikacja z pacjentem (tak/nie).

Dokumentacja i miary efektu

przed i po interwencji: VAS/NRS, miara ROM (goniometr), test funkcjonalny wybrany specyficznie (np. czas utrzymania pozycji plank, liczba powtórzeń single-leg squat), algometr dla punktów spustowych.
zapisy w karcie pacjenta: data, obserwacje, testy z wartościami, zastosowane techniki (parametry baniek: rozmiar, próżnia, czas), plan domowy, zgoda pacjenta.

Ostrzeżenia i ograniczenia

analiza ruchu nie zastępuje diagnostyki medycznej; wątpliwości neurologiczne lub objawy czerwone (gorączka, nocny ból, szybka utrata masy ciała, objawy ostrych urazów) wymagają konsultacji lekarskiej.
bańki stosujemy ostrożnie u pacjentów z kruchością naczyń, skłonnością do siniaków, zaburzeniami krzepnięcia — decyzję podejmuje terapeuta zgodnie z kwalifikacją i obowiązującymi przepisami.